Social education

Pedagogika społeczna jest dziedziną wiedzy traktującą o środowiskowych i cywilizacyjnych uwarunkowaniach przebiegu procesów wychowawczych. Zadaniem przedmiotu jest wprowadzenie studentów w obszar wiedzy pedagogicznej obrazującej złożoność procesów indywidualnego rozwoju i kształtowania człowieka w skomplikowanej i wielowymiarowej rzeczywistości społecznej. Treści tego przedmiotu są powiązane z teorią społeczeństwa i problemów społecznych, wprowadzeniem do pomocy społecznej oraz etyka społeczną.

Pedagogika społeczna jest obszarem wiedzy społecznie użytecznej, możliwej do wykorzystania we wszystkich obszarach profesjonalnie pojmowanej pracy środowiskowej i pracy w instytucjach o charakterze wychowawczym – edukacyjnych, opiekuńczych, resocjalizacyjnych, socjalno – pomocowych.

W ramach zajęć podjęte zostaną następujące zagadnienia:

– teoretyczno wprowadzające (geneza przedmiot i zadania pedagogiki społecznej – podstawowe pojęcia: diagnoza społeczna, profilaktyka, kompensacja, pomoc, opieka; pojęcie środowiska i typologia środowisk);

- przegląd podstawowych środowisk wychowawczych (rodzina jako środowisko wychowawcze – problemy dezorganizacji i przemiany funkcji rodziny; rodzinne i instytucjonalne formy opieki zastępczej i całkowitej, kierunki przemian środowiska wychowawczego szkoły – szkoła środowiskowa czy elitarna, przymus i przemoc w szkole; grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze; środowisko lokalne – przeobrażenia i przemiany);

- wybrane zagadnienia pracy społeczno – edukacyjnej w środowisku otwartym (animacja kulturalna, pomoc „dzieciom ulicy”, akcja i projekt społeczny itp.;

- pedagogika społeczna wobec największych wyzwań współczesności (ubóstwo kulturowe i nędza materialna jako zjawiska towarzyszące przemianom cywilizacyjnym – bezrobocie, bezdomność, żebractwo, nowe ubóstwo itp., agresja i nietolerancja jako mechanizmy zagrożenia ładu społecznego, pedagogika społeczna wobec problemów migracji, choroby, śmierci.

1. Geneza przedmiot i zadania pedagogiki społecznej – podstawowe pojęcia. Obszary zainteresowań teoretycznych i dziedziny praktyki pedagogiki społecznej. Podstawowe pojęcia.

Literatura:

S. Kawula, hasło: Pedagogika społeczna. [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI w. T. IV (red. T. Pilch), Warszawa 2003, s. 264-281.

R. Wroczyński, Pedagogika społeczna, Warszawa 1985: r. I pkt. Przedmiot i zadania pedagogiki społecznej.

2. Pojęcie środowiska i typologia środowisk. Wprowadzenie pojęć: środowisko i otoczenie. Środowisko naturalne (geofizyczne), społeczne i kulturowe, miasto i wieś.

Literatura:

R. Wroczyński, Pedagogika społeczna... j.w., r. II, pkt. Pojęcie środowiska i typologia środowisk, r. IV, pkt. 1. Próba typologii.

D. Urbaniak-Zając, „Środowisko” – historyczne czy teoretyczne pojęcie pedagogiki społecznej?, w: J. Piekarski, T. Pilch, W. Theiss i D. Urbaniak-Zając (red.), Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa, Łódź 2010, s. 119-140.

3. Rodzina jako środowisko wychowawcze – problemy dezorganizacji i przemiany funkcji rodziny. Struktura, typy rodzin oraz przemiany funkcji rodziny, zagrożenia, alternatywne modele życia rodzinnego.

Literatura:

Z. Tyszka, Rodzina w świecie współczesnym – jej znaczenie dla jednostki i społeczeństwa [w:] Pedagogika społeczna, pod red. T. Pilcha i I. Lepalczyk, Warszawa 1996.

A. Kwak, Rodzina w dobie przemian. Małżeństwo i kohabitacja. Warszawa, „Żak”,2005. r. II. Współczesne tendencje przemian rodziny, r. III. Alternatywne formy życia małżeńsko – rodzinnego., s. 50-96.

4. Rodzinne i instytucjonalne formy opieki zastępczej i całkowitej. Współczesne koncepcje wspierania dziecka i rodziny niewydolnej wychowawczo, problem wychowania w instytucji.

Literatura:

M. Kolankiewicz, Zapiski o instytucjonalnej opiece nad dzieckiem:

Braggi Gudbrandsson, Dzieci w instytucjach opiekuńczych: zapobieganie instytucjonalizacji i alternatywne formy opieki w krajach europejskich:

http://fdn.pl/nr-2-17-2006-dzieci-w-instytucjach-opiekunczo-wychowawczych-i-rodzinach-zastepczych (Fundacja Dzieci Niczyje)

5. Przemiany środowiska wychowawczego szkoły – szkoła środowiskowa czy elitarna, kształtowanie kompetencji społecznych ucznia. Funkcje szkoły. Czynniki równego startu. Bariery i zagrożenia dostępu do oświaty. Próba określenia wizji współczesnego i przyszłego systemu edukacyjnego, kapitał ludzki.

Literatura:

A. Radziewicz-Winnicki, Szkoła, w: Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności, Warszawa 2008, s. 482-486.

Z. Melosik, Edukacja a stratyfikacja społeczna, w: Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki, t.2, Warszawa 2004, s. 328-366.

Literatura dodatkowa: M. Dudzikowa, Środowisko wszechstronnego rozwoju ucznia czy szkoła przetrwania? w: Mit o szkole jako o miejscu „wszechstronnego rozwoju” ucznia: eseje etnopedagogiczne, Kraków 2001, s. 131-163.

6. Agresja i przemoc w szkole. Definicja agresji i przemocy, źródła i przejawy agresji, czynniki warunkujące przemoc i agresję, programy profilaktyczne.

Literatura:

Janusz Surzykiewicz, Agresja i przemoc w szkole, [w:] Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Pedagogika, t. 2 Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 270-290,

J. Surzykiewicz, Profilaktyczna pomoc wychowawcza w szkole w zapobieganiu agresji: znaczenie kompetencji społecznych [w:] Agresja w szkole. Diagnoza i profilaktyka, red. M. Libiszowska – Żółtkowska, K. Ostrowska, wyd. Difin, Warszawa 2008.

7. Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze Środowisko wychowawcze. Pojęcie grupy w naukach społecznych. Definicja grupy rówieśniczej. Organizacja, struktura i funkcje. Typy przywództwa.

Literatura:

T. Pilch, Grupa rówieśnicza jako środowisko wychowawcze, w: T. Pilch i I. Lepalczyk (red.), Pedagogika społeczna, s. 174-186.

E. Wysocka, Oblicza współczesnej młodzieży: cechy, dążenia, zagrożenia i problemy, w: „Pedagogika społeczna” 2001, nr 1, s. 43-56.

Literatura dodatkowa: Wybrane teksty z książki: B. Chrostowska, E. Kantowicz, C. Kurkowski, Pedagogika społeczna wobec problemów współczesnej młodzieży, Toruń 2010.

8. Środowisko lokalne – przeobrażenia i przemiany. Środowisko lokalne – definicja. Wspólnota, a stowarzyszenie. Więzi w środowisku lokalnym. Koncepcja kręgów J. Pietera. Koncepcja sił społecznych wg H. Radlińskiej. Typy środowisk lokalnych.

Literatura:

T. Pilch. Środowisko lokalne - struktura, funkcje, przemiany [w:] Pedagogika społeczna…, s. 155-173.

Literatura dodatkowa: Wybrane hasła (siły społeczne etc.) w: D. Lalak, T. Pilch (red.), Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 2000.

9. Animacja społeczno-kulturalna. Metody, etapy animacji społeczno-kulturalnej w społecznościach lokalnych, indywidualne i społeczne skutki animacji, rola i zadania animatora.

Literatura:

Paweł Jordan, Bohdan Skrzypczak, Metoda animacji społecznej, w: P. Henzler, B. Skrzypczak (red.), Kim jest animator społeczny, Warszawa 2006, s. 141-157.

Paweł Jordan, Bohdan Skrzypczak, Animator społeczny – jego rola w środowisku, [w:] P. Henzler, B. Skrzypczak (red.), Kim jest animator społeczny, Warszawa 2006, s. 84-95.

10. Ubóstwo kulturowe i nędza materialna jako zjawiska towarzyszące przemianom cywilizacyjnym. Marginalizacja i wykluczenie społeczne, problemy społeczne: bezrobocie, bezdomność, żebractwo, nowe ubóstwo itp.

Literatura:

A. Radziewicz-Winnicki, Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności, Warszawa 2008, s. 223-257.

A. Nowak, Pojęcie, istota, przyczyny, mechanizmy marginalizacji i wykluczenia społecznego, w: „Chowanna”, t. 1 (38), 2012, s. 55-68.

Literatura dodatkowa: T. Pilch, Pedagogika społeczna wobec procesów marginalizacji, w: „Pedagogika Społeczna”, nr 1/2001, s. 67-76.

11. Bieda dziecięca jako problem współczesnego społeczeństwa. Wielowymiarowość zagadnienia biedy, bariery utrudniające prawidłowy rozwój dzieci, badania nad biedą dziecięcą, programy profilaktyczne.

Literatura:

Katarzyna Białobrzeska, O potrzebie wielowymiarowej analizy ubóstwa dzieci i młodzieży – kilka uwag pedagoga społecznego, [w:] G. Orzechowska (red.), Pedagogika społeczna i jej współczesne konteksty, Toruń 2008, s. 131-139.

Wielisława Warzywoda – Kruszyńska, Zjawisko biedy dzieci a zagrożenie wykluczeniem społecznym w przyszłości – badania, URL: http://www.brpd.gov.pl/detail.php?recid=56

12. Pedagogika społeczna wobec wyzwań modernizacji. Modernizacja tradycyjnych społeczeństw i społeczności, cechy społeczeństwa ponowoczesnego. Migracje jako zjawisko społeczne. Imigracja. Globalizacja. Eurosieroctwo.

Literatura:

D. Lalak, "Swoi" i "obcy" w perspektywie antropologiczno-społecznej, w: D. Lalak (red.), Migracja – uchodźstwo – wielokulturowość. Zderzenie kultur we współczesnym świecie, Warszawa 2007

B. Walczak, Migracje rodzicielskie – skala zjawiska oraz jego wychowawcze i edukacyjne implikacje, w: „Pedagogika Społeczna”, nr 3/2008, s.143-162.

Literatura dodatkowa:

W. Danilewicz, Migracje zagraniczne jako obszar zainteresowań pedagogiki społecznej, w: „Pedagogika Społeczna”, nr 3/2008, s. 9-22.

13. Pedagogika społeczna wobec wyzwań modernizacji. Modernizacja tradycyjnych społeczeństw i społeczności, cechy społeczeństwa ponowoczesnego, ponowoczesna osobowość, kultura popularna jako czynnik socjalizacji, redefinicja ról społecznych: przemiany płci kulturowej.

Literatura:

Z Melosik., Kultura popularna jako czynnik socjalizacji w: Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika. Podręcznik akademicki, t.2 Warszawa 2004, s.68-91.

R. Siemieńska, Przemiany płci kulturowej. Między systemami wartości a rolami społecznymi w: M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego, Warszawa 2007, s.318-343.

14. Człowiek w obliczu kryzysu: choroba i śmierć. Zdrowie jako kategoria społeczna. Definicje choroby: medyczna, społeczna, indywidualna. Choroby cywilizacyjne. Etyka choroby, rola chorego. Etyka umierania, świadomość śmierci.

Literatura:

M. Górecki, Człowiek w kryzysie, w: „Pedagogika Społeczna”, nr 1/2001, s. 77-86.

E. Syrek, Edukacyjno-pedagogiczne konteksty społecznego wymiaru choroby, w: „Chowanna”, t. 1 (38), 2012, s. 55-68.

Po zakończeniu zajęć:

WIEDZA

1. Student definiuje i poprawnie posługuje się podstawowymi pojęciami z zakresu pedagogiki społecznej.

2. Rozpoznaje środowiskowe uwarunkowania procesów wychowawczych.

3. Ma podstawową wiedzę o relacjach między strukturami i instytucjami społecznymi, rozumie ich znaczenie dla pracy socjalnej.

UMIEJĘTNOŚCI

1. Analizuje problemy psychospołeczne różnych grup wiekowych oraz dylematy instytucji i programów adresowanych do osób i społeczności wymagających wsparcia.

2. Potrafi wskazać propozycje działań naprawczych, animacyjnych i profilaktycznych w środowisku.

3. Korzysta w sposób twórczy i krytyczny z materiałów merytorycznych (literatury, bibliografii, przykładów empirycznych), poszerzających wiedzę wyniesioną z zajęć.

KOMPETENCJE

1. Nawiązuje współpracę w grupie, posiada umiejętności komunikacji interpersonalnej.

2. Potrafi prezentować swoje poglądy posługując się poprawnie przywołanymi przykładami i literaturą.

1. Obecność – 0,3 oceny końcowej.

2. Ocena ciągła – na podstawie przygotowania do każdych zajęć i aktywności (znajomość literatury – weryfikowana każdorazowo krótkim testem oraz udział w dyskusji: panelowej i grupowej) – 0,5 oceny końcowej.

3. Ustna prezentacja samodzielnie przygotowanego materiału – 0,2 oceny końcowej.