Cenzura: zjawisko i formy (na wybranych przykładach)

fakultatywne

Podstawowe wiadomości z historii (z zagadnień szczegółowych zwłaszcza historii Polski Ludowej), historii sztuki oraz podstawowa orientacja w bieżącym życiu kulturalnym i politycznym.

Zajęcia stanowią uzupełnienie i pogłębienie wykładów z historii i historii literatury i sztuki w aspekcie sygnalizowanym w tytule zajęć. Omawiane opracowania ilustrowane są wybranymi tekstami artystycznymi i publicystycznymi.

Ćwiczenia poświęcone są zagadnieniu cenzury – tj. zjawisku cenzury w ogóle, cenzurze obyczajowej, sławnym wypadkom cenzury bądź represji (np. przypadki Owidiusza, Flauberta), cenzurze politycznej w historii, cenzurze politycznej na ziemiach polskich (cenzura w zaborach, cenzura PRL-owska, kontrowersyjne sytuacje współczesne, które komentuje się jako formy cenzury). Typy cenzury omawiane są na przykładzie wybranych tekstów artystycznych i publicystycznych – które w historii były przedmiotami działań cenzorskich – bądź tekstów omawiających dane historyczne lub bieżące wypadki. Zajęcia stanowić mają w założeniu uzupełnienie do wykładów z historii i historii literatury i sztuki, podnoszą aspekt ważny, a paradoksalnie często pomijany w oglądzie tak ogólnym, jak szczegółowym epok. Formuła zajęć obliczona jest na aktywne uczestnictwo studentów w dyskusjach, tym bardziej że temat w wielu wątkach jest kontrowersyjny, prowokujący do refleksji i zapewne ciągłej weryfikacji sądów.

Autor, tekst, cenzura. Prace na Kongres Slawistów w Krakowie w roku 1998, pod red. J. Pelca i M. Prejsa, Warszawa 1998.

A. Bikont, wyborcza.pl/1,76842,8546696,Slobodzianek__Pojdziesz_za_mna_w_ogien.html?as=4&startsz=x.

K. Bagiński, Cenzura w Polsce, Warszawa [wyd. NOWA] 1981.

P. Buchwald-Pelcowa, Tytuł Cenzura w dawnej Polsce. Między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997.

K. Budrowska, Literatura i pisarze wobec cenzury PRL 1948-1958, Białystok 2009.

Cenzura w PRL. Relacje historyków, oprac. Zbigniew Romek, Warszawa 2000.

M. Fik, cykl artykułów Z archiwum GUKPPiW, „Kwartalnik Filmowy”: nr 02 z 1993, s.108-112; nr 03 z 1993, s.181-187; nr 04 (zima) z 1993/1994, s.178-182; nr 05 (wiosna) z 1994, s.172-180; nr 06 [lato] z 1994, s.217-223; nr 11 (71) z 1995, s. 128-134.

E. Fromm, Ucieczka od wolności, przeł. O. A. Ziemilscy, Warszawa 2003, tu zwłaszcza: przedm. E. Wnuka-Lipińskiego oraz r. I i II.

M. Głowiński, [notatka z 11 X 1984 r.] w: tegoż, Mowa w stanie oblężenia (1982–1985), Warszawa 1996.

mg [M. Głowiński], Język ezopowy, hasło w: Literatura polska po 1939 roku. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, red. M. Witkowicz [M. Drabikowski], Warszawa 1989.

Granice wolności słowa. Materiały konferencji naukowej, pod red. G. Miernika, Kielce-Warszawa 1999.

N. J. Karolides, M. Bald, D. B. Sova, Karolides, 100 zakazanych książek. Historia cenzury dzieł literatury światowej, przeł. J. Mikos, Warszawa 2004.

K. Kopczyński, Policjanci i spiskowcy nad tekstem „Dziadów” (zabór rosyjski, 1831-1855), w: „Dziady” Adama Mickiewicza. Poemat. Adaptacje. Tradycje, red. B. Dopart, Kraków 1999, s. 266-278.

F. Łasiewicki [?], Pamiętniki Woźnego Cenzury, oprac. i wstęp B. Burdziej, Toruń 1995.

A. Kublik, „Wideo wywiady Agnieszki Kublik”, na stronie internetowej Wyborcza.pl: rozmowy z D. Bychawską („Władza w Polsce łamie wolność słowa?”, 26 V 2011) i K. Kłosińską (Nakładanie restrykcji na język nic nie daje, 28 VI 2011).

Kultura bez cenzury (?), red. J. Czaplińska, A. Modelska-Kwaśniowska, Opole 2010.

J. S. Majewski, Jak opozycja wydrukowała wolną Polskę, „Gazeta Wyborcza. Stołeczna” z 30 VIII 2005; zob. także wywiad K. Masłonia Złotówka dla Vonneguta, „Rzeczpospolita” z 15 V 2009.

A. Misiak, Kinematograf kontrolowany. Cenzura filmowa w kraju socjalistycznym i demokratycznym PRL i USA analiza socjologiczna, Kraków 2010.

Nie po myśli władzy. Ograniczanie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. D. Degen, M. Żynda, Toruń 2012.

Niewygodne dla władzy. Ograniczanie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX w., red. D. Degen, J. Gzella, Toruń 2010.

O drukarniach, powielaczach, offsetach i oleju słonecznikowym opowiada członek KOR-u Konrad Bieliński, „KOR”, dod. do „Gazety Wyborczej”, z 21 IX 2006.

A. Pawlicki, Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965-1972. Instytucja i ludzie, Warszawa 2001.

Pajęczyna, not. A. Barszczewska [wyp. dot. instytucjonalnych ograniczeń kultury], „Konfrontacje” 1989, nr 4.

50 lat S.W. Czytelnik, [materiały arch. oprac. W. Mędrzecki], Warszawa 1994.

Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne, pod red. J. Kosteckiego i A. Brodzkiej, t. I i II, Warszawa 1992.

Z. Radzikowska, Z historii walki o wolność słowa w Polsce. (Cenzura w PRL w latach 1981-1987), Warszawa 1990.

J. Smulski, Kostium historyczny w popaździernikowej prozie rozrachunkowej, w: tegoż, Od Szczecina do… Października. Studia o literaturze polskiej lat pięćdziesiątych, Toruń 2002, s. 189-226.

D. B. Sova, 125 zakazanych filmów. Historia cenzury w kinie, przeł. M. Hen, posł. Z. Pietrasik, Warszawa 2006.

Spór o PRL, wstęp Piotr S. Wandycz [artykuły ukazujące się na łamach „Tygodnika Powszechnego” od 15 V 1994 do 5 XI 1995], Kraków 1996.

Sprawa brzeska. Dokumenty i materiały, oprac., wstęp, przypisy M. Leczyk, Warszawa 1988.

G. Szaro, Nieznalska: nie chciałam wisieć nago na krzyżu [rozmowa], „Gazeta Wyborcza” z 19 IV 2006.

B. Szyndler, Dzieje cenzury w Polsce do 1918 roku, Kraków 1993.

Świat pod kontrolą. Wybór materiałów z archiwum cenzury rosyjskiej w Warszawie, wybór, przekł. i oprac. M. Prussak, Warszawa 1994.

K. Varga, Naiwność Nieznalskiej, czyli felieton umoralniający, http://wyborcza.pl/1,99494,10157966,Naiwnosc_Nieznalskiej__czyli_felieton_umoralniajacy.html, zob. także polemikę: http://wyborcza.pl/1,99069,10189378,Przerazajacy_eksces_wolnosci.html

D. Jarecka, Polska Nieznalska, http://wyborcza.pl/1,75475,6600833,Polska_Nieznalska.html (13 V 2009); zob. także http://wyborcza.pl/1,76842,7649347,Memento_dla_artystow.html, http://wyborcza.pl/1,76842,7656746,Telewizja_sztuka_i_sad_.html.

MJ/PAP, Nieznalska ostatecznie uniewinniona, http://www.newsweek.pl/artykuly/sekcje/polska/nieznalska-ostatecznie-uniewinniona,55030,1; zob. także 2. artykuły z odsyłaczy (Pokuszenie artystów i Kto ma kłopoty z tolerancją).

E. Winnicka, Mecenas: Komu można policzyć kochanki [rozmowa z M. Lachem], „Duży Format”, dod. Do „Gazety Wyborczej” z 10 X 2013.; przedr.: http://wyborcza.pl/duzyformat/1,134607,14744935,Mecenas__Komu_mozna_policzyc_kochanki.html.

W. Władyka, Brzydzisz się, nie czytaj!, „Polityka” 2004, nr 21, s. 34-35; Śmierć jest skandalem. Rozmowa z Ewą Klekot [dot. zdjęć do art. o śmierci W. Milewicza], „Kultura Popularna” 2004 nr 3, s. 99-101.

Wszechobecna cenzura pocztowa. Kontrola korespondencji w Polsce w latach 1918-1939. Wystawa filatelistyczna ze zbiorów Stanisława Petriuka, oprac. J. Janusz, K. Makarewicz, Wrocław 2007.

„Z archiwum GUKPPiW” [Recenzje cenzorskie pierwszych powieści Konwickiego, „Szczotki” cenzorskie „Sennika współczesnego”, GUKPPiW wobec powieści „Zwierzoczłekoupiór”], oprac. P. Perkowski, „Litteraria Copernicana” 2008, nr 1.

Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, pod red. J. Maciejewskiego, Warszawa 1988.

Zabijanie słowa. O cenzurze w PRL z Aleksandrem z Aleksandrem Pawlickim, Tomaszem Strzemboszem i Wiesławem Władyką rozmawiają Władysław Bułhak i Barbara Polak, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2004 nr 2 (udost. w postaci pliku pdf na stronie: www.ipn.gov.pl/download.php?s=1&id=3923).

Po ukończeniu zajęć student:

-ma podstawową wiedzę na temat współczesnego życia kulturalnego w Polsce i Europie;

-potrafi selekcjonować oraz interpretować informacje pochodzące z różnych źródeł tekstowych, ikonograficznych, elektronicznych;

-potrafi dokonywać analizy tekstów artystycznych, filozoficznych i socjologicznych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych oraz prezentować wyniki swych prac;

-posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie problemów badawczych z zakresu humanistyki, filozofii, literatury i sztuki;

-czynnie uczestniczy w życiu kulturalnym i społecznym, wyzyskując wszelkie formy medialne, artystyczne i naukowe.

- aktywność na zajęciach;

- zajęcia kończą się kolokwium zaliczeniowym