Deliberatorium mediterraneum: Centres of Growth, Lines of Division, Spaces of Encounter. Mediterranean Orientalism, Colonialism, Nationalism and Fundamentalism

Seminarium jest poświęcone Światu Śródziemnomorskiemu w całej jego rozciągłości geograficznej i dziejowej, kulturowej i ekologicznej, ze szczególnym uwzględnieniem przełomu czasów nowożytnych i współczesnych (XV-XX w.). jako międzykontynentalnej rzeczywistości wielo-cywilizacyjnej .

Śródziemnomorze jest ujęte jako Świat regionów, które swą różnorodnością umożliwiały formowanie, obecność i współistnienie wielu cywilizacji. Celem jest rekonstrukcja Śródziemnomorza przełomu wieku XVIII-XIX i jego rozpadu wywołanego europejską ekspansją i towarzyszącymi jej ideami (orientalizm, kolonializm, nacjonalizm i fundamentalizm).

Jest to próba połączenia interdyscyplinarnej refleksji nad Światem Śródziemnomorskim z wprowadzeniem uczestników w przygotowania do powstania projektu badawczego. Śródziemnomorze będzie ujmowane jako Świat wielu różnorodnych regionów i wielu lokalnych ośrodków koncentrujących ludzką aktywność w nawiązaniu do koncepcji F. Braudela. Równocześnie będziemy rozważać Śródziemnomorze jako ekumenę ludzi wielu cywilizacji w okresie ponad tysiąca lat po rozpadzie imperium rzymskiego. Między rozważaniem chronologicznym a badaniem problemowym ustanowiona będzie wspierająca oba przedsięwzięcia struktura dialogiczna w rozumieniu E. Morina. Podstawą będzie podejście eko-historyczne przedstawione w pracach J. Kieniewicza.

Wstępną tezą jest uznanie, że Śródziemnomorze jako rzeczywistość bardzo różnych regionalnych wspólnot ludzkich było zawiązane przez kilka ponad kulturowych relacji nazywanych cywilizacjami (relacji ludzi z systemami wartości). To nie tylko cywilizacje arabska, bizantyńska, łacińska, osmańsko/bałkańska czy w końcu europejska (zachodnia). To również np. cywilizacje andaluzyjska i hiszpańska, a także żydowska i ormiańska. Świat ten łączyły wędrówki, wojny, handle i pielgrzymki, dzieliły spory religijne oraz interesy grup władzy.

Świat wielocywilizacyjnego Śródziemnomorza załamał się, gdy nowoczesna Europa wykreowała nową postać cywilizacji zachodniej i rozpoczęła globalną ekspansję. Na przełomie XVIII i XIX wieku nastąpiło pęknięcie Śródziemnomorza na strefy północną i południową. Podział ten związany z ekspansją kolonialną, a potem globalizacją kapitalistyczną, utrzymał się do czasów współczesnych. W takim kontekście rozważać się będzie zagadnienia związane z życiem różnych wspólnot: etnicznych, religijnych, zawodowych. Będziemy także chcieli podjąć próbę określenia „człowieka śródziemnomorskiego”.

Nasze zadanie polega na weryfikacji hipotezy o Świecie Śródziemnomorskim i jego rozpadzie w konsekwencji ekspansji europejskiej. Równocześnie chcemy poszukać słabości wewnętrznych regionów, które uniemożliwiły przekształcenie w kapitalistyczną Gospodarkę-Świat w ujęciu I. Wallersteina.

Przyjmujemy do rozważenia kwestię orientalizmu w dziejach tego Świata w okresie od epoki krucjat do dzisiaj. Co nie oznacza pomijania poprzedzających stuleci i nie przesądza o chronologicznym wymiarze Śródziemnomorza. Równorzędnie zaproponujemy ujęcie tego Świata w konwencji orientalizmu/kolonializmu z uwzględnieniem dwu idei: nacjonalizmu i socjalizmu. A także ich religijno-politycznego wyrazu w postaci fundamentalizmu.

Zakres przestrzenny wyznaczyliśmy dwoma elementami:

- współistnieniem ludzi różnych cywilizacji

- wspólnotą relacji między społeczeństwami a środowiskiem.

Co to znaczy?

1. Skupienie uwagi na ludziach.

2. Szukanie tego co łączy ludzi ponad kulturami, to znaczy cywilizacji i sposobu w jakim są one obecne. W szczególny sposób zostanie potraktowana kultura kulinarna/kultura stołu jako niezbędny komponent całości ekonomicznej, politycznej i religijnej.

3. Potraktowanie tych idei, a także prób opisania nimi rzeczywistości, kształtowania jej, jako drogi do odtworzenia wcześniejszego stanu Świata.

4. Podjęcie refleksji nad procesami określonymi jako obrona tożsamości i szukanie tożsamości.

5. Uwzględnienie możliwości prezentacji komparatystycznej czyli wskazania na równoległy proces anihilacji Świata Międzymorza czarnomorsko-bałtyckiego (w tym rozbiory Rzeczypospolitej).

Takie ujęcie prowadzi do weryfikacji koncepcji Śródziemnomorza jako Świata oraz do dyskusji nad jego zmiennością przestrzenną. Służy także odejściu od popularnych ujęć przeciwstawiających Zachód Wschodowi a chrześcijaństwo/Europę islamowi/światu arabskiemu.

Nie trzeba nawet podkreślać, że propozycja ta jest nowatorska w świecie nauki. Orientalizm nie był w ten sposób badany, Śródziemnomorze nie zostało dotąd przedstawione w parametrach kolonializmu.

W analizie formowania się a następnie rozpadu całości nazywanej Światem będą pokazywane centra wzrostu ludzkiej aktywności, ekonomicznej i umysłowej. Przedstawione zostaną także zmienne religijne i polityczne linie podziału wspólnot, i podjęta zostanie koncepcja granic naturalnych i kulturowych. Zasadniczym tematem staną się przestrzenie spotkań ludzi różnych cywilizacji oraz następstwa ich destrukcji w konsekwencji rozpadu ekumeny. W końcu zostanie postawione pytanie o dziedzictwo śródziemnomorskie i jego rolę w budowaniu możliwej nowej przestrzeni współżycia światów podzielonych..

Uczestnicy uzyskują szczególnego rodzaju wiedzę o podstawowych elementach dziedzictwa śródziemnomorskiego. (W)

Potrafią operować różnego rodzaju źródłami oraz metodami ich wykorzystania w budowaniu projektów przyszłości (U)

Uczą się zasad współdziałania i rozumieją współodpowiedzialność za proces kształcenia. (K)

Odniesienie do kierunkowych efektów uczenia się dla przedmiotu:

K_W01 ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze

K_W02 zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

K_W07 zna zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem znajomości prawa własności intelektualnej

K_W10 rozumie powiązania między działaniami kulturowymi a dynamiką zmian społecznych

K_U07 przygotowuje prace pisemne spełniające wymogi stawiane pracom akademickim z wykorzystaniem narzędzi cyfrowych oraz z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej

K_U08 potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym

K_U09 potrafi przygotować wystąpienie ustne, uwzględniając potrzeby odbiorców

K_U11 rozumie i stosuje reguły pracy zespołowej

K_K02 jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze

Uczestnicy zajęć będą oceniani na podstawie aktywności w zajęciach. Student ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Trzecią i czwartą nieobecność należy zaliczyć. Większa liczba nieobecności uniemożliwia zaliczenie przedmiotu.