Między biologią a społeczeństwem. Pytania XIX-wiecznej prozy naturalistycznej

fakultatywne

Podstawowa – w zakresie szkoły średniej - znajomość historii literatury i sztuki oraz zagadnień związanych z biologią i przyrodą. Znajomość angielskiego umożliwiająca lekturę tekstów popularnonaukowych i fragmentów współczesnych tekstów naukowych w tym języku.

Konwersatorium skupia się na literaturze zaangażowanej w problemy końca wieku XIX – powieści i noweli uwarunkowanej rozwojem nauk ścisłych i przyrodniczych.

Proza naturalistyczna zmierzała do ukazania egzystencji ludzkiej zdeterminowanej fatalistycznie prawami natury (fizjologizm) i środowiska społecznego, dlatego istotnymi kontekstami interpretacyjnymi będą: darwinizm społeczny, materializm, determinizm, pesymizm końca wieku, narodziny cywilizacji wielkoprzemysłowej, rozwój nauk przyrodniczych, zmiany na politycznej mapie Europy, podporządkowanie fikcji dokumentaryzmowi.

Celem zajęć jest analiza XIX-wiecznej prozy naturalistycznej (całych utworów, jak i ich fragmentów przesyłanych z odpowiednim wyprzedzeniem) w szerokich kontekstach: społecznych, filozoficznych, politycznych, przemian w sztuce, odkryć naukowych. Naturalizm opiera koncepcje artystyczne na teoriach naukowych, koncentruje się na uświadomieniu człowiekowi, że ten jest częścią przyrody. W powieści pojawia się nowy bohater – człowiek poszukujący tożsamości biologicznej, genetycznej, osobowościowej i kulturowej, uwikłany w problemy współczesnego społeczeństwa, odzwierciedlający rozterki autora. Uwzględnienie szerokich kontekstów interpretacyjnych prowadzi do nowego zrozumienia społecznych funkcji literatury i pisarza, pozwali także na podjęcie refleksji o sztuce, zwierzętach, nauce, religii i filozofii twórczości, socjologii kultury, komercjalizacji świata sztuki oraz miejscu człowieka w społeczeństwie – nie tylko XIX wieku. Celem zajęć jest wobec tego podjęcie rozważań wykraczających poza kwestie literackie.

Istotne będzie tu przede wszystkim nazwisko Emila Zoli – wielkiego innowatora w dziedzinie literatury, ukazującego prawdę o współczesnym społeczeństwie, a także innych artystów, takich jak: Guy de Maupassant, Władysław Reymont, Stanisław Żeromski, Gabriela Zapolska i innych, mniej znanych.

Inne, pośrednie zagadnienia: koncepcja dokumentu ludzkiego, uzwierzęcenie, konstrukcja powieści i techniki artystyczne, relacja pisarza z czytelnikiem, związki personalne między artystami (przenikanie inspiracji), choroby i dewiacje, erotyka, miasto jako miejsce nędzy i upadku – motywy urbanistyczne, polska proza popowstaniowa, intelektualna aktywność prasy, np. „Wędrowca”, „Tygodnika Ilustrowanego”, recepcja twórczości Zoli na ziemiach polskich, zmierzch naturalizmu. Na zajęciach realizowane będą zagadnienia literaturoznawcze, socjologiczne z zakresu nauk przyrodniczych i historii sztuki.

Przykładowe strategie metodologiczne: komparatystyka, poetyka kulturowa, analiza i interpretacja, antropologiczny model czytania.

Analiza kontekstów kulturowych zostanie połączona z wnikliwą pracą z tekstem, na zajęciach wykorzystane zostaną zagadnienia z historii sztuki, a tym samym analiza dzieła plastycznego.

Przykładowe opracowania:

1. Baczewski A., Natura - Człowiek - Naturalizm. O powieściach wiejskich Elizy Orzeszkowej: „Niziny”, „Dziurdziuchowie”, „Cham”, Rzeszów 1996;

2. Czachowska J., Gabriela Zapolska. Monografia bio-bibliograficzna, Kraków 1966;

3. D. Piechota, Literatura drugiej połowy XIX wieku w świetle studiów nad zwierzętami (animal studies), [w:] Pongo, t. VI. Ludzie i zwierzęta, red. R. Chymkowski, A. Jaroszuk, Warszawa 2014;

4. Gazda G., Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku, Warszawa 2009;

5. Hutnikiewicz A., Naturalizm [hasło w:] Słownik literatury polskiej XX wieku, pod red. A. Brodzkiej i in., Wrocław 1992;

6. Jubileuszowe "Żniwo u Prusa": materiały z międzynarodowej sesji prusowskiej w 1997 r., red. Z. Przybyła, Częstochowa 1998;

7. Knysz-Rudzka D., Europejskie powinowactwa naturalistów polskich: studia, Warszawa 1992;

8. Kowzan T., Wstęp [w:] Wieczory medańskie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1962

9. Kulczycka-Saloni J., Knysz-Rudzka D., Paczoska E., Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania, doświadczenia, kreacje, Warszawa 1992;

10. Kulczycka-Saloni J., Literatura polska lat 1876-1902 a inspiracja Emila Zoli. Wrocław 1974;

11. Kulczycka-Saloni J., Naturalizm [hasło w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej. Wrocław 2002;

12. Kulczycka-Saloni J., Wstęp do: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1985;

13. Makowiecki A., Inspiracje naturalistyczne w prozie Młodej Polski, [w:] Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, Wrocław 1984, seria 3;

14. Markiewicz H., Pozytywizm, Warszawa 2006;

15. Nieszczerzewska M., Potworna kobiecość w potwornym mieście, Studia Kulturoznawcze 2012 t. 1 s. 29-40;

16. Obuchowicz A., Kreacje bohaterów w „Ziemi” Emila Zoli i w „Chłopach” Władysława Stanisława Reymont, Słupskie Prace Filologiczne. Seria Filologia Polska 2002 nr 1 s. 111-122;

17. Rurawski J., Gabriela Zapolska, Warszawa 1981;

18. Rurawski J., Polski Zola? [w:] „Polonistyka” 1977, nr 2;

19. Sienkiewicz H., O naturalizmie w powieści dwa odczyty [w:] Programy i dyskusje literatury pozytywizmu, Wrocław 1985;

20. Sławęcka E., Emil Zola i Piotr Boborykin. Z problemów rosyjskiej recepcji teorii estetycznych naturalizmu, „Slavia Orientalis” 1980, nr 3, s. 433 – 439;

21. Warzenica-Zalewskia E., Naturalizm francuski i polskie tradycje literackie w twórczości Zapolskiej lat 1875—1886, [w:] Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, red. E. Jankowski i J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1984;

22. Wyka K., Chłopi, [w:] Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny, red. J. Krzyżanowski, Cz. Hernas. T. 1: A-M. Warszawa 1991;

*Także inne teksty, które okażą się istotne;

Student:

w zakresie WIEDZY:

K_W01 Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę kulturze

K_W03 Zna podstawową terminologię nauk przyrodniczych i rozumie ich rolę kulturze

K_W04 Rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych

K_W05 Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W06 Zna podstawowe kierunki myśli filozoficznej, społecznej, przyrodniczej

w zakresie UMIEJĘTNOŚCI, absolwent potrafi:

K_U02 dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

K_U07 przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane pracom akademickim

K_U12 potrafi wykorzystać informacje źródłowe z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej

w zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH:

K_K01 jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie K_K03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych K_K08 docenia bogactwo kultury

K_K09 jest gotów do zrozumienia dziedzictwa kulturowego i różnorodności kulturowej

- aktywność na zajęciach;

- pisemna praca zaliczeniowa;

- dopuszczalne 2 nieobecności;