(in Polish) PROBAD: Upamiętnienia. Macewy w krajobrazach (nie)pamięci

Projekt badawczy „Upamiętnienia. Macewy w krajobrazach (nie)pamięci” obejmuje zajęcia w sali oraz pięciodniowy wyjazd badawczy w okolice Sanoka. Zajęcia mają na celu pogłębienie kompetencji badawczych poprzez udział w realizacji projektu badań etnograficznych.

Holocaust przede wszystkim kojarzy się z ośrodkami masowej zagłady. Jednak mordy na ludności dokonywane były także poza ich granicami. Na terenie Polski znajduje się wiele nieupamiętnionych miejsc pochówku ich ofiar. Działalność Fundacji Zapominane, która zajmuje się ich odnajdowaniem oraz upamiętnianiem, stanowić będzie dla nas punkt wyjścia do badania społecznych skutków tego rodzaju działalności w wybranych miejscowościach na Podkarpaciu. Celem projektu będzie zbadanie jak zmieniają się lokalne krajobrazy oraz społeczna percepcja grobów żydowskich po ich upamiętnieniu.

Projekt badawczy „Upamiętnienia. Macewy w krajobrazach (nie)pamięci” obejmuje zajęcia w sali oraz pięciodniowy wyjazd badawczy w okolice Sanoka. Zajęcia mają na celu pogłębienie kompetencji badawczych poprzez udział w realizacji projektu.

Holocaust, ludobójstwo na europejskich Żydach w latach 1939-1945, przede wszystkim kojarzy się z ośrodkami masowej zagłady. Jednak mordy na ludności dokonywane były także poza ich granicami. Na terenie Polski znajduje się wiele nieupamiętnionych miejsc pochówku ich ofiar, o których pamięć tli się w społecznościach lokalnych. Działalność Fundacji Zapominane, która zajmuje się ich odnajdowaniem oraz upamiętnianiem, stanowić będzie dla nas punkt wyjścia do badania społecznych skutków tego rodzaju działalności w wybranych miejscowościach na Podkarpaciu. Celem projektu będzie zbadanie jak zmieniają się lokalne krajobrazy oraz społeczna percepcja grobów żydowskich po ich upamiętnieniu.

Celem zajęć będzie już przede wszystkim pogłębienie umiejętności planowania i realizowania badań terenowych w zespole.

Zajęcia rozpoczniemy od teoretycznego przygotowania do badań.

Studenci zapoznają się z koncepcjami: krajobrazów pamięci, miejsc pamięci oraz nie-miejsc pamięci. Następnie zapoznamy się z działalnością badawczą Fundacji „Zapomniane” ze szczególnym uwzględnieniem działań Fundacji w okolicach Sanoka. Ponadto analizowane będą wybrane wywiady zgromadzone przez Fundację „Zapomniane”. Elementem poprzedzającym konstruowanie badań, będzie także zapoznanie uczestników z metodami badań etnograficznych, w tym z badaniami obserwacyjnymi z wykorzystaniem fotografii.

Następnie zaprojektujemy badanie, które koncentrować będzie się na zmianach, jakie wywołują upamiętnienia grobów żydowskich. Po fazie przygotowań udamy się do Sanoka, gdzie w okolicach połowy kwietnia 2024 r. przeprowadzimy zaprojektowane badanie (wywiady oraz obserwacje). Zbadamy zmianę jaka zaszła po upamiętnieniu grobów żydowskich w trzech miejscowościach w okolicach Sanoka. Miejsca te będą różnić się pod względem fazy i rodzaju upamiętnień: zbadamy zarówno miejsca upamiętnione kilka lat temu, jak i te upamiętnione w ostatnim roku. Miejsca będą się różnić także rodzajem upamiętnień: od drewnianych macew po trwałe pomniki; od miejsc upamiętnionych lokalnie po te, które upamiętniła Fundacja.

Zajęcia zakończy część poświęcona analizie danych i ich raportowaniu. Naszą pracę zwieńczy publiczna prezentacja wyników dla Fundacji Zapomniane.

Zajęcia mają na celu pogłębienie kompetencji badawczych, umiejętności planowania i realizowania badania w zespole. Obejmują przygotowanie teoretyczne do badań, ich konstruowanie oraz realizację, jak i przygotowanie prezentacji z wynikami badań.

1.Kapralski, S. (2017). Jews and the holocaust in Poland’s memoryscapes: an inquiry into transcultural amnesia. In T. Sindbæk Andersen and B. Törnquist-Plewa (eds.), The Twentieth Century in European Memory: Transcultural Mediation and Reception. Leiden/Boston: Brill. pp. 170-197

2. Terela I., Relikty żydowskie w krajobrazach pamięci centralnej Polski, [w:] Dziewierski, Pactwa (red.) Kultury i krajobrazy pamięci, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2020, s. 87-98.

3. Connerton P., Two types of place memory [w tegoż:] How modernity forgets, 2020.

4. Pollack M. Skażone krajobrazy, Wydawnictwo Czarne 2014 (fragmenty)

5. Goldberg-Mulskiewicz O., Obrzędy żałobne i pogrzebowe Żydów polskich

6. Lewicka B. Wstęp oraz r. V Nekropolie. Socjologiczne studium cmentarzy Katowic, 2017

7. Kramer K.P. Śmierć w różnych religiach świata, 2007 (fragmenty)

8. Roma Sendyka, Nie-miejsca pamięci i ich nie-ludzkie pomniki, “Teksty drugie”, 2017, s. 86-108.

9. Allan Fine, Ten lies of ethnography: Moral Dilemmas in Field Research, “Journal of Contemporary Ethnography”, 1994, s. 267-294.

K_W07 posiada pogłębioną wiedzę na temat wybranych metod i technik badań społecznych, ich ograniczeń, specyfiki i obszarów zastosowania

K_W08 jest świadomy znaczenia refleksyjnego i krytycznego podejścia do wyników badań społecznych, analiz i procedur badawczych

K_W09 wie jak zaplanować i zrealizować jakościowe badania empiryczne; ma świadomość konsekwencji metodologicznych wyborów

K_U04 potrafi posługiwać się kategoriami teoretycznymi oraz metodami badawczymi do opisu i analizy zmian społecznych i kulturowych we współczesnych społeczeństwach oraz ich konsekwencji

K_U05 potrafi zaplanować i zrealizować badanie społeczne przy użyciu zaawansowanych jakościowych metod i technik badań socjologicznych

K_U10 potrafi przygotować prezentację wybranego zagadnienia lub badania w języku polskim

K_K01 potrafi inicjować, planować, organizować i zarządzać pracą zespołu zadaniowego

K_K03 potrafi gromadzić, wyszukiwać, syntetyzować, a także krytycznie oceniać informacje na temat zjawisk społecznych

K_K04 potrafi argumentować stawiane tezy posługując się dowodami naukowymi

K_K08 jest świadomy istnienia dylematów etycznych związanych z pracą socjologa

K_K09 jest otwarty na różne perspektywy teoretyczne i metodologiczne badań społecznych

K_K10 bierze odpowiedzialność za projektowane i wykonywane zadania

Udział w analizie danych i dyskusji, praca pisemna

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2

Zasady zaliczania poprawkowego: takie same jak w I terminie