Antropologia (Z)

obowiązkowe

Celem zajęć jest wprowadzenie studentów w problematykę teorii różnic kulturowych i etnicznych. W trakcie zajęć zostaną także omówione podstawowe teoretyczne założenia szkół antropologicznych i etnologicznych.

w sali
zdalnie

Zajęcia są organizowane w Programie zintegrowanych działań na rzecz rozwoju Uniwersytetu Warszawskiego (ZIP), współfinansowanym ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach PO WER, ścieżka 3.5.

Pojęcie różnicy i komunikacji międzykulturowej. Czym zajmuje się antropologia kulturowa, etnologia i etnografia.

Cz I Różnice kulturowe i komunikacja międzykulturowa w antropologii XIX i XX wiecznej: ludoznawstwo, ewolucjonizm; szkoła funkcjonalistyczna w brytyjskiej antropologii społecznej; strukturalizm, antropologia interpretatywna.

Cz II Teoria zróżnicowań etnicznych; radziecka teoria etnogenezy; teorie narodu i nacjonalizmu; teoria postkolonialna; teoria komunikacji.

1. Wstęp do zajęć. Pojęcie różnicy kulturowej i komunikacji międzykulturowej. Czym zajmuje się antropologia kulturowa, etnologia i etnografia. Warunki zaliczenia i organizacja zajęć.

Część I.

Różnica kulturowa i komunikacja międzykulturowa w antropologii XIX i XX wiecznej

2. Omówienie historii dyscypliny oraz szkół i głównych nurtów badań w etnologii i antropologii kulturowej. Między poszukiwaniem "ducha narodu" a próbą opisu uniwersalnej historii człowieka. Prekursorzy antropologii – XVI-XIX wiek.

Cochiara, G. (1971). Dzieje folklorystyki w Europie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

3. Ludoznawstwo w Polsce i Europie (XIX wiek). Narodziny antropologii kulturowej w USA i antropologii społecznej w Wielkiej Brytanii. Ewolucjonizm. Definicja kultury Edwarda Burnetta Tylora.

Burszta, W. (1998). Antropologia kultury: tematy, teorie, interpretacje. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

4. Szkoła funkcjonalistyczna w brytyjskiej antropologii społecznej. Badania terenowe i obserwacja uczestnicząca jako metoda definiująca dyscyplinę. Dyfuzjonizm kulturowy. Szkoła kultury i osobowości (Franz Boas, Ruth Benedict, Margaret Mead).

Burszta, W. (1998). Antropologia kultury: tematy, teorie, interpretacje. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Benedict, R. (2011). Wzory kultury. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie.

5. Teoria zróżnicowań etnicznych Józefa Obrębskiego a teoria ethnic boundaries Fredrika Bartha.

Obrębski, J. (2005). Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje. Warszawa: Wyd. IFiS PAN.

6. Radziecka teoria etnogenezy i kontaktów międzyetnicznych Lwa Gumilowa.

Paradowski, R. (2003). Euroazjatyckie imperium Rosji. Studium idei, Warszawa: Elipsa.

Szporluk, R. (2003). Imperium, komunizm i narody. Wybór esejów. Kraków: Wyd. Arcana.

7. Teorie narodu i nacjonalizmu (Ernest Gellner, Eric Hobsbawm, Benedict Anderson). Teoria postkolonialna (Edward Said).

Hobsbawm, E. Ranger, T. (2008). Tradycja wynaleziona: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Anderson, B. (1997). Wspólnoty wyobrażone. Kraków: Wyd. Znak.

Gellner, E. (2009). Narody i Nacjonalizm. Warszawa: Difin.

Smith, A.D. (2009). Etniczne źródła narodów. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Said, E. (2005). Orientalizm. Poznań: Wyd. Zysk i Ska.

8. Antropologia interpretatywna (Victor Turner i Clifford Geertz).

Turner, V. (2005). Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Część II.

Różnica kulturowa i komunikacja międzykulturowa we współczesnej antropologii

9. Antropologia komunikacji. Czy ludzka komunikacja przypomina bardziej telegraf czy współbrzmienie orkiestry? (Yves Winkin).

Winkin, Y. (2007). Antropologia komunikacji: od teorii do badań terenowych. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

10. Współczesny świat - jedna kultura czy wiele kultur. Argumenty za powiązaniami (Immanuel Wallerstein, Akhil Gupta, James Ferguson, Tomasz Rakowski).

Gupta, A., & Ferguson, J. (1992). Beyond “culture”: Space, identity, and the politics of difference. Cultural anthropology, 7(1), 6–23.

Rakowski, T. (2009). Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy: etnografia człowieka zdegradowanego. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.

Wallerstein, I. M. (2007). Analiza systemów-światów: wprowadzenie. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.

11. Współczesny świat - jedna kultura czy wiele kultur. Argumenty za odrębnością (Morten Axel Pedersen, Łukasz Smyrski).

Pedersen, M. A. (2011). Not quite shamans: spirit worlds and political lives in northern Mongolia. Ithaca: Cornell University Press.

Smyrski, Ł. (2018). Między władzą spojrzenia a praktyką: antropologia krajobrazu. Warszawa: Oficyna Naukowa : Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego.

12. Wewnętrzne zróżnicowanie wspólnot (Anthony Cohen). Pojęcie tożsamości w antropologia interpretatywnej i refleksyjnej (James Clifford, Paul Rabinow).

Cohen, A. P. (2013). Symbolic construction of community. Routledge.

Rabinow, P. (2010). Refleksje na temat badań terenowych w Maroku. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

13. Klasa i płeć kulturowa jako wyznaczniki różnicy i czynniki kształtujące komunikację (Pierre Bourdieu, Loic Wacquant, Donna Haraway, Judith Oakley).

Bourdieu, P. (2005). Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sa̧dzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Butler, J. P. (2010). Walczące słowa: mowa nienawiści i polityka performatywu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Oakley, J. (2014). Konteksty upłciowionych tekstów. Przykłady antropologiczne z minionych dekad. W Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej (s. 105–131). Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.

Wacquant, L. J. D. (2009). Więzienia nędzy. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.

14. Jakościowe metody badania komunikacji międzykulturowej i wewnątrzkulturowej (Michael Angrosino, Sarah Pink, Paul Rabinow).

Angrosino, M. V. (2015). Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pink, S. (2009). Etnografia wizualna: obrazy, media i przedstawienie w badaniach. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Rouch, J. (1958). Moi, un noir (film).

15. Materialności, media, infrastruktury, środowisko. Różnica i komunikacja w świecie ożywionym i nieożywionym (Tim Ingold, Bruno Latour, Yael Navarro).

Ingold, T. (2014). „Człowieczyć” to czasownik. W Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej (s. 527–544). Poznań: Wydawnictwo Nauka i Innowacje.

- G. Cochiara, Dzieje folklorystyki w Europie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971

- J. Obrębski, Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2005

- Z. Benedyktowicz, Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000

- R. Benedict, Wzory kultury, Warszawskie Wydawnictwo Literackie, Warszawa 2011

- E. Gellner, Narody i Nacjonalizm, Difin, Warszawa 2009

- N. Gole, Muzułmanie w Europie. Dzisiejsze kontrowersje wokół islamu, Kraków 2016.

- E. Hobsbawm, T. Ranger, Tradycja wynaleziona: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008

- B. Anderson, Wspólnoty wyobrażone, wyd. Znak, Kraków 1997

- A. D. Smith, Etniczne źródła narodów, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009

- R. Paradowski, Euroazjatyckie imperium Rosji. Studium idei, Warszawa 2003

- V. Turner, Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005

- C. Geertz, Interpretacja kultur. Wybrane eseje Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005

- P. Rabinow, Refleksje na temat badań terenowych w Maroku, Wyd. Marek Drewiecki, Kęty 2010

- J. Clifford, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Wydawnictwo KR, Warszawa 2000.

- L. Gandhi, Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008.

- M.V. Angrosino, Badania etnograficzne i obserwacyjne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2015

- P. Bourdieu, Dystynkcja: społeczna krytyka władzy sa̧dzenia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005

- J.P. Butler, Walczące słowa: mowa nienawiści i polityka performatywu, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2010

- A. P. Cohen, Symbolic construction of community, Routledge, 2013

- A. Gupta, J. Ferguson, Beyond “culture”: Space, identity, and the politics of difference, „Cultural anthropology”, 7 (1), 1992, 6–23

- T. Ingold, „Człowieczyć” to czasownik [w:] Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2014, s. 527–544

- B. Latour, Splataja̜c na nowo to, co społeczne: wprowadzenie do teorii aktora-sieci, Universitas, Kraków 2010

- Y. Navaro‐Yashin, Affective spaces, melancholic objects: ruination and the production of anthropological knowledge, „Journal of the Royal Anthropological Institute”, 15 (1), 2009, 1–18.

- J. Oakley, Konteksty upłciowionych tekstów. Przykłady antropologiczne z minionych dekad [w:] Kolokwia antropologiczne. Problemy współczesnej antropologii społecznej, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2014, s. 105-131

- M.A. Pedersen, Not quite shamans: spirit worlds and political lives in northern Mongolia, Ithaca: Cornell University Press, 2011

- S. Pink, Etnografia wizualna: obrazy, media i przedstawienie w badaniach, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009

- T. Rakowski, Łowcy,zbieracze, praktycy niemocy: etnografia człowieka zdegradowanego. Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009

- Ł. Smyrski, Między władzą spojrzenia a praktyką: antropologia krajobrazu, Oficyna Naukowa : Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018

- D. Strinati, Wprowadzenie do kultury popularnej, Warszawa 1998.

- L.J.D. Wacquant, Więzienia nędzy, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2009

- I.M. Wallerstein, Analiza systemów-światów: wprowadzenie, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2007

- Y. Winkin, Antropologia komunikacji: od teorii do badań terenowych, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.

Wiedza: absolwent

- ma pogłębioną wiedzę szczegółową (obejmującą terminologię, teorię i metodologię) z zakresu antropologii kulturowej w kontekście komunikacji międzykulturowej K_W01 (NKR)

- ma rozszerzoną wiedzę o wybranych problemach antropologii kulturowej w aspekcie badań różnicy kulturowej i komunikacji międzykulturowej K_W02 (NKR)

- ma szczegółową wiedzę o stanie antropologicznych badań w zakresie różnicy kulturowej i komunikacji międzykulturowej w Polsce i na świecie K_W05 (NKR)

- zna i rozumie zaawansowane metody analizy, interpretacji i wartościowania różnych metod komunikacyjnych K_W06 (NKR)

- zna i rozumie polskie i zagraniczne antropologiczne tradycje i podejścia do komunikacji międzykulturowej (metody analizy i interpretacji) K_W07 (NKR)

Umiejętności: Student

- potrafi zoperacjonalizować teorie antropologiczne w badaniu różnic kulturowych K_U02 (NKR)

- potrafi przeanalizować problemy komunikacji kulturowej używając metodologii poszczególnych szkół antropologii kulturowej K_U07 (NKR)

Kompetencje: Student

- posiada świadomość odmienności wynikającej z różnorodności kulturowej, religijnej i filozoficznej i jej wpływu na kształtowanie się postaw społecznych i politycznych oraz procesów gospodarczych K_K06 (NKR)

- rozumie i docenia wartość tradycji i spuścizny kulturowej własnej oraz innych regionów K_K08 (NKR)

- Egzamin pisemny.

- Praca semestralna.

- Kontrola obecności.