Tożsamości europejskie

obowiązkowe

Zawartość przedmiotu obejmuje zarówno charakterystykę i ewolucję pojęcia tożsamości (indywidualnej i zbiorowej), ściśle europejskie korzenie tej konstrukcji i jej późniejsze dekonstrukcje, analizę istotnych tożsamości zbiorowych odnoszących się podobieństw: rasowych, klasowych, etnicznych, narodowych, religijnych, płciowych, etc. Problem powstawania/budowy tożsamości europejskiej, unijne działania w tej kwestii (stymulowanie tożsamości terytorialnych – np. zasada subsydiarności).

Podczas zajęć omawiane będą następujące zagadnienia:

Rozróżnienie pomiędzy podmiotowością, tożsamością własną i tożsamością społeczną; Osobowość jako wytwór kulturowy (tożsamość jako konstrukt, znaczenie akulturacji); założenia tej koncepcji; Samoświadomość jako nowoczesna koncepcja zachodnia wyrastająca z nauki i „ery rozumu“ (Norbert Elias); Kewstie podobieństwa i różnicy w ujęciach problematyki tożsamości.

Esencjalizm i antyesencjalizm; Model solidarności mechanicznej i kierującej nią świadomości kolektywnej jako teoria trwałości tożsamości zbiorowej; Antyesencjalistyczna koncepcja plastyczności tożsamości i jej antyuniwersalizm

Tożsamość jako projekt (konstruowanie spójnej narracji – A. Giddens); znaczenie artykulacji językowej; zasoby stanowiące materiał do projektu tożsamości i rózny do nich dostęp.

Tożsamość fragmentaryczna Stuarta Halla; podmiot oświeceniowy (kartezjański model osoby ludzkiej; tożsamość jako „centrum“ - wewnętrzny rdzeń jednostki); podmiot socjologiczny („ja“ uspołecznione, „znaczący Inni“); podmiot ponowoczesny (fragmentaryczny); zdecentrowanie „ja“ jednostki.

Pięć „pęknięć“ w dyskursach wiedzy nowoczesnej, które doprowadziły do „zdecentrowania“tożsamości: marksowska podmiot historyczny (ujęcie Althussera), psychoanaliza i podmiotowość, feminizm i różnica, teoria centralnej roli języka, teoria Michela Foucault.

„Ja“ wyartykułowane“; częściowy powrót do esencjalizmu (Ernesto Laclan), znaczenie miejsc interakcji; współczeny wzrost ich liczby (Anthony Giddens).

Działanie sprawcze i polityka toźsamości (u Foucaulta „agency“, „strukturacja u Giddensa): rodzaje działań sprawczych, wybór i zdeterminowanie, oryginalność, innowacja i zmiana, esencjalizm strategiczny.

Tożsamości zbiorowe: etniczność, rasa, naród. nadawanie rasy („urasowienie), różne rasizmy (stereotypizacja), od urasowienia do etnicyzacji, etniczność i władza (Frederic Barth).

Tożsamości religijne we współczesnej Europie. Sekularyzacja, religijność pozakościelna (charakterystyka), możliwości powstania nowych tożsamości warunkowane zmianami: detradycjonalizacja, dezistytucjonalizacja, autonomia, mała transcendencja.

Płeć i tożsamość: rożne feminizmy i badania nad płcią kulturową; od redukcjonizmu biologicznego do pełnej plastyczności płci biologicznej i kulturowej; podmioty płciowe; „zdradzony mężczyzna nowoczesny“ – problemy tożsamości męskiej.

Tożsamości terytorialne w UE: badania identyfikacji Basków i Katalończyków a deklaracje innych Europejczyków; warunki powstawania silnych tożsamości terytorialnych (kultura, konflikt wymuszający, interakcja socjoekonomiczna, instytucje polityczne).

Modele tożsamości europejskiej: podmiot legitymizujący Nową Europę – demos; zasady tożsamości europejskiej (prymordializm a narratywna konstrukcja Giddensa); konstrukcjonizm versus substancajalizm; modele tożsamości europejskiej (Delanty); Dziedzictwo europejskie, uniwersalistyczna postnarodowość, europejski pragmatyzm.

Obowiązkowym elementem wykładu jest lektura wskazanej literatury w języku obcym.

Nakład pracy studenta:

wykład - 30 h

przygotowanie do wykładu - 45 h

przygotowanie do egzaminu - 45 h

ogółem - 120 h

Literatura

Baldwin Elaine, Longhurst Brian, McCracken Scott, Ogborn Miles, Smith Greg, Introducing Cultural Studies, Prentice Hall Europe:London, 1999

Balicki Jan (red.), Migracje jako nowa kwestia społeczna, Księgarnia św. Jacka:Katowice 2008.

Baudrillard Jean, Społeczeństwo konsumpcyje, jego mity i struktury, Warszawa, 2006.

Bogunia-Borowska Małgorzata, Śleboda Marta (red.), Globalizacja i konsumpcja. Dwa dylematy współczesności. Universitas:Kraków, 2003.

Bokszański Zbigniew, Tożsamości zbiorowe, PWN:Warszawa, 2005, str. 44-72.

Delanty Gerard, Odkrywanie Europy: idea, tożsamość, rzeczywistość, PWN:Warszawa-Kraków, 1999.

Edensor Tim, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Wyd. UJ:Kraków, 2002, str. 13-32.

Elias Norbert, O procesie cywilizacji, WAB:Warszawa, 2011.

Eller Jack David, Antropologia kulturowa. Globalne siły, lokalne światy, Wyd. UJ:Kraków, 2012, rozdz. 13.

Giddens Anthony, Nowoczesność i tożsamość. „Ja“ i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, PWN: Warszawa, 2001, str. 248-284.

Giddens Anthony, Socjologia, PWN:Warszawa, 2012.

Hall Stuart, The Questions of Cultural Identity, w: , S. Hall, D. Held (eds), Morernity and its Future, Cambridge:Polity Press, 1996, pp. 274-316.

Joas Hans i Klaus Wiegandt (red.), Kulturowe wartości Europy, IFiS PAN: Warszawa, 2012.

Lewandowski Edmund, Pejzaż etniczny Europy, Muza:Warszawa, 2004.

Miller Daniel, Consumption and its Consequences, Cambridge:Polity Press, 2012.

Paleczny Tadeusz, Socjologia tożsamości, Oficyna Wydawnicza AFM, 2008.

Rietbergen Peter, Europe: a Cultural History, Routledge:London and New York, 2003

Shelley Monic, Winck Margaret (red.), Aspects of European Cultural Diversity, Routledge:London and New York, 1995

Sowa Jan, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, Universitas:Kraków, 2011.

World Council of Anthropological Associations, Déjà Lu ("Already read") - http://www.wcaanet.org/dejalu/ - link do czasopism antropologicznych

Wiedza:

- zna ewolucję pojęcia tożsamości w naukach społecznych,

- zna fizyczne, duchowe, kulturowe i społeczne atrybuty służące budowie tożsamości,

- wie, że tożsamość i tożsamości powstają, zmieniają się i nikną oraz mogą być obiektem manipulacji,

- wie jaka jest zawartość pojęcia „tożsamość europejska” i w jaki sposób UE przyczynia się do jej konstrukcji.

- wie, że problematyka tożsamości ma charakter interdyscyplinarny

Umiejętności:

- potrafi analizować elementy wchodzące w skład pojęcia tożsamości,

- potrafi krytycznie oceniać stereotypowe ujęcia tożsamości indywidualnych i zbiorowych,

- potrafi dokonać wyboru literatury przedmiotu i użyć go do skomponowania pracy pisemnej,

- czyta literaturę w językach obcych,

Kompetencje:

- jest świadomy siły stereotypów i potrafi im przeciwdziałać,

- odnosi się z szacunkiem do odmienności.

Egzamin pisemny (esej na uzgodniony temat).