The Conflict of Cultures and Social Differentiation

Wykład przedstawia problemy wynikające ze zróżnicowania społecznego w kontekście zagrożenia wspólnot ludzkich konfliktami. Zróżnicowanie społeczne jest ujęte jako zjawisko, które zarówno ze względów poznawczych jak i praktycznych, wymaga określenia co do swej istoty, uwarunkowań, mechanizmów i skutków. W wykładzie omawia się znaczenie parametrów zróżnicowania socjoekonomicznego w hierarchizacji struktury stratyfikacyjnej. W toku wykładu bada się wybrane czynniki aktualnego zróżnicowania w społeczeństwach, które przeszły różne drogi rozwoju społecznego, doświadczały różnych ustrojów politycznych, dysponują różnymi zasobami gospodarczymi, są związane z odmiennymi systemami kultury i religii. Wskazuje się wzajemne zależności między tymi czynnikami i bada siłę tych związków w okolicznościach pokoju i konfliktu. Wobec aktualnych natężonych kontaktów międzykulturowych i ekspozycji cech zróżnicowania społecznego wskazuje się na znaczenie upowszechniania postaw tolerancji.

Przedmiotem wykładu jest wyróżnienie i charakterystyka czynników zróżnicowania społecznego, które mogą prowadzić do powstawania napięć społecznych i konfliktów. Zróżnicowanie społeczne jest ujęte jako zjawisko wymagające określenia co do swej istoty, uwarunkowań, mechanizmów i skutków. W toku wykładu bada się wybrane czynniki zróżnicowania w społeczeństwach, które przeszły różne drogi rozwoju społecznego, doświadczały różnych ustrojów politycznych, dysponują różnymi zasobami gospodarczymi, są związane z odmiennymi systemami kultury i religii. Wskazuje się wzajemne zależności między tymi czynnikami i bada siłę tych związków w okolicznościach pokoju i konfliktu. W wykładzie omawia się znaczenie parametrów zróżnicowania socjoekonomicznego w hierarchizacji struktury stratyfikacyjnej. Opisuje się historyczną zmienność postaw wobec pewnych różnicujących tkankę społeczną cech osobistych i grupowych z podkreśleniem zanikania znaczenia niektórych z nich oraz wobec ogólnoświatowych zmian obyczajowych i kulturowych. Wykłady ujmują zagadnienie wewnętrznego zróżnicowania społeczeństw w kontekście porównawczym, co ma zwiększyć możliwość przewidywania charakteru ich wzajemnego oddziaływania w zglobalizowanym świecie. Wykład kładzie akcent na groźny w dobie natężonych kontaktów międzykulturowych mechanizm instrumentalizacji zróżnicowania, co prowadzi do przekształcania się różnic społecznych w obcość i wrogość. Wskazuje to na znaczenie upowszechniania świadomie kształtowanych postaw porozumienia i tolerancji.

Tematy:

1. Zróżnicowanie społeczne jako przedmiot badań nauk o społeczeństwie (problematyka, metody, teorie).

2. Podstawowe czynniki zróżnicowania społecznego: ekonomiczny, społeczny, edukacyjny, kulturowy, religijny, etniczny, demograficzny.

3. Ustalenie wzoru porządku zależności zmiennych różnicujących społeczeństwo w odmiennych okolicznościach historycznych. Społeczeństwa podobne – społeczeństwa różne, klasyfikacja i porównanie. Pierwiastki uniwersalne i unikalne w konstruowaniu tożsamości zbiorowej.

4. Związki przyczynowe różnic społecznych z napięciami i konfliktami w krajach rozwiniętych.

5. Związki przyczynowe różnic społecznych z napięciami i konfliktami w krajach trzeciego świata.

6. Cywilizacje osiowe i nowoczesności zwielokrotnione – analiza problemów podstawowych.

7. Charakterystyka więzi społecznych we współczesnych społeczeństwach. Zróżnicowanie a idee wzmacniające solidarność i lojalność społeczną.

8. Ustalenie porządku ważności i siły czynników konfliktowych wynikających ze zróżnicowania społecznego. Czynniki wiodące i wtórne, widoczne i ukryte, trwałe i zmienne (przemijające), stałe i sporadyczne.

9. Przewidywanie i prognozowanie wewnętrznych sporów i konfliktów w krajach rozwiniętych oraz sporów i konfliktów w stosunkach międzynarodowych na początku XXI wieku.

10. Orientacje teoretyczne w analizach konfliktów we współczesnym świecie np. koercyjne, integratywne, behawiorystyczne, funkcjonalne, interakcjonistyczne.

11. Modele postępowania w konfliktach społecznych: mediacje międzykulturowe, kompromisy obyczajowe, zmiany prawne.

12. Zróżnicowanie jako czynnik socjologicznie twórczy.

1. Bourdieu Pierre, Szkic teorii praktyki, Wyd. Antyk, Kęty 2007 (fragmenty).

2. Bourdieu Pierre, Wacquant Loic, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, rozdz. III, Habitus, illusio i racjonalność oraz rozdz. IV, Przemoc symboliczna, s. 100-170, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001.

3. Casmir Fred L., Budowanie trzeciej kultury: zmiana paradygmatu komunikacji międzynarodowej i międzykulturowej, [w:] Komunikacja międzykulturowa. Zderzenia i spotkania, red. Alina Kapciak, Leszek Korporowicz, Andrzej Tyszka, Instytut kultury, Warszawa 1996.

4. Collins Patricia Hill, Czarna myśl feministyczna w macierzy dominacji, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, red. Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski, WN Scholar, Warszawa 2006, t. 1.

5. Davis Kingsley, Moore Wilbert, O niektórych zasadach uwarstwienia, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, red. Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski, WN Scholar, Warszawa 2006, t. 1.

6. Eisenstadt Shmuel N., Utopia i nowoczesność, rozdz. Wymiar cywilizacyjny w analizie socjologicznej, s. 33-58, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009.

7. Feminizm jest polityczny, Z Toril Moi rozmawia Małgorzata Walicka-Hueckel, [w:] Teksty Drugie 4/5/6, 22,23,24 (1993).

8. Foucault Michel, Nadzorować i karać, Aletheia, Warszawa 1998.

9. Galasiński Dariusz, Dyskurs a nieznośna lekkość psychopatologii, [w:] Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, red. Anna Duszak, Norman Fairclough, Universitas, Kraków 2008.

10. Harvey David, Neoliberalizm. Historia katastrofy, rozdz. Konstruowanie przyzwolenia, s. 54-89, IW Książka i Prasa, Warszawa 2008.

11. Huntington Samuel P., Zderzenie cywilizacji, część I Świat cywilizacji i część V, Zachód, cywilizacje i Cywilizacja, s.12-103 i s. 462-498, WWL MUZA SA, Warszawa 1997.

12. Nowicka Joanna, Czy Europejczycy ze Wschodu i z Zachodu mówią tym samym językiem (na przykładzie Polski i Francji), [w:] Komunikacja międzykulturowa. Zderzenia i spotkania, red. Alina Kapciak, Leszek Korporowicz, Andrzej Tyszka, Instytut kultury, Warszawa 1996.

13. Ricoeur Paul, Jaki ma być nowy etos Europy? [w:] Komunikacja międzykulturowa. Zderzenia i spotkania, red. Alina Kapciak, Leszek Korporowicz, Andrzej Tyszka, Instytut kultury, Warszawa 1996.

14. Said Edward, Wprowadzenie, [w:] Orientalizm, Zysk i Ska, Poznań 2005.

15. Wacquant Loic, Więzienia nędzy, Książka i Prasa, 2009 (fragmenty).

16. Wright Erik O., Klasy się liczą, [w:] Współczesne teorie socjologiczne, red. Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski, WN Scholar, Warszawa 2006, t. 1.

Student uzyskuje wiedzę na temat czynników zróżnicowania społecznego we własnym społeczeństwie i porównawczo w innych społeczeństwach. Dowiaduje się z czego wynika zróżnicowanie społeczne w danym kraju i jak jest ono modyfikowane przez mechanizmy uniwersalizującej gospodarki globalnej. Wie z jakich źródeł należy czerpać wiedzę o naturze tych różnic i jak je interpretować. Poznaje mechanizmy psychospołeczne uruchamiające wrogość na tle czynników zróżnicowania. Poznaje wagę tożsamości kulturowej w podziałach społecznych i konfliktach. Wie jakich współzależności można oczekiwać w sytuacji natężenia różnic wybranych czynników statusu w danej zbiorowości.

Student zdobywa umiejętność analizy treści i struktury różnych typów kultur i potrafi wskazać kulturowe uwarunkowania konfliktów w powiązaniu z czynnikami konfliktotwórczymi innego rodzaju na przykład materialnymi, politycznymi, ideologicznymi. Poznaje definicje pojęć opisujących zróżnicowanie społeczne i uczy się określać znaczenie najważniejszych czynników różnicujących społeczeństwo w danym czasie historycznym: materialnych, edukacyjnych, religijnych, etnicznych, zawodowych, genderowych i innych. Umie określać ich sposób oddziaływania na funkcjonowanie społeczeństwa w fazach pokoju i konfliktu. Umie dokonać własnej socjokulturowej charakterystyki na tle środowiska pochodzenia i środowiska do którego aspiruje.

Student uzyskuje kompetencje personalne i społeczne w zakresie porównawczego badania zróżnicowania społeczeństwa w tym przede wszystkim diagnozowania zróżnicowania we własnym kręgu kulturowym. Następstwem poprawnego diagnozowania jest umiejętność wskazania przez studenta sposobu optymalnego postępowania osób i grup o określonych parametrach socjoekonomicznych, które stwarza szansę rozwoju indywidualnego oraz zachowania pokoju społecznego. Student przyjmuje postawę obiektywizmu w ocenie zróżnicowanych cech charakteryzujących osoby i grupy społeczne w swoim otoczeniu. Potrafi zebrać z różnych źródeł wiedzę (także w językach obcych) na temat istoty tego zróżnicowania i ocenić jego konsekwencje społeczne. Ma świadomość znaczenia częstszego niż w innych epokach kontaktu każdej jednostki z różnicami kulturowymi dla wyboru formuły jej osobistego życia. Potrafi zaplanować swoje osobiste życie ze świadomością możliwości zmiany niektórych czynników statusu społecznego, a nienaruszalności innych. Kompetencje personalne i społeczne studenta odnoszą się również do umiejętności zobiektywizowanego wyjaśniania podłoża zróżnicowanych postaw i zachowań społecznych oraz upowszechniania wobec nich stanowiska porozumienia i tolerancji.

Przedmiot kończy się egzaminem. Egzamin jest przeprowadzany w formie testu zawierającego zarówno pytania odnoszące się do literatury jak i wykładów. W wyjątkowych przypadkach student może zaliczyć przedmiot na podstawie referatu wygłoszonego na zajęciach i złożonego na piśmie.