| Zakres tematów: |
1. Zajęcia organizacyjne. Omówienie celu, programu zajęc i zasad zaliczenia. 2. Zapaść islamu jako formacji społeczno-politycznej. Nadejście Zachodu (1759-2000). Czym jest nowoczesne państwo islamskie? Fundamentalizm. Muzułmanie w mniejszości. Przyszłość. 3. Relacje między cywilizacjami Zachodu i świata arabskiego – przeszłość i teraźniejszość. Podoboje Arabów w Europie we wczesnym średniowieczu. Wyprawy krzyżowe. Imperium osmańskie. Ekspansja kolonialna w świecie arabskim. Po upadku imperium osmańskiego. Świat arabski po II wojnie światowej. Sprawa Palestyny. Świat arabski w okresie zimnej wojny. Kanał sueski. Stany Zjednoczone na Bliskim Wschodzie. Wojna sześciodniowa. Wojna Yom Kippur. Wzrost znaczenia Arabii Saudyjskiej. Rewolucja irańska. Wojna w Afganistanie. Konfrontacja – stosunki Zachodu i świata arabskiego po roku 1990. Wojna w Zatoce. Powstanie fundamentalizmu jako konsekwencja rozpadu porządku zimnowojennego. Arabowie w Europie i USA. 4. Wzajemne postrzeganie. Postrzeganie świata islamu przez Zachód w średniowieczu. Islam i Arabowie w poglądach uczonych zachodnich. Powstanie nowych poglądów na temat islamu. Orientalizm. Orientalizm a kolonializm. Postawy badawcze w stosunku do świata islamu. Wilfred Cantwell Smith – islam jako jedna z form ludzkiego zaangażowania na ziemi i w niebie. Karen Armstrong – islam jako słowo Boże. Levy-Strauss - miedzy Wschodem a Zachodem. Lawrence z Arabii – twórca narodu arabskiego. 5. Frustracja i pogarda. Fundamentalizm. Radykalne organizacje fundamentalistyczne. Wahhabizm. Bracia Muzułmanie. Rewolucja irańska i Chomeini. Reżim talibów w Afganistanie. Talibowie a islam. Al.-Kaida. Wpływy Zachodu w świecie arabskim – imperializm kulturowy. Wzmacnianie tożsamości etniczno-narodowo-religijnej. Zachód w percepcji świata islamu. 6. Pokojowe współistnienie, współzależność, konflikt - Zachód i świat arabski. Konsekwencje kontaktów między cywilizacjami. Kolonizacja – Algieria. Kolonizacja a system oświaty. Evolues – kolonializm jako część tożsamości. Działalność ulemów algierskich jako przykład wpływu kolonizacji na powstanie świadomości narodowej. Dominacja – Egipt. Dominacja brytyjska. Konfrontacja – Irak. Saddam Husajn. Pokojowe współistnienie – Liban. 7. Dżihad – świeta wojna w islamie. Religijne i prawne korzenie dżihadu. Instytucje i duchowni w islamie. Dżihad „szóstym” filarem islamu. Pochodzenie i znaczenie pojęcia oraz wypływające z niego nakazy. Powinność wspólnoty a obowiązek każdego muzułmanina. Agresywna i pokojowa interpretacja dżihadu. 8. Szyici i sunnici – wyznawcy tego samego Boga. Geneza rozłamu w islamie, trwałość podziału, jego polityczny i teologiczny wymiar. Od prawdziwych muzułmanów i heretyków po „złych” i „dobrych”. Zmiana postrzegania sunnitów na przełomie XX i XXI wieku. Współczesne różnice w statusie społeczno-ekonomicznym szyitów i sunnitów. Odmienne postrzeganie władzy politycznej przez odłamy islamu. Stosunek do terytorium. Idea męczeństwa. Różnice w praktykach i zwyczajach życia codziennego. 9. Wymiary lokalny i regionalny relacji między szyitami a sunnitami w Libanie i Iraku. Kontekst wewnętrzny konfliktu w Libanie. Zaszłości i współczesne determinanty. Regionalne uwarunkowania konfliktu w Libanie. Interesy Iranu i Arabii Saudyjskiej oraz pozostałych graczy. Rola Hezbollahu. Konflikt wewnętrzny w Iraku. Interwencja amerykańska w 2003 r. – przejęcie władzy przez szyitów. Podziały wśród irackich sunnitów i szyitów. Rola Al.-Kaidy. Osłabienie konfliktu religijnego, wzrost rywalizacji politycznej w środowiskach wyznaniowych. Rola i miejsce Kurdów w konflikcie irackim. Kontekst regionalny konfliktu w Iraku. Kwestie terytorialne. Nacjonalizmy iracki i irański. Rywalizacja o status mocarstwa regionalnego. Rola USA, Arabii Saudyjskiej i innych podmiotów międzynarodowych. 10. Walka Iranu i Arabii Saudyjskiej o przywództwo w świecie islamu. Polityka Iranu wobec mniejszości etnicznych i wyznaniowych. Beludżystan, Kurdystan, Chuzestan. Praktyka polityczna Teheranu a idea jedności muzułmańskiej. Przyczyny poparcia sunnitów dla szyickich przywódców politycznych. Iran a Al.-Kaida i USA. Pozycja szyitów w sunnickiej Arabii Saudyjskiej. Wahabici wobec reform. Rzeczywisty problem – wahabici czy szyici? Arabska opinia publiczna a polityka Saudów. Sytuacja w Syrii przed wybuchem wojny domowej. Podziały religijne i rządy alawitów. Sojusz Damaszku i Teheranu. Rządy mniejszości sunnickiej w szyickim Bahrajnie. Szyiccy (Teheran) i sunnicy (Rijad) protektorzy konfliktu w Palestynie. Stosunki sunnicko-szyickie w Pakistanie i Afganistanie. 11. Arabska Wiosna. Wzrost znaczenia radyklanego islamu na początku XXI wieku. Odnajdywanie się salafitów. Strategia ruchów antypaństwowych. Mniejszości etniczne i religijne wobec przemian Arabskiej Wiosny. Egipt, Tunezja, Syria i Libia. Arabskie monarchie znad Zatoki Perskiej i Iran wobec Arabskiej Wiosny. Niepokój w regionie. Przetasowania w rywalizacji o prymat w regionie Zatoki Perskiej. Metoda „kija i marchewki”. Perspektywy współpracy krajów RWPZ. Wpływ wydarzeń Arabskiej Wiosny na sytuację na Sahelu i w Afryce Wschodniej. Inspiracja Arabską Wiosną. Załamanie bezpieczeństwu w Sahelu. Rola Czadu. Spór o podział wód Nilu. Przyszłość regiony naznaczonego Arabską Wiosną. Status quo. „Docieranie się”. Sinusoida. Druga fala rewolucji. „Czarna dziura” bezpieczeństwa. 12. Państwo Islamskie. Terroryzm spełniony. Portret organizacji terrorystycznej. Przystosowywanie się do zmieniającej się sceny politycznej. Relacje PI i Al.-Kaidy. Siły zbrojne PI. (Od)budowa kalifatu. Nadprzyrodzone prawo do przywództwa. Podważanie dotychczasowego porządku. Bliski Wschód w cieniu Państwa Islamskiego. Wyjątkowość czy typowość? Działania typu wojennego. Działalność terrorystyczna. Kryzys instytucji państwa. Czarne dziury. Nowi aktorzy. Załamanie systemu bliskowschodniego. Wymiar wewnętrzny kryzysu. Wymiar międzynarodowy kryzysu. Regionalna alternatywa. 13. Wojna w Syrii. Polityka i interesy państw regionu i Rosji wobec Syrii (Iran i Rosja, Turcja, Arabia Saudyjska i Katar). Scenariusze rozwoju sytuacji w Syrii i ich konsekwencje dla poszczególnych państw (także Libanu, Iraku i Izraela): Odzyskanie przez reżim w Damaszku kontroli nad krajem. Destabilizacja sytuacji w kierunku pełzającej wojny domowej. Interwencja zbrojna. Upadek reżimu w Damaszku. 14. Węzeł kurdyjski. Upodmiotawianie się Kurdów. Główni aktorzy na kurdyjskiej scenie politycznej. Wyzwania i zagrożenia. Turcja w poszukiwaniu rozwiązania kwestii kurdyjskiej. Nowe wyzwania. Perspektywy dla Turcji. 15. Konflikt izraelsko-palestyński. Geneza konfliktu. Założenia metodologiczne. Strony konfliktu – Izrael. Strony konfliktu – Palestyńczycy. Perspektywy rozwiązania konfliktu. Warunki dla pokoju.
|
