Metodologia nauk społecznych z elementami filozofii nauki

Przedmiot dotyczy zagadnień związanych z metodologią nauk społecznych, rozumianą jako wybór podstawowych strategii poznawczych. Omawiany jest pluralizm metodologiczny socjologii, wynikający z dwóch alternatywnych założeń filozoficznych leżących u podstaw rozumienia socjologii jako społecznej nauki empirycznej oraz jako nauki humanistycznej podejmującej refleksję nad kondycją społeczeństwa.

Wykład ma za zadanie zapoznanie studentów z dziewiętnastowiecznym rodowodem refleksji nad metodologią nauk społecznych. Z jednej strony jest to pozytywistyczny scjentyzm, ukazujący socjologię w kategoriach metanarracji, czyli ujmujący ją jako naukę przedstawiającą prawomocną, obiektywną wiedzę o stanie społeczeństwa. Z drugiej strony jest to nawiązanie do „przełomu antypozytywistycznego”, z którego wynika przyjęcie założeń antyscjentystycznych i ujmowanie socjologii jako nauki opisującej raczej stan społecznej świadomości (powszechna intersubiektywność). Wykład ma pokazać różnice między metodologią jako nauką pokazującą uwikłanie takich pojęć jak „nauka”, „wiedza”, „poznanie”, „postęp” itp. w filozoficzne konteksty – a metodyką jako techniczną umiejętnością posługiwania się narzędziami badawczymi.

Liczba godzin potrzebna studentowi do osiągnięcia zamierzonych efektów uczenia się treści wykładu: 30 godz. wykładu; ok. 30 godz. pracy własnej.

Ćwiczenia poświęcone są:

-interpretacji tekstu ze szczególnym uwzględnieniem problematyki: faktu społecznego, obiektywności poznania, postępu naukowego, sposobu poznania.

1. Anthony Giddens, Czym zajmują się socjologowie, [w:] Socjologia. Lektury, pod red. P. Sztompki i M. Kuci, Znak, Kraków 2005, s.17-28.

2. Thomas Kuhn, Struktura rewolucji naukowej, PWN, Warszawa 1968, s.26-50 i s. 109-126.

3. Anna Wyka, Badacz społeczny wobec doświadczenia, Wydawnictwo IFiS PAN Warszawa 1993: Część I Zwrot ku doświadczeniu w badaniach społecznych, s. 11 – 39.

4. Herbert Blumer, Stanowisko metodologiczne interakcjonizmu symbolicznego s. 5-48; Społeczeństwo jako symboliczna interakcja s. 61-70 W: H. Blumer, Interakcjonizm symboliczny, NOMOS 2007.

5. Howard S. Becker, Zrewidowana teoria etykietowania, w: Outsiderzy. Studia z metodologii dewiacji, PWN, Warszawa 2009, s. 180-214.

6. Erving Goffman, Rytuał interakcyjny, PWN 2006, rozdział: „Twarz: analiza rytualnych aspektów interakcji społecznej”, s. 5-46.

7. A) B. Glaser, A. Strauss, Odkrywanie teorii ugruntowanej, NOMOS Kraków 2009, rozdział „Odkrywanie teorii ugruntowanej” s. 7-20.

B) Kathy Charmaz , Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, PWN 2009: rozdz. 1, „Zaproszenie do udziału w podróży przez teorię ugruntowaną” s. 7-21.

8. A) G. Rieman, F. Schutze, „Trajektoria” jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych , W: Metoda biograficzna w socjologii, K. Każmierska (red.) NOMOS 2012, s. 389-414.

B) F. Schutze, Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, W: j.w. s. 415-458.

9. Alfred Schütz, O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej, NOMOS 2008, Rozdział „O wielości rzeczywistości”, s. 17-56.

10. Harold Garfinkel, Co to jest etnometodologia? w: Studia z etnometodologii, PWN, Warszawa 2007, s. 9-50

11. Autoetnograficzne „zbliżenia” i „oddalenia”. O autoetnografii w Polsce, Wydawnictwo UŁ 2020;rozdziały: „Prolog” s. 11-22; „Autoetnograficzne próby”, s. 111-213 (Przeglad podejść metodologicznych w badaniach społeczności lokalnych)

Literatura do wykładu:

1. B. Skarga, Comte, Warszawa 1977

• Rozdz. V. Nauka o społeczeństwie i teoria postępu

• Rozdz. VI. Statyka, czyli teoria ładu społecznego

2. E. Durkheim, Zasady metody socjologicznej, Warszawa 1968

• Przedmowa do drugiego wydania

• Co to jest fakt społeczny

3. J. Szacki, Durkheim, Warszawa 1964

• Rozdz, IV, Nauka o „rzeczach”

4. Spór o zdania protokolarne. „Erkenntnis” i „Analysis” 1932-1940, warszawa 2000

• R. Carnap, Jezyk fizykalny jako uniwersalny język nauki

• O. Neutrah, Zdania protokolarne

5. E. Mokrzycki, Filozofia nauki a socjologia, Warszawa 1980

• Wprowadzenie

6. Z. Kuderowicz, Dilthey, Warszawa 1987

• Dilthey, Określenie „Nauk o duchu”

• Dilthey, Właściwości nauk humanistycznych

7. M. Weber, Gospodarka i społeczeństwo, Warszawa 2002; Rozdz. I Podstawowe pojęcia socjologiczne

8. M. Weber, Racjonalność, władza, odczarowanie, Warszawa 2001; Wprowadzenie

9. J. Szacki, Znaniecki, Warszawa 1986

• Znaniecki, Humanistyczny współczynnik faktów kulturowych

• Znaniecki, Wartości jako przedmioty kulturowe

10. H-G. Gadamer, Dziedzictwo Europy, Warszawa 1992

11. M. Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć, Warszawa 1977, „Nauka i namysł

Po ukończeniu przedmiotu (wykładów i ćwiczeń) student:

• Rozumie filozoficzne założenia leżące u podstaw strategii metodologicznych

• Analizuje krytycznie teksty socjologiczne, umiejąc wychwycić ukryte założenia

• Potrafi przyporządkować teksty socjologiczne do różnych szkół socjologicznych

• Rozumie, że określenie socjologii ilościowej i jakościowej ma sens nie tylko technicznego wyboru narzędzi, ale też sens filozoficzny

Ćwiczenia: Aktywność na zajęciach oraz pozytywnie ocenione końcowe zaliczenie pisemne dopuszcza do egzaminu pisemnego.

Wykład: Egzamin pisemny, polegający na napisaniu eseju na dwa tematy z zaproponowanych trzech z treści wykładu oraz jednego z zaproponowanych dwóch z treści ćwiczeń. UWAGA: do egzaminu mogą przystąpić tylko ci studenci, którzy otrzymali zaliczenie na ocenę ćwiczeń przeprowadzonych W TYM SAMYM roku akademickim, w którym odbywa się egzamin (tzn jeśli student ma warunek z przedmiotu, ma obowiązek jeszcze raz chodzić na ćwiczenia i otrzymać z nich zaliczenie na ocenę).