Rozwój mowy dziecka 3007-LSA2RM
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2019/20

1.OBOWIĄZKOWA:

-Bokus Barbara, 1991,Tworzenie opowiadań przez dzieci. O linii i polu narracji, Energeia, Warszawa.

- Boniecka, Barbara, 2010, O sposobach wyrażania intencji przez dzieci w wieku przedszkolnym w określonych sytuacjach komunikacyjnych, [w:] Tejże, "Dziecięce wyobrażenia świata. Zbiór studiów", Lublin, s. 9-21.

- Dołęga, Zofia, 2003, Promowanie rozwoju mowy w okresie dzieciństwa - prawidłowości rozwoju, diagnozowanie i profilaktyka, Katowice.-

Kaczmarek, Leon, 1966 (lub inne wyd.), Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin.

- Krasowicz-Kupis, Grażyna, 2004, Rozwój świadomości językowej dziecka. Teoria i praktyka, Lublin.

- Łobacz Piotra, 1996, Polska fonologia dziecięca. Studia fonetyczno-akustyczne, Wyd. "Energeia", Warszawa (część pierwsza).

- Porayski-Pomsta, Józef, 2015, O rozwoju mowy dziecka. Dwa studia, Warszawa.

- Przetacznik-Gierowska, Maria, 1994, Od słowa do dyskursu. Studia nad mową dziecka, Energeia, Warszawa (wskazane studia).

- Zarębina, Maria, 1965, Kształtowanie się systemu językowego dziecka, Ossolineum.

- Zarębina, Maria, 1980/1994, Rozwój semantyczny języka dziecka, [w:] Tejże, "Język polski w rozwoju jednostki. Analiza tekstów dzieci do wieku szkolnego. Rozwój semantyczny języka dziecka", Kraków/Gdańsk.

- Zgółkowa, Halina, 2016, Słownictwo dzieci w wieku przedszkolnym w latach 2010-2015, Poznań.

DO WYBORU (minimum 3 pozycje):

- Bowerman, Melissa, 2003, Rola predyspozycji kognitywnych w przyswajaniu systemu semantycznego, [w:] Dąbrowska, Ewa, Kubiński, Wojciech, red., "Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego", Kraków, s. 254-313.

- Bruner Jerome, 1980, Ontogeneza aktów mowy, [w:] Shugar Grace Wales, Smoczyńska Magdalena (red.), "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór tekstów", PWN, Warszawa, s. 483-513.

- Chmura-Klekotowa, Maria, 1971, Neologizmy słowotwórcze w mowie dzieci, "Prace Filologiczne" XX, 1971, s.99-235.

- Dysarz, Zofia, 2003, Mowa dziecka a więzi uczuciowe w rodzinie, Bydgoszcz.

- Geppertowa Lidia, 1959, Rola spójników hipotaktycznych w ujmowaniu stosunków przez dzieci, Wyd. UJ, Kraków 1959.

- Geppertowa Lidia, 1968. Rozwój rozumienia i posługiwania się przez dzieci pojęciami stosunków określanymi przez przyimki i przysłówki, [w:] Szuman Stefan, "O rozwoju języka i myślenia dziecka", PWN. Warszawa, s. 149-382.

- Halliday Michael A.K., 1980, Uczenie się znaczeń, [w:] Shugar Grace Wales, Smoczyńska Magdalena, "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybor tekstów", PWN, Warszawa, s. 514-556.

- Kielar-Turska, Maria, 1989, Mowa dziecka. Słowo i tekst, Kraków.

- Łuczyński, Edward, 2004, Kategoria przypadka w ontogenezie języka polskiego, czyli o wchodzeniu dziecka w rzeczywistość gramatyczną, Gdańsk.

- Piaget, Jean, 1992, Mowa i myślenie u dziecka, przekł. Janina Kołudzka, Warszawa.

- Porayski-Pomsta Józef, 1994, Umiejętności komunikacyjne dzieci w wieku przedszkolnym. Studium psycholingwistyczne, Wyd. UW, Warszawa.

- Rocławski, Bronisław, 1993, Słuch fonemowy i fonetyczny, Gdańsk.

- Shugar, Grace Wales, Smoczyńska Magdalena, red., 1980, Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybór prac, Warszawa.

- Slobin, Dan I., 1980, Poznawcze przesłanki rozwoju gramatyki, [w:] Shugar Grace Wales, Smoczyńska Magdalena, "Badania nad rozwojem języka dziecka. Wybor tekstów", PWN, Warszawa, s. 398-451.

-Slobin, Dan I., 2003, Od "myśli i języka" do "myślenia dla mówienia", [w:] Dąbrowska, Ewa, Kubiński, Wojciech, red., Akwizycja języka w świetle językoznawstwa kognitywnego, Kraków, s. 361-402.

- Smoczyński, Paweł, 1955, Przyswajanie przez dziecko podstaw systemu językowego, Łódź.

- Szuman, Stefan, red., 1968, O rozwoju języka i myślenia dziecka, Warszawa.

-Wygotski, Lew S., 2006, Narzędzie i znak w rozwoju dziecka, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

I. WIEDZA

1. zna podstawową terminologię w zakresie treści przedmiotu

2. zna wybrane teorie dotyczące rozwoju zachowań komunikacyjnojęzykowych u małych dzieci

3. ma wiedzę na temat ogólnego rozwoju psychofizycznego dziecka w różnych okresach jego życia oraz podłoża neuropsychicznego i społecznego rozwoju myślenia i mowy dziecka

4. ma wiedzę pozwalającą opisywać i oceniać konkretne zachowania komunikacyjnojęzykowe dziecka

II. UMIEJĘTNOŚCI

1. umie definiować wybrane pojęcia i objaśniać podstawowe terminy związane z przedmiotem wykładu

2. rozumie związki pomiędzy rozwojem psychoficznym i społecznym dziecka a rozwojem jego mowy

3. potrafi dostrzegać, interpretować i opisywać różne właściwości zachowań komunikacyjnojęzykowych dziecka z perspektywy określonych właściwości sytuacji mówienia

4. umie opisywać rozwój mowy dziecka w normie rozwojowej

III. KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. ma świadomość swojej wiedzy i umiejętności w zakresie treści przedmiotowych, rozumie potrzebę ich uzupełniania i doskonalenia i potrafi to robić, dokonuje samooceny własnych umiejętności i kompetencji

2. dostrzega, poprawnie rozpoznaje i ocenia właściwości rozwoju językowego i komunikacyjnego dziecka

3. Jest świadom zależności między wychowawczo-opiekuńczymi zachowaniami dorosłych-opiekunów dziecka a rozwojem komunikacyjnojęzykowym dziecka

1) Systematyczny i aktywny udział w wykładzie

2) Praca semestralna: „Analiza językowa samodzielnie zarejestrowanej próbki mowy dziecka” (wg podanej instrukcji)

3) Egzamin pisemny

I. ZAGADNIENIA OGÓLNE (12 godzin)

1. Wprowadzenie do wykładu. Przedmiot „mowy dziecka”. Podstawowe pojęcia (mowa, język, komunikacja, kompetencja językowa / kompetencja komunikacyjna, sprawności komunikacyjnojęzykowe, rozwój, modele rozwojowe)

2. Biologiczne i społeczne uwarunkowania rozwoju mowy (mózg a mowa, zmysły a mowa, myślenie a mowa, pojęcie zegara biologicznego; człowiek jako istota społeczna, funkcja społeczna i kulturowa języka, pojęcie zegara społecznego)

3. Modele rozwoju mowy dziecka na tle psychologicznych modeli rozwoju (podstawy teoretyczne, przedmiot opisu akwizycji języka i rozwoju mowy oraz kryteria oceny rozwojowej, stadia rozwoju mowy)

4. Pragmatyczno-komunikacyjne, kulturowe oraz poznawcze podłoże rozwoju mowy i języka dziecka (ujęcia: Piageta, Wygotskiego, Brunera, Hallidaya, Slobina, Tomasello)

II. ZAGADNIENIA SZCZEGÓŁOWE (18 godzin):

5. Ontogeneza aktów mowy: interakcyjne oraz funkcjonalno-pragmatyczne podłoże kształtowania się zachowań komunikacyjnych małego dziecka (modele Brunera, Hallidaya i Slobina)

6. Stadia rozwoju komunikacji dziecka. Kryteria opisu rozwoju komunikacji dziecka (kompetencja komunikacyjna i jej składniki) oraz poziom osiągnięć w poszczególnych stadiach rozwojowych. Sprawności komunikacyjne

7. Procesy przyswajania systemu językowego

 Rozwój słownictwa. Wielkość i struktura systemu znaczeniowego

 Rozwój systemu fonologicznego w ontogenezie

 Rozwój systemu składniowego i morfologicznego

8. Rozwój konwersacji i narracji dziecka

1) wykładowa

2) samodzielna lektura przez studentów literatury przedmiotu

3) dyskusja

4) analiza językowa samodzielnie zarejestrowanej próbki mowy dziecka (według podanej instrukcji