Biblia w kulturze dawnej. Literatura - teologia - ikonografia

fakultatywne

Efekty uczenia się poświadczone zdaniem egzaminu maturalnego z języka polskiego.

Seminarium poświęcone jest literackim, teologicznym oraz ikonograficznym interpretacjom Biblii postrzeganym jako swoiste zwierciadło kultury dawnej i jej przemian.

Interdyscyplinarne badanie nawiązujących do Biblii tekstów kultury średniowiecza, renesansu i baroku ma na celu ukazanie, jak odzwierciedla się w nich m.in. egzegeza duchowych sensów Pisma i jej przemiany zachodzące pod wpływem humanizmu i reformacji; postrzeganie Chrystusa i jego człowieczeństwa; postrzeganie człowieka, jego ułomności, godności, relacji ze Stwórcą i stworzeniem oraz losów pośmiertnych; wyobrażenia na temat genezy zła; koncepcja wolności; koncepcja piękna; idea naśladowania Chrystusa; mistyka miłości oblubieńczej Chrystusa i duszy ludzkiej.

Seminarium ma na celu rozbudzanie świadomości metodologicznej, kształcenie i doskonalenie umiejętności interdyscyplinarnej analizy i interpretacji różnorodnych tekstów kultury dawnej ze świadomością ich wzajemnych więzi oraz odrębności.

Seminarium poświęcone jest literackim, teologicznym oraz ikonograficznym interpretacjom Biblii postrzeganym jako swoiste zwierciadło kultury dawnej i jej przemian.

Interdyscyplinarne badanie nawiązujących do Biblii tekstów kultury średniowiecza, renesansu i baroku ma na celu ukazanie, jak odzwierciedla się w nich m.in. egzegeza duchowych sensów Pisma i jej przemiany zachodzące pod wpływem humanizmu i reformacji; postrzeganie Chrystusa i jego człowieczeństwa; postrzeganie człowieka, jego ułomności, godności, relacji ze Stwórcą i stworzeniem oraz losów pośmiertnych; wyobrażenia na temat genezy zła; koncepcja wolności; koncepcja piękna; idea naśladowania Jezusa; mistyka miłości oblubieńczej Chrystusa i duszy ludzkiej.

Analizie i interpretacji poddane zostaną fragmenty Biblii, objaśniające je teksty antycznej i średniowiecznej tradycji teologicznej oraz rozpatrywane w ich świetle utwory literatury dawnej i dzieła sztuki o tematyce biblijnej.

Seminarium ma na celu rozbudzanie świadomości metodologicznej, kształcenie i doskonalenie umiejętności interdyscyplinarnej analizy i interpretacji różnorodnych tekstów kultury dawnej ze świadomością ich wzajemnych więzi oraz odrębności.

Nakład pracy studenta:

– 60 godzin uczestnictwa w seminarium (tzw. kontaktowych),

– 120 godzin pracy własnej (praca konieczna do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się).

1. Źródła:

Św. Antoni Padewski, Kazania niedzielne i świąteczne. T. 3: Kazania świąteczne. Od Narodzenia Pańskiego do uroczystości świętych Piotra i Pawła. Przetłumaczył C. Niezgoda. Kraków 2003.

Św. Augustyn, Homilie na Ewangelie i Pierwszy list św. Jana. Tłum. W. Szołdrski, W. Kania. Wstęp, oprac. E. Stanula. Cz. 1-2. Warszawa 1977.

Św. Bernard z Clairvaux, Kazania o Najświętszej Maryi Pannie. Poprzedzone encykliką Ojca Świętego Piusa XII Doctor mellifluus o św. Bernardzie z Clairvaux w osiemsetną rocznicę Jego śmierci. Z łacińskiego tłum. i zaopatrzył słowem wstępnym I. Bobicz. Warszawa 2000.

Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja [...] i wstępy J. Frankowski. Warszawa 1999.

Biblioteka Pisarzy Staropolskich. Red. A. Karpiński. Warszawa 1995-

Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego. Intytut Języka Polskiego PAN. Kraków 2006.

Św. Bonawentura, Kazania o Najświętszej Pannie Maryi. Z jęz. łacińskiego przeł. C. Niezgoda. Kraków 1999.

Św. Bonawentura, Pisma ascetyczno-mistyczne. Przedmowa P. A. Dudycz. Wprowadzenie C. Niezgoda. Warszawa 1984.

Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne. Wyd. W. R. Rzepka. W. Wydra. Wstęp M. Adamczyk. Warszawa 1996 (lub wyd. nast.).

św. Grzegorz Wielki, Moralia. T. 1-3. Kraków 2006-2007.

Jakub de Voragine, Złota legenda. W przekładzie i ze wstępem L. Staffa. Wrocław 1994.

Jakub de Voragine, Złota legenda. Wybór. Tłum. z jęz. łacińskiego J. Pleziowa. Wyboru dokonał, wstępem i przypisami opatrzył M. Plezia. Wyd. 2, zmienione. Warszawa 1983 (lub wyd. nast.).

Jan de Caulibus, Rozmyślania o życiu Jezusa Chrystusa. W oprac. A. Lubika. Wyd. 2. Kraków [1936].

Jan Kochanowski, Fraszki. Oprac. i wstęp J. Pelc. Wrocław 1991 (i wyd. nast.) (BN I 163)

Jan Kochanowski, Treny. Oprac. J. Pelc. Wrocław 1978 (lub wyd. nast.) (BN I 1).

Korpus tekstów staropolskich do roku 1500. IJP PAN Kraków. http://www.ijp-pan.krakow.pl/index2.php?strona=korpus_tekst_star

Stanisław Herakliusz Lubomirski, Poezje postu świętego [w:] tegoż, Poezje zebrane. Oprac. A. Karpiński. T. 1. Warszawa 1995, s. 263-282.

Baltazar Opeć, Żywot wszechmocnego Syna Bożego Pana Jezu Krysta. Kraków 1522.

Orygenes, Komentarz do Pieśni nad pieśniami. Homilie o Pieśni nad pieśniami. Z jęz. łac. przeł. i przypisami opatrzył S. Kalinkowski. Kraków 1994.

Peregryn z Opola, Kazania de tempore i de sanctis. Red. naukowy J. Wolny. Przekład z jęz. łac. J. Mrukówna. Kraków-Opole 2001.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. [Biblia tysiąclecia]. W przekładzie z jęz. oryginalnych. Oprac. Zespół Biblistów Polskich [...]. Wyd. 3, poprawione. Poznań 1980.

Wacław Potocki, Dialog o Zmartwychwstaniu Pańskim [w:] tegoż, Dzieła. T. 1. Oprac. L. Kukulski. Warszawa 1987, s. 599-642.

Wacław Potocki, Nowy zaciąg pod chorągiew starą tryumfującego Jezusa, [...] Krzyż albo Historia krwawej męki i niewinnej śmierci Chrystusa [...] [w:] tegoż, Dzieła. T. 1. Oprac. L. Kukulski. Warszawa 1987, s. 551-597.

Mikołaj Rej, Apocalypsis. Pod red. W. Kriegseisena. Warszawa 2005.

Św. Tomasz z Akwinu, Ewangelia Ojców Kościoła. Wyboru i przekładu dokonał J. Salij. Poznań 2001.

Źródła myśli teologicznej. Red. H. Pietras. Kraków 1996-

2. Opracowania:

M. Battistini, Symbole i alegorie. Tłum. K. Dyjas. Warszawa 2005.

T. Dziubecki, Ikonografia Męki Chrystusa w nowożytnym malarstwie kościelnym w Polsce. Warszawa 1996.

D. Forstner, Świat symboliki chrześcijańskiej. Przekład i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński. Wybór ilustracji i komentarz T. Łozińska. Warszawa 1990 (lub wyd. nast.).

R. Giorgi, Aniołowie i demony. Tłum. Tamara Łozińska. Warszawa 2005.

Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce. Pod red. Janusza St. Pasierba. T. 1-2: . Nowy Testament. Warszawa 1987.

S. Kobielus, Ikonografia zdrady i śmierci Judasza. Starożytność chrześcijańska i średniowiecze. Ząbki 2005.

S. Kobielus, Krzyż Chrystusa. Od znaku i figury do symbolu i metafory. Warszawa 2000.

E. Kuryluk, Weronika i jej chusta. Historia, symbolizm i struktura „prawdziwego” obrazu. Kraków 1998.

R. Mazurkiewicz, „Mocne boskie tajemności...” [w:] tegoż, Polskie średniowieczne pieśni maryjne. Studia filologiczne. Kraków 2002, s. 143-241.

Polska sztuka kościelna renesansu i baroku. Tematy i symbole. Pod red. K. Moisan-Jabłońskiej. Kraków 2000-

J. Schulte, „Coć wymyślili ci heretykowie?” Nowe źródła do fraszki „O Łazarzowych księgach” (II 52) Jana Kochanowskiego. „Prace Filologiczne. Seria Literaturoznawcza” 57 (2009), s. 49-66.

J. Seibert, Leksykon sztuki chrześcijańskiej. Tematy, postacie, symbole. Przekład D. Petruk. Kielce 2007.

M. Simonetti, Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej. Przekład T. Skibiński. Kraków 2000.

P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach: „Kazanie na dzień św. Katarzyny”, „Legenda o św. Aleksym”, „Lament świętokrzyski”, „Żołtarz Jezusow”. Warszawa 2003, s. 221-328.

P. Stępień, Przed prawdziwym wizerunkiem Boga – o pieśni Władysława z Gielniowa „Jasne Krystowo oblicze” [w zbiorze:] „Cantando cum citharista”. W pięćsetlecie śmierci Władysława z Gielniowa. Pod red. Romana Mazurkiewicza. Studia Staropolskie. Wyd. IBL. Warszawa 2006, s. 23-54.

L. Teusz, Bolesna Muza nie Parnasu góry, ale Golgoty... Mesjady polskie XVII stulecia. Warszawa 2002.

L. Wojciechowski, Drzewo przenajszlachetniejsze. Problematyka Drzewa Krzyża w chrześcijaństwie zachodnim (IV-połowa XVII wieku). Lublin 2003.

S. Zuffi, Nowy Testament. Postacie i epizody. Tłum. E. Maciszewska. Warszawa 2007.

Po ukończeniu seminarium student:

– rozpoznaje w tekstach i dziełach sztuki omawianych na zajęciach związki z Biblią i tradycją teologiczną (tradycją wykładu duchowych sensów Pisma);

– określa funkcje tych nawiązań w tekstach i dziełach sztuki omawianych na zajęciach;

– opracowuje i realizuje – w konsultacjach z prowadzącym – projekt samodzielnych badań nad wybranymi przez siebie tekstami kultury dawnej nawiązującymi do Biblii;

– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów kultury dawnej, umiejscawiając je we właściwych kontekstach kulturowych i krytycznie wykorzystując stan badań.

1. Podstawą zaliczenia jest:

a) obecność na zajęciach (student ma prawo do dwóch nieobecności w semestrze);

b) przygotowanie do zajęć;

c) aktywność (uczestnictwo w dyskusji);

d) przygotowanie wypowiedzi ustnej przedstawiającej samodzielną analizę i interpretację wybranego tekstu kultury dawnej nawiązującego do Biblii. Temat wypowiedzi i bibliografia uzgadniane są uprzednio z prowadzącym.

2. Kryteria oceny przygotowanej przez studenta wypowiedzi własnej:

– związek wypowiedzi z tematem,

– samodzielność, wnikliwość i kulturowy charakter interpretacji,

– sposób wykorzystania stanu badań (bibliografii),

– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

3. Ocena końcowa uwzględnia:

– obecność na zajęciach (10% oceny końcowej),

– przygotowanie do zajęć (10% oceny końcowej),

– aktywny udział w zajęciach (20% oceny końcowej),

– wypowiedź ustną przygotowaną samodzielnie przez uczestnika seminarium (60% oceny końcowej).