Przygotowanie do nauczania drugiego przedmiotu - Socjologia

obowiązkowe

1. Jaźń, tożsamość, osobowość społeczna

2. Interakcje i role społeczne

3. Socjalizacja

4 .Małe grupy społeczne

5 - 6. Struktura, stratyfikacja i ruchliwość społeczna

7. Płeć

8. Naród i procesy narodotwórcze

9. Nacjonalizm i konflikty etniczne

10. Kultura: zagadnienia podstawowe

11. Przemiany współczesnej kultury: kultura masowa i społeczeństwo konsumpcyjne

12. Ład społeczny i jego naruszenia

13. Zmiana społeczna

14. Globalizacja

SOCJOLOGIA OGÓLNA - PROGRAM I LITERATURA ĆWICZEŃ (30 GODZIN)

1. Jaźń, tożsamość, osobowość społeczna

Jednostka a społeczeństwo. Koncepcje jaźni w różnych ujęciach teoretycznych. Pojęcie tożsamości indywidualnej. Typy osobowości społecznej według Davida Riesmana.

1/ A. Elliot, Koncepcje „Ja”, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007, Rozdział 1. Jaźń, społeczeństwo i życie codzienne, s. 32-60.

2/ D. Riesman, N. Glazer, R. Denney, Samotny tłum, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 1971, Rozdział I. Typy charakteru i społeczeństwa, s. 25-66.

3/ J. Turowski, Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001, Rozdział: Jednostka a społeczeństwo, podrozdziały: Historia i aktualność problemu, Trzy teorie na temat stosunku jednostki do społeczeństwa, s. 17-26.

4/ F. Znaniecki, Ludzie teraźniejsi, a cywilizacja przyszłości, Warszawa 2001, część II, rozdz. 1 Osobowość społeczna, s. 89 – 124.

Literatura dodatkowa:

A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Rozdział: Co to jest socjologia?, podrozdział: Socjologiczne spojrzenie na świat, Do czego socjologia może nam się przydać w życiu?, s. 26-30.

Ch.W. Mills, Wyobraźnia socjologiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, Rozdział: Obietnica, s. 49-77.

B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział: Przedsocjologiczna wiedza o społeczeństwie, podrozdziały: Przedsocjologiczna refleksja teoretyczna, Wiedza potoczna i wiedza naukowa, Socjologia jako jedna z nauk społecznych, Socjologia jako dyscyplina użyteczna praktycznie, s. 19-23, 29-32, 49-51.

2. Interakcje i role społeczne

Pojęcie roli społecznej. Rozłam w roli (role distance). Zespoły ról społecznych. Rozładowywanie napięć i konfliktów w zespołach ról. Pojęcie i anatomia interakcji społecznej. Interakcja i rola w koncepcji dramaturgicznej (Erving Goffman).

1/ E. Goffman, Rytuał interakcyjny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, Artykuł: Zaangażowanie i wyobcowanie, s. 114-137.

2/ J. Szmatka, Małe struktury społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, Rozdział 5. Role społeczne i struktury ról, s. 141-158.

3/ J.H. Turner, Socjologia. Koncepcje i ich zastosowanie, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998, Rozdział 5. Interakcja społeczna, s. 68-82.

Literatura dodatkowa:

E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego, Warszawa 2000, Wprowadzenie, s. 31 – 45.

3. Socjalizacja

Pojęcie socjalizacji. Płaszczyzny i fazy socjalizacji. Socjalizacja pierwotna i socjalizacja wtórna. Agendy socjalizacji. Wybrane teorie socjalizacji.

1/ M. Karkowska, Socjologia wychowania. Wybrane elementy, Wydawnictwo WSHE, Łódź 2007, Podrozdział: Socjalizacja - wychowanie - nauczanie - zakresy pojęć, oraz Rozdział 3. Wybrane teorie rozwoju społecznego jednostki, s. 35-59.

2/ B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Oficyna Naukowa, Warszawa 2003, Rozdział: Socjalizacja, podrozdziały: Socjalizacja, Rodzaje socjalizacji, s. 137-139, 152-155.

3/ K.-J. Tillman, Teorie socjalizacji. Społeczność, instytucja, upodmiotowienie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996, Podrozdział: Osobowość a środowisko. O charakterze procesu socjalizacji oraz Płaszczyzny i fazy. O strukturze procesu socjalizacji, s. 8-19.

4 . Małe grupy społeczne

Pojęcie małej grupy społecznej. Cechy konstytutywne małej grupy. Klasyfikacje małych grup. Struktura socjometryczna małej grupy. Patologie więzi w małej grupie. Typologia grup społecznych.

1/ J. Szmatka, Małe struktury społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, Rozdział 6. Struktura socjometryczna: struktura afektywna małej grupy, podrozdziały: 6.1., 6.3.2., 6.3.3., 6.4.5., 6.4.6., 6.4.7., 6.4.8., s. 161-164, 174-184, 190-205.

2/ J. Turowski, Małe struktury społeczne, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2001, Rozdział V. Struktura grupy społecznej, Rozdział VI. Typologia grup społecznych s. 77-105, 107-114.

3/ J. Szczepański, Elementarne pojęcia socjologii, wyd. 3, Warszawa 1972, rozdz. VII, tytuły: Definicje, Ogólna charakterystyka zbiorowości oraz definicja grupy społecznej na str. 136, Grupa, Struktura grupy, Rodzaje grup, Grupy celowe, Społeczeństwo globalne.

4/ J. Mucha, Cooley, Warszawa 1992, fragment: Grupy pierwotne, s. 209 – 214.

5 - 6. Struktura, stratyfikacja i ruchliwość społeczna

Pojęcia struktury społecznej, stratyfikacji społecznej, klasy społecznej i warstwy społecznej. Funkcjonalny, dychotomiczny i gradacyjny schemat struktury społecznej. Marginalizacja i wykluczenie społeczne. Pojęcie podklasy (underclass). Pojęcie i typy ruchliwości społecznej. Wyniki badań nad ruchliwością społeczną w Polsce i na świecie.

1/ J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, Rozdział 1. Podstawowe założenia, twierdzenia i pojęcia teorii struktury społecznej, s. 6–29.

2/ A. Karwacki, D. Antonowicz, Underclass i kultura biedy w środowiskach popegieerowskich w kontekście sporów teoretycznych i interpretacyjnych, „Studia Socjologiczne”, 2003, 3 (170), s. 69-111.

3/ J. Błuszkowski, Struktura społeczna, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 1996, podrozdział: Ruchliwość społeczna a zmiana struktury społecznej, s. 30-32.

4/ H. Domański, Struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007, Rozdział 12. Ruchliwość społeczna, podrozdział: Podstawowe pojęcia, Rozdział 14. Wyniki badań nad ruchliwością, s. 194-198, 233-253.

5/ S. Ossowski, O strukturze społecznej, Warszawa 1982 lub: S. Ossowski, Dzieła, t. V, Warszawa 1986, rozdz. 2 Dychotomiczne wizje struktury klasowej, s. 120 – 140.

7. Płeć

Płeć biologiczna (sex) a płeć kulturowa (gender). Problem nierówności płci. Mężczyzna i kobieta w społeczeństwach historycznych i w społeczeństwie współczesnym. Płeć jako czynnik stratyfikacji społecznej. Współczesne problemy i kontrowersje dotyczące rodziny i małżeństwa w Polsce.

1/ D.J. Curran, C.M. Renzetti, Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, Rozdział: Przodkowie i sąsiedzi. Społeczne konstrukcje płci kulturowej w innych epokach i społeczeństwach, s. 79-99.

2/ H. Domański, Co wiadomo na temat nierówności płci?, „ResPublica Nowa”, czerwiec 2002.

3/ A. Giddens, Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, Rozdział: Płeć kulturowa i seksualność, Rozdział: Rodziny, s. 126-146, 192-200.

4/ C. Lévi-Strauss, Spojrzenie z oddali, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993, Rozdział III. Rodzina, s. 75-111.

5/ Dodatkowa lektura i badania do wyboru (np. na temat szklanego sufitu)

8. Naród i procesy narodotwórcze

Pojęcie narodu, mniejszości narodowej, grupy etnicznej. Koncepcje genezy narodów europejskich. Stereotypy narodowe.

1/ J. Błuszkowski, Stereotypy a tożsamość narodowa, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2005, Rozdział 5. Autostereotyp i tożsamość narodowa Polaków, s. 117-141.

2/ J. Błuszkowski, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 2003, Rozdział VIII. Polacy – naród otwarty czy zamknięty, s. 207-233.

3/ W. Żelazny, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006, Rozdział I. Między nowoczesnością a ponowoczesnością, podrozdziały 2.1. Geneza pojęcia etniczności, 2.2. Geneza koncepcji etnicznych, Rozdział III. Państwo a mniejszości, podrozdział 3. Grupa etniczna, Rozdział VII. Etnopolityka i polityka etniczna, s. 25-29, 80-85, 174-207.

Dodatkowo literatura:

U. Altermatt, Sarajewo przestrzega. Etnonacjonalizm w Europie, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 1998, s. 7 – 11, s. 134 –141, s. 213 – 221, s. 263 – 269.

J. Błuszkowski, Stereotypy narodowe w świadomości Polaków, Warszawa 2003, rozdz. VIII.

J. Błuszkowski, Stereotypy a tożsamość narodowa, Warszawa 2005, s. 15 – 33, rozdz. I

9. Nacjonalizm i konflikty etniczne

Pojęcie nacjonalizmu i etnonacjonalizmu. Typologia nacjonalizmów. Państwo a mniejszości narodowe. Konflikty i problemy etniczne - etnopolityka i polityka etniczna.

1/ E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, Rozdział 1. Definicje, Rozdział 4. Przejście do epoki nacjonalizmu, Rozdział 7. Typologia nacjonalizmów, s. 9-16, 53-68, 109-133.

2/ W. Żelazny, Etniczność. Ład – konflikt – sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2006, Rozdział VII. Etnopolityka i polityka etniczna, 174-207.

3/ A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996, rozdz. I, p. 1, s. 15 – 41.

4/ K. Jaskułowski, Naród jako artefakt. Teoria narodu Erika J. Hobsbawma i jej krytyka, „Sprawy Narodowościowe”, 2003, 22, s. 61-76.

10. Kultura: zagadnienia podstawowe

Naukowe i potoczne pojęcie kultury. Kultura a natura. Kultura a cywilizacja. Podstawowe składniki kultury. Elementy kultury (wartość, wzór, kanon, obyczaj, obrzęd, rytuał, mit, symbol).

1/ J. Gajda, Antropologia kulturowa. Wprowadzenie do wiedzy o kulturze, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004, s. 9–36.

2/ S. Czarnowski, Kultura, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1958, rozdz. I, s. 5–15 lub [w:] S. Czarnowski, Dzieła, t. 1, Warszawa 1956, s. 13–23.

3/ S. Ossowski, Dzieła, T. 2, Rozdział: Kulturowe dziedzictwo grupy społecznej i jego zewnętrzne korelaty, s. 64 – 69.

11. Przemiany współczesnej kultury: kultura masowa i społeczeństwo konsumpcyjne

Kultura masowa. Standaryzacja i homogenizacja kultury. Pojęcie konsumpcji. Klasyfikacja obrazów konsumenta. Wpływ przemian współczesnej gospodarki na style życie i konsumpcję. Kontestacja społeczeństwa konsumpcyjnego.

1/ A. Aldridge, Konsumpcja, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006, Rozdział 1. Konsumpcja jako pojęcie kluczowe, s. 9-39.

2/ A. Kłoskowska, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, Rozdział III. Obraz kultury masowej, podrozdział: Homogenizacja kultury masowej a poziomy kultury, s. 320-358.

Literatura do wyboru:

B. Barber, Skonsumowani, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA, Warszawa 2008, z części drugiej: Zmierzch obywateli, podrozdział 3. Infantylizacja konsumentów: pojawienie się dzieci-dorosłych, s. 129-180.

J. Baudrillard, Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, Wydawnictwo „Sic!”, Warszawa 2006, Rozdział: Zarys teorii konsumpcji, s. 75-102.

N. Klein, No logo, Świat Literacki, Izabelin 2004, Rozdział 12. Prowokacje kulturowe, Rozdział 13. Wyzwalanie ulic (reclaim the streets), Rozdział 14. Nowa fala antykorporacyjnego aktywizmu, s. 297-328, 329-342, s. 343-362

12. Ład społeczny i jego naruszenia

Pojęcie i typy ładu społecznego. Przyczyny i skutki zaburzeń ładu społecznego: pojęcie anomii (Robert King Merton). Socjologiczne teorie dewiacji.

1/ J. Błuszkowski, Paradoksy normalności i dewiacji, [w:] M. Karwat, Paradoksy polityki, Warszawa 2007, s. 94-107.

2/ R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, Rozdział: Struktura społeczna i anomia, s. 197–224.

3/ S. Ossowski, O osobliwościach nauk społecznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, Rozdział 2. Koncepcje ładu społecznego i typy przewidywań, s. 58-80.

4/ Literatura dodatkowa:

A. Rymsza, Klasyczne koncepcje kapitału społecznego, [w:] Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, red.: T. Kaźmierczak, M. Rymsza, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 23-39. [Praca dostępna na stronie Instytutu Spraw Publicznych: http://www.isp.org.pl/files/13971470990371594001186562096.pdf]

Kozłowski, Transformacja w Polsce jako innowacja pozytywna i negatywna, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2007, s. 32-44.

13. Zmiana społeczna

Pojęcia: zmiana, rozwój, ewolucja. Klasyczne teorie rozwoju społecznego. Paradygmaty zmiany społecznej. Konflikt społeczny i zmiana społeczna (Ralf Dahrendorf).

1/ L. Coser, Społeczne funkcje konfliktu, [w:] Elementy teorii socjologicznych, PWN, Warszawa 1975, s. 199–203.

2/ R. Dahrendorf, Klasy i konflikt klasowy w społeczeństwie przemysłowym, Wydawnictwo Naukowe NOMOS, Kraków 2008, Rozdział 6. Grupy konfliktowe, konflikty między grupami i zmiana społeczna, s. 183-211.

3/ A.W. Jelonek, K. Tyszka, Koncepcje rozwoju społecznego, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2001, Rozdział: Teorie rozwoju społecznego - podstawowe założenia i pojęcia, s. 9-32.

4/ Literatura do wyboru na temat polskiej transformacji społecznej (Błuszkowski, Czapiński, Garlicki, i inni, np. T. Godlewski, Postrzeganie procesu transformacji w Polsce przez zwolenników orientacji lewicowej i zwolenników orientacji prawicowej, [w:] Społeczne uwarunkowania procesu transformacji systemowej w Polsce, vol. 11, INP UW, Warszawa 2007, s. 27-43.)

14. Globalizacja

Pojęcie globalizacji. Globalizacja w różnych ujęciach teoretycznych. Wymiary globalizacji. Globalizacja a państwo narodowe. Antyglobalizm, alterglobalizm.

1/ Z. Bauman, Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000, Rozdział: Co będzie po państwie narodowym?, s. 67-91.

2/ L. Gawor, Antyglobalizm, alterglobalizm i filozofia zrównoważonego rozwoju jako globalizacyjne alternatywy, „Problemy ekorozwoju”, 2006 1 (1), s. 41-48. [Artykuł dostępny w: http://ekorozwoj.pol.lublin.pl/no1/f.pdf]

3/ W. Wosińska, Oblicza globalizacji, Smak Słowa, Sopot 2008, podrozdział: Pojęcie i etapy globalizacji, s. 23-30.

Literatura do wyboru:

A. Peccei, Przyszłość jest w naszych rękach, Państwowe Wydawnictwo

Naukowe, Warszawa 1987, Rozdział: Syndromy upadku, s. 68-145

A. Bógdał-Brzezińska, M.F. Gawrycki, Cyberterroryzm i problemy bezpieczeństwa informacyjnego we współczesnym świecie, Warszawa 2003, rozdz. I, Wyzwania i zagrożenia współczesnych procesów globalizacji w dobie społeczeństwa informacyjnego, s. 14 – 42.