History of Philosophy

Ogólna prezentacja podstawowych wiadomości z zakresu historii filozofii, która ma pomóc słuchaczom w swobodnym poruszaniu się w problematyce filozoficznej, wyrobieniu zdolności krytycznego myślenia, ustosunkowaniu się do własnych poglądów oraz umiejętności dostrzeżenia filozoficznych podstaw głównych problemów kultury europejskiej.

Celem wykładu w semestrze zimowym jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami filozoficznymi oraz wybranymi szkołami i kierunkami filozofii europejskiej od starożytności do końca wieku XVIII. Materiał zostanie omówiony w układzie historycznym (starożytność, średniowiecze, nowożytność), a w przypadku myśli nowożytnej uwzględnione zostaną relacje między różnymi tradycjami filozoficznymi. W semestrze letnim szczególny nacisk zostanie położony na filozofię współczesną oraz omówienie tych koncepcji filozoficznych, które miały istotny wpływ na rozwój XX - wiecznej humanistyki tak w zakresie badań teoretyczno-literackich, jak i krytyki artystycznej, oraz modernistycznych i awangardowych koncepcji dzieła sztuki. Wykład ma umożliwić swobodne posługiwanie się narzędziami filozoficznego opisu w interpretacji głównych problemów, stanowiących przedmiot zainteresowania nauk humanistycznych.

I Odpowiedź na pytanie: czym jest filozofia? Refleksja filozoficzna a nauki szczegółowe. Filozofia a wyjaśnianie mityczne, religia, sztuka. Początki filozofii: greckie źródła nauki europejskiej. Presokratycy: Heraklit, jońska filozofia przyrody, Parmenides i eleaci, atomiści.

II Ruch sofistyczny: problem języka, komunikacja a perswazja, pytanie o istotę relatywizmu. Sokrates – humanistyczny zwrot w filozofii greckiej. Społeczna funkcja filozofa. Mądrość filozoficzna jako „unieśmiertelnienie”.

III Teoria idei Platona na przykładzie alegorii jaskini. Koncepcja poznania jako anamnezy. Platońska koncepcja duszy oraz koncepcja państwa.

IV Filozofia Arystotelesa: zarys metafizyki oraz etyka cnót. Arystotelesa odpowiedź na pytanie o możliwość osiągnięcia szczęścia. V Filozofia okresu hellenistycznego - „ćwiczenia duchowe” i poszukiwanie szczęścia: stoicy, epikurejczycy, sceptycyzm. Tradycja sceptycka w filozofii.

VI Neoplatonizm Plotyna: emanacyjna koncepcja bytu.

VII Początki filozofii chrześcijańskiej – filozofia Augustyna z Hippony. VIII Wiara i rozum: filozofia i teologia w średniowieczu. Specyfika nauki oraz filozofii średniowiecznej. Filozofia św. Tomasza i tradycja dowodów na istnienie Boga.

IX Początki filozofii nowożytnej: metoda eksperymentalna Francisa Bacona i „wątpienie metodyczne” Kartezjusza – cogito i racjonalizm kartezjański. .

X Empiryzm brytyjski: John Locke, Davida Hume’a krytyka związku przyczynowo-skutkowego i problem indukcji w metodologii nauk współczesnych.

XI Filozofia Oświecenia francuskiego: encyklopedyści francuscy, Jean-Jacques Rousseau i problem relacji naturakultura.

XII Filozofia krytyczna Kanta: specyfika refleksji transcendentalnej, doświadczenie a pojęcia, pytanie o granice poznania. Na czym polega wolność człowieka? – kantowska etyka obowiązku.

XIII "Filozofia po Kancie" – tradycja idealizmu niemieckiego. Duch Absolutny w filozofii Hegla. Heglowska filozofia dziejów.

XIV Wiedza filozoficzna a egzystencja – jednostka wobec tego, co ogólne w filozofii Kierkegaarda.

XV Lewica heglowska: podstawowe założenia filozofii kultury Karola Marksa.

XVI Perspektywizm w filozofii Nietzschego, filozofia sztuki Fryderyka Nietzschego.

XVII „Zwrot logicystyczny” – pytanie o właściwe przedstawienie świata w pierwszej filozofii Wittgensteina. Tradycja pozytywizmu w nauce – pozytywizm logiczny Koła Wiedeńskiego. Idea „zwrotu lingwistycznego” w drugiej filozofii Wittgensteina.

XVIII Psychoanaliza jako filozofia kultury – Freud. Realne i porządek symboliczny w kontekście psychoanalizy Jacquesa Lacana.

XIX Henri Bergson – związki sztuki i filozofii w modernizmie europejskim.

XX. Diagnozy nowoczesności: Charles Baudelaire, Walter Benjamin. Problematyka modernizmu europejskiego na przykładzie strategii literackich i artystycznych. Teoria awangardy Petera Bürgera.

XXII. Tradycja hermeneutyki filozoficznej: Wilhelm Dilthey – wyjaśnianie nauk przyrodniczych oraz rozumienie nauk humanistycznych. Hans Georg Gadamer – sztuka, rozumienie, reprezentacja. Hermeneutyczny wymiar bytu. Paul Ricoeur – hermeneutyka jako filozofia kultury.

XXIII. Tradycja fenomenologiczna cz. I: Edmund Husserl – pytanie o pewność i ostateczne ugruntowanie nauk. Idea redukcji fenomenologicznej. Intencjonalny charakter świadomości i powrót „do rzeczy samych”.

XXIV. Tradycja fenomenologiczna cz. II: Martin Heidegger i projekt ontologii fenomenologicznej. Różnica ontologiczna. Pytanie o istotę Dasein. Istota metafizyki Zachodu i jej przekroczenie. Heidegger i język. Dlaczego w „słowie poetyckim odsłania się istota tego co nazwane”? Pytanie o istotę dzieła sztuki.

XXV. Tradycja fenomenologiczna cz. IV: Jean-Paul Sartre i pytanie o istotę egzystencji. Wyobraźnia, nicość, literatura. Maurice Merleau-Ponty i doświadczenie cielesności. Filozofia i malarstwo. Filozoficzny wymiar dzieła sztuki.

XXVI. Strukturalizm: Ferdinand de Saussure i Claude Levi-Staruss – próba systematyzacji badań nauk humanistycznych. Roland Barthes i pojęcie mitu.

XXVII. Poststrukturalizm: krytyka Jacquesa Derridy; Michela Foucault archeologia wiedzy i badanie formacji dyskursywnych. Czym jest „śmierć podmiotu”? Wiedza i władza. Pojęcie „biopolityki”.

XXVIII. Idea dekonstrukcji Jacquesa Derridy: filozofia i tekst; krytyka zachodniego „logo-fono-centryzmu”. Etyczny wymiar dekonstrukcji.

XXIX. Szkoła Frankfurcka i krytyka współczesnej kultury: Max Horkheimer i Theodor Adorno – pojęcie „dialektyki Oświecenia”, rozum i mit. Pojęcie „rozumu instrumentalnego”. Theodora Adorno filozofia sztuki.

XXX. Czym jest ponowoczesność: Jurgena Habermasa diagnoza nowoczesności, odpowiedź Jean-François Lyotarda, odpowiedź Zygmunta Baumana, odpowiedź Richarda Rorty’ego, odpowiedź Jeana Baudrillarda.

Podręczniki pomocne do uczestnictwa w kursie oraz do zaliczenia:

Anzenbacher Arno, „Wprowadzenie do filozofii”(III wyd.), WAM , Kraków 2006

Ferber Rafael, „Podstawowe pojęcia filozoficzne” (II tomy), WAM, Kraków 2008

Hoffe Otfried, „Mała historia filozofii”, PWN, Warszawa 2006

Kenny Anthony, „Krótka historia filozofii zachodniej”, Prószyński i s-ka, Warszawa

Kołakowski Leszek, „O co pytają nas wielcy filozofowie” (seria I-III), Znak, Kraków 2005-2006

Sikora Adam, „Od Heraklita do Husserla. Spotkania z filozofią”, OPEN, Warszawa 2001

W zakresie wiedzy:

- zna i rozumie na poziomie podstawowym rolę refleksji filozoficznej w kształtowaniu kultury;

- zna i rozumie historyczny charakter kształtowania się idei filozoficznych;

- zna idee i argumenty wybranych klasycznych autorów filozoficznych;

W zakresie umiejętności:

- słucha ze zrozumieniem ustnej prezentacji idei i argumentów filozoficznych;

- umie samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze kierując się wskazówkami opiekuna naukowego;

- poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną;

W zakresie kompetencji społecznych:

- zna zakres posiadanej przez siebie wiedzy i posiadanych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju zawodowego;

- jest otwarty na nowe idee i gotów do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów;

- ma świadomość znaczenia europejskiego dziedzictwa filozoficznego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych oraz odpowiedzialności za jego zachowanie.

Podstawą oceny będą wyniki dwóch sprawdzianów pisemnych (przeprowadzonych na zakończenie semestrów: zimowego i letniego)