Dyplomaci, konwertyci, misjonarze, spotkania jednostek i kultur w okresie nowożytnym

fakultatywne

1) Student dysponuje podstawową wiedzą na temat historii powszechnej w XVI i XVII wieku.

2) Student gotów jest przystąpić do lektury kilkunastu tekstów źródłowych lub opracowań naukowych oraz wziąć udział w dyskusji na ich temat.

3) Student wykazuje bierną znajomość języka angielskiego na poziomie umożliwiającym zrozumienie tekstów naukowych i eseistycznych. Pomocna będzie również bierna znajomość języka włoskiego.

Celem zajęć jest refleksja nad problemami związanymi z tożsamością, identyfikacją, obrazem Obcego i pośrednictwem kulturowym w okresie nowożytnym – w kontekście kontaktów i interakcji między wybranymi kategoriami osób pochodzących z Christianitas / Europy (takimi jak: dyplomaci, misjonarze, konwertyci i kupcy) a przedstawicielami innych państw, kultur i terytoriów. Wątkiem przewodnim zajęć będzie studium przypadku – tj. działanie dyplomacji weneckiej w Oriencie – którego analiza zostanie oparta w dużej mierze na lekturze dostępnych źródeł lub ich fragmentów. Zajęcia stanowić będą też okazję do zaznajomienia się z podstawowymi aspektami funkcjonowania nowożytnych misji dyplomatycznych, wiedzą na temat poszczególnych grup pośredników kulturowych, wybranych aspektów historii Wenecji i Italii oraz jej kontaktów z Orientem muzułmańskim i obszarem Kaukazu, a także z problemami i dylematami dotyczącymi tożsamości / identyfikacji i relacji międzykulturowych w okresie nowożytnym.

Konwersatorium rozpocznie się od zajęć ogólnych, którym celem będzie przedstawienie głównych zagadnień będących przedmiotem analizy podczas kolejnych spotkań. W dalszej części cyklu konwersatoriów wyróżnić można trzy główne bloki tematyczne.

Pierwszy z nich poświęcony zostanie charakterystyce i funkcjonowaniu dyplomacji nowożytnej, w tym szczególności dyplomacji weneckiej. Przeprowadzana analiza (dotycząca personelu misji, jej codziennej pracy, wykorzystywanych języków i narzędzi, tworzonych dokumentów, obiegu informacji itp.) służyć będzie zarówno właściwemu wprowadzeniu do lektury relacji dyplomatycznych, jak i wskazaniu na rolę wskazanych wyżej elementów w refleksji nad rolą nowożytnego dyplomaty jako pośrednika kulturowego i informatora dostarczającego wiedzę na temat opisywanego obszaru (o innym umocowaniu niż odkrywca, kupiec, misjonarz, konkwistador, kolonizator itp.).

Druga część zajęć dotyczyć będzie spotkań nowożytnych dyplomatów z przedstawicielami innych państw, kultur i terytoriów. Omówione w niej zostaną relacje przedstawicieli państwa weneckiego z Imperium Osmańskiego i z Rzeczypospolitej oraz dyplomatów tej ostatniej z misji na dwór sułtana. Przedmiotem refleksji będzie też wiedza o Oriencie perskim i kaukakim, posiadana przez twórców weneckiej polityki zagranicznej. Głównym celem tej części zajęć, bazującej w dużym stopniu na lekturze dostępnych relacji dyplomatycznych, będzie poszukiwanie przykładów spotkań i interakcji z przedstawicielami innych państw i kręgów kulturowych oraz analiza dyskursu na temat obcości i identyfikacji kulturowej obecnego w dokumentach dyplomatycznych. Kontekstem dla tak prowadzonej lektury źródeł będą zajęcia poświęcone nakreśleniu geografii polityczno-kulturowej świata wyobrażanego przez weneckich dyplomatów, w tym pozycji Europy, Christianitas i poszczególnych ich percypowanych części – jako nieodzownych do zrozumienia zjawiska obcości dostrzeganego w państwach muzułmańskich (pozaeuropejskich).

W części trzeciej zajęć powyższe spostrzeżenia zostaną skonfrontowane z aktywnością innych pośredników kulturowych epoki nowożytnej: misjonarzy (na przykadzie misji teatynów w Gruzji), konwertytów i niewolników z terytoriów Europy w Imperium Osmańskim, a także kupców. Celem refleksji w tej części zajęć będzie zestawienie funkcjonowania, aktywności i roli poszczególnych typów pośredników kulturowych oraz ich wzajemnych interakcji, a także zwrócenie uwagi na specyfikę tożsamości religijnej, etnicznej i kulturowej w okresie nowożytnym. Ostatnie zajęcia będą mieć na celu podsumowanie przeprowadzonych rozważań.

Szacuje się, że aktywny udział w zajęciach może oznaczać konieczność poświęcenia ok. 2 godzin tygodniowo na przygotowanie się do nich, tj. łącznie ok. 30 godzin (nie licząc samych zajęć).

Literatura obowiązkowa:

Davis J. C. (ed.), Pursuit of Power: Venetian Ambassadors' Reports on Spain, Turkey, and France in the Age of Philip II, 1560–1600, New York: Harper, 1970.

Delanty D., Odkrywanie Europy. Idea, tożsamość, rzeczywistość, Warszawa: PWN, 1999.

Dursteler E. R., The Bailo in Constantinople: Crisis and Career in Venice’s Early Modern Diplomatic Corps, ‘‘Mediterranean Historical Review” 16 (2001), s. 1-30.

Kołodziejczyk D., Semiotics of behavior in early modern diplomacy: Polish embassies in Istanbul and Bahçesaray, ‘‘Journal of Early Modern History” 7, 3–4 (2003), s. 245-256.

Mattingly G., Renaissance Diplomacy, New York: Cosimo, 2008.

Nahlik S., Narodziny nowożytnej dyplomacji, Wrocław: Ossolineum, 1971.

Nguyen D. H., Polscy misjonarze na Dalekim Wschodzie, Warszawa: [s.n.], 2005.

Polska służba dyplomatyczna XVI–XVIII wieku, Warszawa: PWN, 1966.

Prejs M., Egzotyzm w literaturze staropolskiej, Warszawa: WPUW, 1999.

Rayfield D., Edge of Empires. A History of Georgia, London: Reaktion Book, 2012, s. 164-221 (fragmenty).

Rota G., Under Two Lions. On the Knowledge of Persia in the Republic of Venice (ca. 1450–1797), Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2009.

Rothman E. N., Interpreting Dragomans. Boundaries and Crossings in the Early Modern Mediterranean, ‘‘Comparative Studies in Society and History” 51, 4 (2009), s. 771-800.

Rothman E. N, Brokering Empire. Trans-Imperial Subjects between Venice and Istanbul, Ithaca–London: Cornell University Press, 2012.

Rykaczewski E. (red.), Relacye nuncyuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, tom I: 1548–1600, Berlin–Poznań: Behr, 1854.

Steensgaard N., Consuls and nations in the Levant from 1570 to 1650, ‘‘Scandinavian Economic History Review”, 15, 1-2 (1967), s. 13-55.

Trzy relacje z podróży na Wschód muzułmański w I połowie XVII wieku, Kraków: WL, 1980.

Wielka legacja Wojciecha Miaskowskiego do Turcji w 1640 roku, Warszawa: PWN, 1985.

Ponadto literatura obowiązkowa podczas zajęć obejmuje również wybrane materiały archiwalne przygotowane przez prowadzącego.

1. Zdobycie wiedzy na temat podstawowych zjawisk i problemów odnoszących się do organizacji i funkcjonowania dyplomacji nowożytnej, działalności misyjnej, kontaktów Europy ze światem chrześcijaństwa wschodniego i światem muzułmańskim.

2. Zdobycie orientacji w debatach funkcjonujących w humanistyce dotyczących tożsamości religijnej i kulturowej w epoce nowożytnej, dziejów relacji świata europejskiego / zachodniego ze Wschodem / Orientem, znaczenia mikrohistorii oraz historii globalnej.

3. Doskonalenie umiejętności przygotowywania tekstów lub wypowiedzi o charakterze popularyzatorskim i eseistycznym (w tym referatów poświęconych tezom określonej publikacji itp.).

Do zaliczenia zajęć wymagane są:

1) aktywny udział w zajęciach, w tym udział w dyskusji i/lub przygotowanie referatu (prezentacji, posteru) na temat głównych tez określonej lektury (50% wagi oceny końcowej);

2) przygotowanie eseju związanego z historią podróży, misji, dyplomacji, konwersji, spotkań międzykulturowych itp. w okresie nowożytnym albo dotyczącego różnic kulturowych, religijnych, regionalnych, itp. obserwowanych przez dyplomatów lub misjonarzy, w oparciu o źródła wykorzystane w trakcie zajęć lub inne uzgodnione z prowadzącym (50% wagi oceny końcowej) – nie później niż na dwa tygodnie przed ostatnimi zajęciami.

Kryteria oceny obejmują: nabycie wiedzy z zakresu problemowego obejmującego tematykę konwersatorium, umiejętność dogłębnej i krytycznej lektury analizowanych tekstów, oryginalność i trafność wyrażanych opinii, rzetelność w zakresie referowania tez wskazanych publikacji, jasność i zwięzłość przygotowywanych referatów (prezentacji itp.), elegancję i komunikatywność wypowiedzi pisemnych.