An Emerging New World Order

Trzy czynniki: Zmiana natury stosunków międzynarodowych za administracji D. Trumpa i przejście na (wielkomocarstwową) politykę siły, pandemia COVID-19 oraz rosyjska agresja na Ukrainę. dały razem wyraźny zakręt czy cezurę w dziejach świata. Zamiast zacieśniania więzi, szczególnie gospodarczych i handlowych, jak w dobie globalizacji (po rozpadzie ZSRR), mamy do czynienia z zupełnie nowymi wyzwaniami, głównie w sferze bezpieczeństwa, w tym też takimi, jak epidemie, masowe migracje, klimat, ekologia, energia, dostęp do żywności itp. – i to wszystko w kontekście rywalizacji mocarstw. Ta zauważalna zmiana wymaga zupełnie innego niż dotychczas myślenia o świecie, gdzie notujemy prawdziwe turbulencje i wysoką dynamikę. Albowiem, stary ład się zachwiał, a nowego brak. Celem wykładu jest dokonanie wstępnej oceny tego, co się stało i dzieje z punktu widzenia teorii i praktyki stosunków międzynarodowych, z podstawowymi wnioskami dla świata transatlantyckiego (USA), UE oraz Polski.

Ten cykl wykładów jest podzielony na trzy części. Pierwsza obejmuje zagadnienia teoretyczne oraz opis dotychczasowej ewolucji ładu światowego. Druga podkreśla nową dynamikę na scenie międzynarodowej w kontekście zachodzących zmian, gdzie szczególne znaczenie mają: a) relatywne osłabienie hegemonicznej dotychczas roli USA (i świata transatlantyckiego - Zachodu); b) nowa dynamika w regionie Azji i Pacyfiku, począwszy od Chin i Indii; c) nowe rozwiązania instytucjonalne, szczególnie w regionie Azji-Pacyfiku (SCO, RCEP, AKUS, QUAD). Trzecia część wykładu zwraca uwagę na nowe wyzwania wobec: 1. ludzkości i globu; 2. USA jako dotychczasowego hegemona: 3. UE; 4. Polski i regionu Europy Środkowej i Wschodniej. Cykl prowadzi też do kilku istotnych wniosków o potencjalnie daleko idących konsekwencjach na przyszłość; takich jak: 1. Mamy do czynienia nie tylko zachodnimi rozwiązaniami i modelami rozwoju; 2. Świat przestał być europocentryczny; 3. Centrum, gospodarki, handlu, a ostatnio także wysokich technologii przenosi się z Atlantyku na Pacyfik. 4. W centrum mocarstwowej rywalizacji znalazły się wysokie technologie (sztuczna inteligencja, ziemie rzadkie, półprzewodniki, kosmos); 5. Nowe wyzwania wymagają wspólnego podejścia i konwergencji, bowiem są prawdziwie globalne, stanowiąc wyzwanie dla całej ludzkości i globu, a nie tylko poszczególnych państw.

Wykład podzielony jest na 15 następujących zagadnień tematycznych (po 2 h):

Część I: Teoria i historia

1/2 Podmiotowość w stosunkach międzynarodowych

3/4 Ład światowy - rys teoretyczno-historyczny

5/6 "Jednobiegunowa chwila" - hegemonia USA po rozpadzie ZSRR

7/8 Kryzys 2008 - koniec liberalnego ładu i rynkowego fundamentalizmu

Część II: Nowa dynamika sceny globalnej

9/10 Wschodzące Rynki jako nowy fenomen (G-7 - G-20/21, BRICS i BRICS+6)

11/12 Administracja Trumpa jako "game changer" na scenie globalnej

13/14 Nowy ład instytucjonalny (TPP, TTIP, SCO, AIIB, BRI, RECEP, CICA)

15/16 Kryzysy w UE: aż po aksjologiczny, czy także egzystencjalny?

Część III: Nowi aktorzy i nowe wyzwania

17/18 Państwo rozwojowe (Developmental State) - nowy model kapitalizmu

19/20 Chiny jako państwo rozwojowe

21/22 Pandemia COVID-19 oraz rosyjska agresja na Ukrainie: taniec mocarstw

23/24 Wyzwania globalne: klimat, ekologia, AI i nowe technologie

25/26 Nowy ład wielobiegunowy - ile biegunów?

27/28 UE na scenie globalnej - zjednoczona czy bez znaczenia?

29/30 Polska we współczesnym świecie

I. Obowiązkowa:

1. Iwan Krastew, Stephen Holmes, Światło, które zgasło. Jak Zachód zwiódł swoich wyznawców, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2020

2. Tadeusz Klementewicz, Kapitalizm na rozdrożu. Obłęd zysku czy odpowiedzialny rozwój, Książka i Prasa, Warszawa 2019

3. Bogdan Góralczyk, Wielki Renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2018

4. John J. Mearsheimer, Tragizm polityki mocarstw, Universitas, Kraków 2020

5. Parag Khanna, Przyszłość należy do Azji. Globalny porządek w XXI stuleciu, Wektory, Wrocław 2020

6. Przemysław Sadura, Sławomi Sierakowski, S[społeczeństwo populistów, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2023

II. Uzupełniająca

1. Kai-fu Lee, Inteligencja sztuczna, rewolucja prawdziwa. Chiny, USA i przyszłość świata, Media Rodzina, Warszawa 2019

2. Branko Milanović, Capitalism, Alone. The Future of the System That Rules the World, Belknamp Press, Havrard University 2019

3. Sashii Tharoor, Samir Saran, The New World Disorder and the Indian Imperative, Alpeh, New Delhi 2020

4. Jan Zielonka, Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie, PWN, Warszawa 2018

5. Paliwo dla dominacji. O ekonomicznych podstawach supremacji geopolitycznej, Red. naukowa Tomasz G. Grosse, ISP PAN, Warszawa

2020

6. Kishore Mahbubani, Has China Won? The Chinese Challenge to American Supremacy, Public Affiars, New York 2020

7. Kishore Mahbubani, Has the West Lost It? A Provocation, Allen Lane, London - New York 2018

8. Nouriel Roubini, Megazagrożenia. 10 trendów niebezpiecznych dla naszej przyszłości, Prześwity, Warszawa 2023

9. Chris Miller, Wielka wojna o chipy, Prześwity, Warszawa 2023

10. Jason Hickel, Mniej znaczy lepiej, Karakter, Kraków 2021

WIEDZA

- Zrozumienie pojęcia ład międzynarodowy i jego dynamiki w dziejach

- Zdolność do wskazania czynników/aktorów/warunków określających dany ład

- Zasób faktów pozwalających udowodnić, jakie są cechy wyróżniające aktualnego ładu na globie oraz uzasadni ć do0minującą rolę jego czynników sprawczych

- Wiedza o sposobach funkcjonowania różnych nowych organizacji międzynarodowych na globie, w tym pozaeuropejskich

- Zrozumienie znaczenia nowych wyzwań globalnych – klimatycznych, ekologicznych, energetycznych, migracyjnych itp.

- Zrozumienie rosnącego znaczenia wysokich technologii w naszym życiu i w porządku światowym

UMIEJĘTNOŚCI:

- Możność przeprowadzenia analizy porównawczej poszczególnych ładów na świecie

- Zdolność objęcia sceny globalnej, z uwzględnieniem różnych perspektyw i punktów widzenia

- Zdolność rozpoznania odmiennych systemów wartości i porównania ich na Zachodzie oraz w szeroko rozumianej cywilizacji konfucjańskiej

POSTAWY:

- Świadomość głębokich zmian na współczesnej arenie międzynarodowej, przyspieszonych jeszcze w ostatnim czasie (polityka siły, odwrót pod globalizacji, nowe technologie, itp.)

- Zdolność do wpływania na otaczające środowisko i zajmowania samodzielnego stanowiska w kwestii szybko dokonujących sie zmian w światowym ładzie

- Właściwa percepcja kultur pozaeuropejskich, głównie azjatyckich (Chiny, Indie), przyjmowanych bez uprzedzeń i stereotypów

Egzamin pisemny - z materiału prezentowanego na wykładzie (bo ten mocno autorski, nie ma podręcznika)