Social anthropology

Zajęcia prezentują specyfikę myślenia antropologicznego, jego przemiany od momentu powstania antropologii jako dyscypliny naukowej oraz wybrane aspekty współczesnych badań antropologicznych. W trakcie zajęć studenci zapoznają się z następującymi zagadnieniami:

1) istota spojrzenia antropologicznego na społeczeństwo i kulturę, subdyscypliny antropologii i jej relacje z innymi naukami społecznymi, humanistycznymi i przyrodniczymi,

2) rozwój kultury jako cechy ludzkiej, pojawienie się zróżnicowania kulturowego

3) historia refleksji nad zróżnicowaniem kulturowym w ramach poszczególnych nurtów antropologicznych,

4) sposoby badania i wyjaśniania poszczególnych przejawów zróżnicowania kulturowego,

5) przemiany kultury we współczesnym świecie nasilających się migracji i przepływów kulturowych,

6) współczesna refleksja nad metodologiczną specyfiką antropologii oraz etycznymi problemami uprawiania antropologii.

Zajęcia prezentują specyfikę myślenia antropologicznego, jego przemiany od momentu powstania antropologii jako dyscypliny naukowej oraz wybrane aspekty współczesnych badań antropologicznych. W trakcie zajęć studenci zapoznają się z następującymi zagadnieniami:

1) Istota spojrzenia antropologicznego na społeczeństwo i kulturę, subdyscypliny antropologii i jej relacje z innymi naukami społecznymi, humanistycznymi i przyrodniczymi.

Na zajęciach omawiane są podstawowe założenia myślenia antropologicznego, takie jak podejście holistyczne, opisowe podejście do kultury i relatywizm kulturowy. Ponadto student zapoznaje się z historią refleksji nad zróżnicowaniem obyczajów różnych społeczeństw oraz procesem kształtowania się refleksji naukowej na ten temat.

2) Rozwój kultury jako cechy ludzkiej.

W trakcie zajęć przedstawiane są różne sposoby rozumienia pojęcia „kultura”, a także zagadnienie odrębności ludzkich zachowań społecznych i kulturowych. Student zapoznaje się z badaniami procesu hominizacji oraz narastającego zróżnicowania kulturowego, a także wpływu środowiska na sposób gospodarowania oraz refleksją nad ewolucyjnym ujęciem zróżnicowania kultur ludzkich.

3) Historia refleksji nad zróżnicowaniem kulturowym w ramach poszczególnych nurtów antropologicznych.

W trakcie zajęć omawiane są wybrane szkoły i sposoby myślenia w antropologii – od szkoły durkheimowskiej, poprzez funkcjonalizm, konfiguracjonizm, materializm kulturowy, po strukturalizm.

4) Sposoby badania i wyjaśniania poszczególnych przejawów zróżnicowania kulturowego.

Na zajęciach omawiane są, na podstawie tekstów antropologicznych oraz z pogranicza antropologii, różne sfery życia człowieka, oglądane z perspektywy przejawiającego się w nich zróżnicowania kulturowego, takie jak: konstrukcje kulturowe dotyczące zróżnicowania płciowego i rodziny, relacje między środowiskiem przyrodniczym a kulturą, relacje między językiem a kulturą, rytuał w życiu człowieka i myślenie mityczne oraz myślenie magiczne o świecie i jego mechanizmach.

5) Przemiany kultury we współczesnym świecie nasilających się migracji i przepływów kulturowych.

W trakcie zajęć studenci zapoznają się z problematyką miejsca ludów tubylczych we współczesnym świecie oraz systemem postkolonialnym i postkolonializmem jako sposobem refleksji nad dziedzictwem kolonialnym we współczesnym świecie. Omawiane są także procesy przemian kulturowych zachodzących w globalizującym się świecie i ich konsekwencje dla zachowania zróżnicowania kulturowego.

6) Współczesna refleksja nad metodologiczną specyfiką antropologii oraz etycznymi problemami uprawiania antropologii.

Na zajęciach omawiane są przemiany, jakie zaszły w sposobie prowadzenia badań terenowych oraz rozumieniu miejsca tych badań we współczesnej praktyce antropologicznej. Podejmowane są także zagadnienia konsekwencji badań antropologicznych oraz omawiane problemy etyczne związane z prowadzeniem badań i prezentowaniem ich wyników.

Ruth Benedict, Wzory kultury, r. I I II.

Ref: Philip Salzman, Patricia Rice: Myśleć jak antropolog. R. „Wprowadzenie do myślenia antropologicznego”. „Antropolodzy szukają wzorów”.

Bronisław Malinowski, Argonauci zachodniego Pacyfiku, Dzieła t. 3, Warszawa 1981, r. Istota Kula, Socjologia Kula, str. 126-155 i 353-379.

Ref.: Bronisław Malinowski, Życie seksualne dzikich, Dzieła t II, Warszawa 1980, Specjalna przedmowa do wydania trzeciego, str. 117-144

Ruth Benedict, Północno-zachodnie wybrzeże Ameryki, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2007, str. 372-402.

Ref.: Marvin Harris, Potlacz, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa 2007, str. 683–694.

Claude Lévi-Strauss, Antropologia strukturalna, Warszawa 1970, r. II Analiza strukturalna w językoznawstwie i antropologii, str. 89-115.

Ref.: L. Stomma „Antropologia wsi polskiej XIX wieku”, Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa 1986, rozdział VII "Tablice Mendelejewa”

Clifford Geertz. “Opis gęsty – w stronę interpretatywnej teorii kultury, przeł. Sławomir Sikora, [w:] Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, red. Marian Kempny, Ewa Nowicka, War¬szawa 2003, s. 36.

Ref: Clifford Geertz C., „Dzieło i życie”, KR Warszawa, 2000, Przedmowa

Harriet Whitehead, Łuk i nosidełko. Nowe spojrzenie na zinstytucjonalizowany homoseksualizm wśród Indian Ameryki Północnej, w: R. E. Hryciuk, A. Kościańska, Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 2., Warszawa 2007

Ref.: Sherry B. Ortner, Czy kobieta ma się tak do mężczyzny, jak „natura" do „kultury"?, w: Nikt nie rodzi się kobietą, Hołówka T. (red), Warszawa 1982, str. 112-141.

Linda Stone, „W linii matki.”, w: Pokrewieństwo i płeć kulturowa, Warszawa.

Ref. Collier J. F., Rosaldo M. Z., Yanagisako S., „Czy rodzina istnieje? Nowe ujęcia antropologiczne”, [w:] R. E. Hryciuk, A. Kościańska (red.), Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1

Claude Levi-Strauss, Czarownik i jego magia, w: Antropologia strukturalna, Wyd. KR, Warszawa 2000, str. 149-165.

Ref.: Edward E. Evans-Pritchard, Czarownictwo jako wyjaśnienie nieszczęśliwych zdarzeń, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper (red.), Świat człowieka, świat kultury. Antologia, PWN 2007, str. 621-640.

Marshall Sahlins, Pierwotne społeczeństwo dobrobytu, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej, Warszawa 2003, s. 275-308.

Ref.: Sławoj Szynkiewicz, Szara ekologia tubylców. Mistrzowie czy nieudacznicy w zarządzaniu środowiskiem, w: Horyzonty antropologii kultury, J. Wasilewski, A. Zadrożyńska, A. Bruczkowski (red.), Warszawa 2005, str. 109-128.

Mary Douglas, Czystość i zmaza, Warszawa 2007, r. 4 Magia i cuda, r. 6 Moce i zagrożenia, str. 97-110 i 130-148.

Ref.: Mircea Eliade, Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, r. Czas święty i mity, Warszawa 1993, str. 89-124.

Homa Hoodfar, Zasłona w ich umysłach i na naszych głowach: muzułmanki i praktyki zasłaniania, przeł. M. Elas, [w:] Gender. Perspektywa antropologiczna, t. 1, Organizacja społeczna, (red.) R.E. Hryciuk, A. Kościańska, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007

Ref: Edward Said, „Orientalizm”, Poznań 2005, r. „Przedmowa (2003)”, „Wprowadzenie”.

Ulf Hannerz, Skreolizowany świat, w: M. Kempny, E. Nowicka (red.), Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa 2004, str. 284-300.

Ref.: Paweł Trzciński, „Konstruowanie współczesnej tubylczości – tubylczość jako ideologia i obiekt prawa”, w: J. Derlicki, W. Lipiński (red.), Pierwsze narody, Warszawa 2002, str. 27-50

James Clifford, „Praktyki przestrzenne. badania terenowe, podróże i praktyki dyscyplinujące w antropologii,”, w: „Badanie kultury – Kontynuacje”

Ref.: Paul Rabinow, „Refleksje na temat badań terenowych w Maroku”, „Wprowadzenie”

Alcida Ramos, Rozmyślając o Yanomami, w: Amerykańska antropologia postmodernistyczna, M. Buchowski (red.), Wyd. Instytut Kultury, Warszawa 1999, str. 202-227.

Ref.: Michał Kowalski, Antropolog na wojnie – dylemat etycznego zaangażowania nauk społecznych, w: „Przegląd Socjologii Jakościowej”, Tom IX Numer 3.

Egzamin ustny, udział w dyskusji, referat.

Aktywne uczestnictwo w zajęciach, znajomość przeczytanych lektur, przygotowanie referatu problemowego z listy referatów (handout + prezentacja do 10 min);

Dopuszczalne są 2 nieobecności. Jeżeli student ma zbyt dużo nieobecności, musi przygotować dodatkowe referaty wyznaczone przez prowadzącego. Jeżeli nie przygotuje referatu obowiązkowego i nie zaliczy nieobecności, nie może być dopuszczony do egzaminu ustnego.

Bilans pracy studenta: 30 h uczestnictwa w zajęciach w sali dydaktycznej, 17h - lektura tekstów i przygotowanie do zajęć w domu, 3h - przygotowanie referatu na zajęcia.

Do egzaminu:

zaliczenie zajęć,

znajomość lektur i referatów omawianych na zajęciach oraz treści wykładów,

tekst: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper, Słowo wstępne, w: E. Nowicka, M. Głowacka-Grajper Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, Warszawa: PWN, 2012, str. 9-67.

Wybrane fragmenty podręcznika Ewy Nowickiej "Świat człowieka - świat kultury"

Ocenę negatywną poprawia się poprzez ponowne przystąpienie do egzaminu ustnego.