The Borderlands in Intercivilizational Communication: West-East Perspective

Warunkiem każdej komunikacji międzycywilizacyjnej jest możliwość wyjścia poza własną kulturę i cywilizacje; a dokonuje się to w sytuacji dialogu z przedstawicielem innej cywilizacji. Tematem przedmiotu jest proces komunikacji w różnych kontekstach cywilizacyjnych. Celem dydaktycznym jest nabycie umiejętności ustalenia oraz analizy transformacji różnych znaczeń w komunikacji międzycywilizacyjnej, zapoznanie się z zagadnieniami interdyscyplinarnymi w podejściu do dialogu międzycywilizacyjnego jako procesu.

Przedmiot jest częścią programu “University- in- différance", zajmującego się zzagadnieniami związanymi z możliwością przekraczania granicy kulturowej (cywilizacyjnej) oraz opartego na modelu współpracy z ludźmi z innych cywilizacji.

W ramach programu proponujemy model kształcenia DCL (Dialogue-Centered Learning). Podczas zajęć, uczestnicy są równoznacznymi, aktywnymi uczestnikami dialogu, dekonstrukcji i wspólnie wytwarzają sens.

Dekonstrukcja nie jest tyle krytyką, co budowaniem czegoś nowego. Powoduje, że uczestnicy wychodzą poza znane, własne kręgi znaczeń i kierują się ku nowemu kontekstowi, w którym mogą oni odkryć lub też zbudować warunki do dialogu.

Model DCL stwarza warunki aby do wymiaru opartego na substancjalnym modelu myślenia na zasadzie podobieństwa dodać także inny wymiar, wykorzystujący zasadę zróżnicowania (différance, wg Jacques'a Derridy), czyli zmienności. Tym bardziej, że zasada zmienności obowiązuje w wielu cywilizacjach. W związku z tym relacyjny model komunikacji może być metodą, która przyczyni się do lepszej komunikacji Wschodu i Zachodu.

Poszczególne cywilizacje ujmowane są w następujących kontekstach:

- społeczeństwo (kontekst więzi społecznych − polityka, prawo, wspólnota itd),

- gospodarka (kontekst więzi ekonomicznych − gospodarka, ekonomika),

- psychosomatyczne aspekty jednostki (kontekst więzi pokrewieństwa, psychosomatyki, zdrowia jednostki - rodzina, zdrowie),

- życie duchowe (kontekst więzi duchowych: edukacja, religia, filozofia, sztuka itd.),

Współpraca na zajęciach charakteryzuje się następującymi cechami:

1) otwartość, rozumianą w aspekcie policentrycznym, który uwzględnia perspektywy różnych cywilizacji.

2) interaktywność, jej mechanizmami są: wielopodmiotowość, dekonstrukcja i dialog. Założeniem interakcji aktorów jest spotkanie przedstawicieli różnych cywilizacji, z tego względu uczestnikami są także polscy studenci. To oni, jako strona przyjmująca, pomagają cudzoziemcowi adaptować się w Polsce. Zarazem nabycie w praktyce umiejętności komunikacji międzycywilizacyjnej umożliwia polskim studentom i naukowcom aktywność w kontaktach międzynarodowych. Program zakłada rozszerzenie sfery międzynarodowych kontaktów naukowych, a także stworzenie atmosfery „otwartej przestrzeni” na Uniwersytecie Warszawskim.

3) interdyscyplinarność, uwzględniająca różne obrazy świata, czyli kultury. Praca nad rozwiązywaniem problemu naukowego toczy się z uwzględnieniem interdyscyplinarności: w gronie naukowców, kół badawczych, przy tworzeniu projektów.

4) innowacyjność, która oznacza otwarcie nowych perspektyw dla poszukiwania wiedzy w procesie umiędzynarodowienia.

Dialog na Pograniczu Wschod-Zachod jako proces w komunikacji międzycywilizacyjnej.

Generowanie znaczeń w komunikacji międzycywilizacyjnej w dobie globalizacji. Interakcja pomiędzy "Ja i Innym" a różne konteksty komunikacji. Zagadnienia procesualne: transformacja, wielorakość znaczeń a konteksty. Dialog jest procesem tworzenia sensu.

Uniwersytet staje się miejscem spotkań międzycywilizacyjnych. Nabiera wymiaru globalnego. Celem zajęć jest próba określenia tego wymiaru przy pomocy zasady zróżnicowania (différance, wg Jacques'a Derridy), zmienności, uwzględniającej różnorodność cywilizacyjną. W takim ujęciu globalizacja jest procesem międzycywilizacyjnym, który łączy w sobie ambiwalentne cechy, rozbieżne zjawiska i trendy. Proces ten jest pozbawiony jednoznaczności, wzbudza przeciwstawne oceny. Globalizacja jako proces międzycywilizacyjny i jest Pograniczem. Proces ten przebiega przez porównanie cywilizacji współdziałających ze sobą wraz z innymi podmiotami. Proces ten może przebiegać w relacji równoważnej, zawierając cechy dialogu. Czy oznacza to zanik różnorodności cywilizacyjnej, czy też powstanie nowych zjawisk? Czy można mówić o jakimkolwiek punkcie odniesienia, czy pluralizm jako cecha globalizacji może być podważany? Czym jest sens w różnych kontekstach?

W komunikacji międzycywilizacyjnej istotne jest wdrożenie elementów antropologicznych, które pozwalają na uchwycenie tego, co dzieje się, gdy przekraczamy granicę własnej kultury stając się Obcym dla innych i sami stając w obliczu obcości. Analizować będziemy reakcje na odmienność kulturową i różne etapy adaptacji podczas życia w innej kulturze. Celem jest uświadomienie sobie, że uczestnictwo w innej kulturze może być procesem świadomym, ale wymagającym określonych kompetencji. Kulturowe spojrzenie na nową rzeczywistość, otwarcie się na nowe sensy – jako na całościowy system innych norm, wartości, zachowań i kompetencji - ma pomóc studentom w poradzeniu sobie z różnymi poziomami szoku kulturowego i problemami w adaptacji, w łatwiejszym (świadomym) poruszaniu się po nieczytelnych dla nich regułach obcej kultury, w tym w relacjach z Polakami. Ostatnim etapem zajęć będzie analiza zmiany wynikającej z kontaktu z inną kulturą, otwarcie się na sens w różnych kontekstach.

A. LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Appadurai A. Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, przekład i wstęp Pucek Z., Kraków 2005.

Homi K. Bhabha, Miejsca kultury, przekład Tomasz Dobrogoszcz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,Kraków 2010.

G. Deleuze. Logika sensu, PWN, Warszawa 2011.

Hall, E., Bezgłośny język, PIW, Warszawa 1987.

Hall E., Ukryty wymiar, Warszawa 2003.

Hardt M., Negri A. Imperium. Warszawa 2005.

Many Globalizations: Cultural Diversity in the Contemporary World ed.by Berger P. L. and Huntington S.P., Oxford Univ.Press 2002.

Rushdie Salman, Wschód, Zachód, Warszawa 1997.

B. LITERATURA ZALECANA:

Bachtin Michaił. Dialog. Język. Literatura, red. E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Warszawa 1983.

Bourdieu Pierre. Practical Reason: On the Theory of Action, Stanford University Press 1998.

Derrida Jacques, Jednojęzyczność innego czyli proteza oryginalna, tłum. Andrzej Siemek, “Literatura na Świecie”, nr 11-12, 1998.

Głażewska Ewa, Kompetencje międzykulturowe w komunikacji, [w:] Helena Czakowska, Mariusz Kuciński (red.), Dialog kultur, cywilizacji i religii, Bydgoszcz 2012, s. 353-373.

Jameson Fredric. The Cultural Turn: Selected Writings on the Postmodern, 1983-1998, Verso, London & New York 2009.

Harvey David. Seventeen Contradictions and the End of Capitalism, Oxford University Press 2014.

Kusio Urszula, Dialog w komunikacji międzykulturowej. Ideały a rzeczywistość. Lublin 2011.

Nisbett R. E., Geografia myślenia, przekł. E. Wojtych, Sopot 2009.

Said Edward W. Orientalizm, tłum. W. Kalinowski, Warszawa 1991.

Program przyczyni się do:

1. przezwyciężenia problemów adaptacyjnych studentów-obcokrajowców na uniwersytecie,

2. wytworzenia wspólnoty naukowej zajmującej się zagadnieniami pogranicza cywilizacyjnego,

3. wykreowania takiej przestrzeni społeczno-dydaktycznej, w której możliwy byłby dialog cywilizacji dzięki przekroczeniu granic geograficznych, instytucjonalnych i psychofizycznych,

4. stworzenia innowacyjnych technik nauczania w oparciu o podejście komparatystyczne, wielokulturowe z wykorzystaniem narzędzi komunikacji internetowej,

5. przygotowania innowacyjnej techniki nauczania uwzględniającej międzycywilizacyjne filtry/konteksty DCL.

Uczestnicy zyskują elementy wiedzy o różnych kręgach kulturowych, orientują się w ich podbudowie religijnej i ideologicznej. Studenci nabywają kompetencje poznawcze oraz funkcjonalne w zakresie dostosowania odpowiedniej metodologii porównawczej do przedmiotu badania. Studenci nabywają umiejętność rozpoznania metod badawczych stosowanych przy opisach różnorodnych kultur i form społecznych z ich instytucjami, wartościami i wzorami zachowań. Studenci nabierają aktywnej postawy wobec wezwań rzeczywistości międzycywilizacyjnej.

(K_W01/02/04-09; K_U01-13; K_K01-12)

Metody oceny oparte na kryterium punktacji. Ocena referatów, aktywności (idee, argumentacja) i obecności studentów na zajęciach.

Kryteria oceniania przewidują dwa aspekty:

I ASPEKT to przyswojenie wiedzy, punktowane przez system ocen.

II ASPEKT to praktyczne stosowanie wiedzy przez wchodzenie w relacje wielokulturowe i tworzenie więzi z innymi uczestnikami programu.

Punktowane będą umiejętności wyróżniane na czterech płaszczyznach:

• zarządzanie wiedzą przyswojoną w procesie dydaktycznym; twórcze podejście do problemu

• komunikacja międzycywilizacyjna

• organizacja wiedzy i grupy

• umiejętności związane z koordynacją psychofizycznych funkcji organizmu człowieka.