Form-Structure-Deconstruction: 20th-Century Literary Theories from Formalism to Poststructuralism

Celem kursu jest przegląd najważniejszych teorii literatury XX wieku od zwrotu antypozytywistycznego i skierowania uwagi na formę i język dzieła, poprzez naukowe modele systemu literatury wyrastające na gruncie strukturalizmu, aż po kryzys teorii towarzyszący przełomowi poststrukturalistycznemu. Omówione zostaną teksty literaturoznawców, językoznawców i filozofów XX wieku, które okazały się przełomowe dla badań nad literaturą w XX wieku. Zastanowimy się również w jakiej relacji do teorii dwudziestowiecznych pozostają współczesne badania literaturoznawcze spod znaku zwrotu kulturowego i posthumanizmu.

Wiek XX w badaniach literaturoznawczych to wiek teorii. Kurs śledzi główne linie rozwoju w dwudziestowiecznych teoriach literatury od zwrotu antypozytywistycznego do przełomu poststrukturalistycznego, ze szczególnym naciskiem na teorie wyrosłe na gruncie zainteresowań językiem i językoznawstwem strukturalnym. Punktem wyjścia będą postulaty rosyjskich formalistów ogłoszone w drugiej dekadzie XX w., dotyczące między innymi poszukiwania cech specyficznych dla języka poetyckiego odróżniających go od języka praktycznego. Postulaty formalistów rosyjskich porównamy z rozwijającym się niemal równolegle formalizmem anglo-amerykańskim, znanym jako Nowa Krytyka i znaczeniem tej szkoły dla rozumienia badań literackich jako odrębnej dyscypliny i wprowadzenia nowych metod nauczania o literaturze. Znaczna część kursu poświęcona będzie omówieniu różnych aspektów myśli strukturalistycznej w literaturoznawstwie, u podstaw której leżą koncepcje językoznawstwa strukturalnego Ferdinanda de Saussure’a i antropologia strukturalna Claude’a Lévi-Straussa. Metoda strukturalistyczna w badaniach językoznawczych stała się źródłem inspiracji dla badaczy literatury. Koncepcję języka jako systemu oraz metody badań językoznawczych przeniesiono na grunt badań literaturoznawczych, próbując w ten sposób dać wiedzy o literaturze solidne podstawy naukowe. Wsłuchamy się również w głosy krytyczne wobec strukturalizmu, które pojawiły się w szeregach krytyków należących do tej szkoły w szczytowym momencie jej rozwoju, i które ostatecznie doprowadziły do przełomu postsrukturalistycznego. Przyjrzymy się również specyficznej „rozbiórce” kanonicznych tekstów strukturalizmu dokonanej przez Derridę za pomocą metody dekonstrukcjonistycznej oraz zastosowaniu tej metody w interpretacji literatury przez krytyków szkoły z Yale. Podsumowując, zastanowimy się, co z omawianych teorii i postulatów pozostało w dzisiejszych badaniach literaturoznawczych i myśleniu o literaturze.

Na zajęciach oprócz tekstów teoretycznych przeczytamy również kilka przykładów interpretacji tekstów literackich dokonanych w duchu omawianych teorii.

Wiedza:

Absolwent

• zna podstawową terminologię nauk humanistycznych w zakresie teorii literatury i badań literackich i rozumie ich rolę kulturze

• Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury, w szczególności tekstów teoretyczno-literackich

• Zna podstawowe kierunki badań literaturoznawczych i ich związki z innymi dyscyplinami

Umiejętności

Absolwent

• potrafi dokonywać analizy tekstów naukowych (w szczególności tekstów teoretycznoliterackich) za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

• rozpoznawać i interpretować podstawowe problemy i zjawiska współczesności

• uczestniczyć w dyskusjach na temat teorii literatury, ich związków z innymi dyscyplinami i roli w kulturze

Kompetencje społeczne

Absolwent

• jest gotów do poznawania nowych metod badawczych

Ocena końcowa będzie wypadkową następujących ocen cząstkowych:

20% aktywny udział w dyskusji w czasie zajęć

20% krótki esej polemiczny odnoszący się do wybranego tekstu omawianego na zajęciach (do 500 słów)

60% Egzamin (test końcowy sprawdzający umiejętność rozpoznania omawianych założeń teoretycznych w tekstach krytyczno- i teoretyczno-literackich; głównie pytania zamknięte)

Dopuszczalna liczba nieobecności – 3 w semestrze

Zaliczenie na ocenę. Warunkiem zaliczenia poprawkowego jest złożenie wszystkich prac najpóźniej do końca poprawkowej sesji egzaminacyjnej semestru letniego.