Institutions, processes, systems: macrosociology

obligatory courses

The course will be dedicated to the analysis of societies in terms of dynamic systems, institutions and the contemporary state. The main theoretical approach will be the neo-institutionalism. We will elaborate the institutional determinants of human behavior and present the general mechanisms of institutional change, especially of radical change. Among the structural conditions of human actions a special attention will be devoted to the state and the political system. The contemporary state undergoes a rapid transformation in relation to globalization and transnationalization. This context will serve as a point of departure to present new approaches to political power.

The course will be dedicated to a widely understood area of institutions, social structures and processes of change. We will present the theory of institutions along with examples of functioning of certain public domains. The main theoretical approach will be the new institutionalism.

The course begins with presentation of the roots of the institutional paradigm in social sciences and some of the contemporary approaches. We will elaborate the mechanisms of institutional change and institutionalization. A thorough analysis will be devoted to public goods management and free-riding.

A significant part of the course will be devoted to the theory of state and its contemporary change in context of Europeanisation and globalization. We will analyze the manifestations of power of the contemporary state and the condition and future of the welfare state. A separate presentation will deal with the issues of the rule of law – the classic and the new institutional approaches, the citizenship and civil society. We will also analyze the rapid social changes such as revolutions. The course concludes with the topic of globalization.

1. Wprowadzenie do problematyki instytucjonalizmu w socjologii (wykład)

2. Instytucjonalizm w naukach społecznych

2.1. Thorstein Veblen, Teoria klasy próżniaczej, tłum. Janina i Krzysztof Zagórscy. Warszawa: Państwowe

Wydawnictwo Naukowe, 1971; rozdz. VIII Zwolnienie od pracy produkcyjnej a konserwatyzm, s. 169 –

188.

2.2. Karl Polanyi, Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. Maria

Zawadzka, Warszawa 2010: Wydawnictwo Naukowe PWN, część II, rozdz. I. Szatański młyn, s. 41 – 68.

3. Nowy instytucjonalizm (NI) w naukach społecznych i jego zróżnicowanie (wykład)

3.1. Francis Fukuyama (2000) Wielki wstrząs. Natura ludzka a odbudowa porządku społecznego, tłum. Hanna

Komorowska i Krzysztof Dorosz. Warszawa: Politeja; rozdz. Skąd pochodzą normy.

3.2. J. G. March, J.P. Olsen, Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, rozdz.1, s. 9-36, Warszawa 2005 (ten

sam fragment jest także w antologii WTS, s. 565-582).

3.3. E: Rafałowski, Wojciech. 2017. Opisywanie i wyjaśnianie systemu partyjnego. Metody pomiaru.

Warszawa: Aspra-JR, rozdz. 1.4. Podstawowe pojęcia perspektywy neoinstytucjonalnej s. 21-28.

3.4. E: Jerzy Wilkin „Teoria wyboru publicznego – homo oeconomicus w sferze polityki”; w: Jerzy Wilkin (red.),

Teoria wyboru publicznego. Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej. s. 9

– 20. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe: SCHOLAR, 2005.

4. Zmienność instytucjonalna; zagadnienie izomorfizmu instytucjonalnego

4.1. Claus Offe, Projektowanie instytucji w krajach Europy Wschodniej w okresie przemian w: J. Hausner

(red.). „Narodziny demokratycznych instytucji. Studia nad systemem reprezentacji interesów” Tom 3;

Kraków, Fundacja "Polska Praca", 1995.

4.2. Di Maggio, P., W. Powell (2006) „Nowe spojrzenie na ‘żelazną klatkę’: Instytucjonalny izomorfizm i

racjonalność zbiorowa w polach organizacyjnych”, w: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-

Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), t. 1, s. 600 - 612. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe

Scholar.

5. Radykalna zmiana społeczna; transformacja gospodarcza w Polsce i jej długofalowe skutki dla ładu

politycznego.

5.1. J. Staniszkis, Państwo postkomunistyczne – w poszukiwaniu paradygmatu, w: I. Krzemiński, J. Raciborski

(wyb. i opr.) Oswajanie wielkiej zmiany, Warszawa 2007, s. 206-227.

5.2. Edmund Wnuk – Lipiński, Socjologia życia publicznego, rozdz. 1. Teorie radykalnej zmiany społecznej,

rewolucje demokratyczne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005, s. 19 – 52.

6. Typy dóbr i typy porządku społecznego opartego na różnych mechanizmach integracji i koordynacji

6.1. Vincent Ostrom, Elinor Ostrom (1994) „Administrowanie dobrami i usługami publicznymi”, w: Vincent

Ostrom, Federalizm amerykański. Tworzenie społeczeństwa samorządnego. Tłum. Justyna Kubicka-

Daab, Małgorzata Korzycka-Iwanow, s. 159 – 180. Warszawa–Olsztyn: Polskie Towarzystwo

Psychologiczne – Pracownia Wydawnicza, 1994.

6.2. E: Mancur Olson, Dobra publiczne i problem ,,pasażera na gapę”, w: Współczesne teorie socjologiczne,

A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), t. 1, s. 138 - 145. Warszawa:

Wydawnictwo Naukowe Scholar.

7. Kapitał społeczny, zaufanie, reputacja

7.1. Robert D. Putnam, Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach

Zjednoczonych; tłum. Przemysław Sadura i Sebastian Szymański. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie

i Profesjonalne, 2008; rozdz. 1 Rozmyślania o zmianie społecznej w Ameryce, s. 27 – 49; rozdz. 24 Ku

programowi „kapitalistów społecznych”, s. 653 – 674.

7.2. Jacek Raciborski, Obywatel czasu transformacji: niespełnione nadzieje, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i

Socjologiczny nr 2/2009 oraz fragment ,,Dwie postaci społeczeństwa obywatelskiego” z książki:

Obywatelstwo w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2011: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 38-44.

7.3. E: M. Walzer, Spór o społeczeństwo obywatelskie, w J. Szacki (red), Ani książę ani kupiec, Kraków- SiW

Znak, 84-105.

8. Państwo, państwo narodowe i jego kryzys

8.1. J. Habermas, Uwzględniając Innego, PWN, Warszawa 2009, rozdz. Europejskie państwo narodowe –

o przeszłości i przyszłości suwerenności i obywatelstwa, s. 113-133.

8.2. E: F. Fukuyama, Budowanie państwa, DW Rebis, Poznań 2005, rozdz. I. Zagubiony wymiar

państwowości, s. 15 -58.

9. Państwo – spór o siłę państwa.

9.1. Jacek Raciborski, Obywatelstwo w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2011: Wydawnictwo Naukowe

PWN, rozdz.7. Państwo i lud: relacje stare i nowe, s. 251 – 280 (dostępna również online w BUW w

kolekcji ibuk.pl).

9.2. Helmut Willke, Tragedia państwa. Prolegomena do teorii państwa i policentrycznego społeczeństwa

w Zarządzanie Publiczne nr 1/2007 (dostępna online przez BUW w kolekcji czasopism CEEOL).

10. Państwo prawa – ujęcie klasyczne i współczesne (wykład)

10.1. Stephen Holmes, Rodowody koncepcji rządów prawa, w: J. Maravall, A. Przeworski (red), Demokracja i

rządy prawa, Warszawa: WN Scholar, s. 27-65.

11. Czy kryzys instytucji welfare state

11.1. Zygmunt Bauman, ,,Powstanie i upadek państwa opiekuńczego. Pomiędzy wykluczeniem i integracją”, w:

Z. Bauman ., Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy, przekl. Stanisław Obirek, Kraków 2006: WAM, s. 87-

116.

11.2. Gromada, Anna. 2017. Rodzina 500+ jako polityka publiczna. Warszawa: Instytut Studiów

Zaawansowanych. Dostęp: http://krytykapolityczna.pl/file/sites/4/2017/09/Gromada_Rodzina-500.pdf

11.3. E: Gosta Esping-Andersen, Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu, Warszawa 2010: Difin,

rozdz. 1. Trzy ekonomie państwa opiekuńczego, s. 23-55.

12. Rewolucje społeczne i ich instytucjonalizacja

12.1. Ch. Tilly, Rewolucje europejskie 1492-1992, rozdz. 1 Konflikt, przewrót i rewolucja, s. 11-34 i rozdz. 7

Rewolucje wczoraj, dziś i jutro, s. 299-315.

12.2. E: P. Sztompka, Socjologia zmian społecznych, rozdz. Gwałtowne zmiany porządku politycznego – teorie

rewolucji, Kraków: Znak, s. 279-296.

13. Ruchy społeczne i ich instytucjonalizacja

13.1. C. Offe Nowe ruchy społeczne: przekraczanie polityki instytucjonalnej w: J. Szczupaczyński (red.) Władza

i społeczeństwo 1, Scholar, Warszawa 1995, s. 226-233

13.2. R. Collins, Ruchy społeczne jako obiekt uwagi emocjonalnej, w: K. Gorlach, P. Mooney (red), Dynamika

życia społecznego, Scholar, Warszawa 2008, s. 247 -261.

14. Unia Europejska – proces instytucjonalizacji nowego, ponadnarodowego ładu politycznego. (wykład)

14.1. Ulrich Beck, Europa kosmopolityczna, tłum. Aleksander Ochocki, Warszawa 2009: Wydawnictwo

Naukowe Scholar, rozdz. 2.5. Cechy Imperium Europejskiego s. 117 – 131.

15. System światowy i globalizacja.

15.1. Joseph E. Stiglitz, Globalizacja (r. I Nadzieje pokładane w instytucjach globalnych), PWN, Warszawa

2004.

Knows and understands basic sociological concepts

Has basic knowledge about social structures and selected social institutions, and their interrelations

Is aware of social differentiation and existing social inequalities, as well as their impact on the life of individuals and the functioning of social groups

Has basic knowledge about the tools and goals of social policy

Has basic knowledge about cultural diversity of Poland and the modern world

Has basic knowledge of the norms and rules governing social structures and institutions

Has basic knowledge about the processes forming the basis of social stability and change, and understands their nature

Is aware of the processes occurring in Polish and global society and their consequences for social attitudes and institutions

Has basic knowledge about the current needs and problems of Polish society and changes occurring in this area

Can use basic sociological terms and categories to analyze societies, particularly contemporary Polish society

Can use basic theoretical categories to describe social changes in modern societies

Can conduct a simple analysis of the consequences of the processes occurring in modern societies

Can formulate a general evaluation of a measure undertaken to solve a particular social problem, based on acquired knowledge

Can comprehend a scientific text and identify its main theses and the author’s arguments, as well as discuss them

Can argue a thesis

Written exam at the end of semester