Historia społeczno-polityczna współczesnej Polski (1989-2020)

ogólnouniwersyteckie

Jak wynika z wielu obserwacji (w tym i moich), szkoły średnie bardzo często nie dostarczają młodzieży nawet elementarnej wiedzy nt. najnowszej historii Polski. Ich usystematyzowana wiedza bardzo często kończy się na wydarzeniach z okresu II wojny światowej albo na latach osiemdziesiątych XX wieku.

Celem wykładu jest uzupełnienie wiedzy studentów na ten temat. Chodzi przy tym nie tylko o historię polityczną (tę część studentów zna ze względu na swe osobiste zainteresowania) ale i społeczną (znaną jeszcze gorzej od politycznej).

Ze względu na ograniczoną ilość czasu (30 godz.) zajęcia są jedynie wprowadzeniem do tematu.

Mają wskazać zainteresowanym studentom literaturę do dalszych studiów ale także skłonić ich do samodzielnych, pogłębionych przemyśleń.

zdalnie

Zaplanowane jest 14 dwugodzinnych wykładów.

Kolejne części poświęcone będą:

I. Końcowi PRL i próbie utworzenia w Polsce pokomunistycznego postabsolutyzmu (lata osiemdziesiąte).

(tematy 1 i 2)

II.Okresowi określanemu - patrz np. książki Jadwigi Staniszkis i Mirosławy Grabowskiej - mianem postkomunizmu (od lat dziewięćdziesiątych do roku 2005)

(tematy 3-8)

III. Blaskom i cieniom POPiSu (od 2005/6; analiza doprowadzona będzie do roku 2020).

(tematy 9-13)

Całość zakończy podsumowanie poświęcone ustaleniu głównych czynników wpływających na trwałość i zmiany polskiej polityki i polskiego społeczeństwa w ostatnich czterech dekadach oraz hipotetycznym, wariantowym scenariuszom przyszłości. Spróbujemy odpowiedzieć, na ile długa kohabitacja Polski z zarazą (2020-1) obecną strukturę socjopolityczną ("POPiS") stablizuje, na ile zaś może przyspieszyć jej kres.

Na kolejnych zajęciach omówione zostaną następujące tematy:

Część I. Koniec PRL. Próba pokomunistycznego postabsolutyzmu (lata osiemdziesiąte).

T1. Późny komunizm lat osiemdziesiątych. Krótka charakterystyka ustroju i realnego systemu władzy. Obóz władzy, „Solidarność” i Kościół. Sytuacja międzynarodowa. Społeczeństwo lat 80-tych: jego podstawowe grupy, wartości i tożsamości. Poziom życia i jego zróżnicowania. Rodzina: dzieci i relacje między płciami. Gospodarka niedoboru i fabryki-urzędy. Sfera pracy. Polityka społeczna. Polska przestrzeń: centrum i peryferie. Media. Specyfika PRL-owskiego modelu mediów komunistycznych.

T2. Projekty wyjścia z PRL: „demokratyzacja”, „postabsolutyzm” i „autorytaryzm”. Okrągły Stół i kurialne wybory. Powstanie rządu Mazowieckiego. Wybory prezydenckie 1990. Kiedy w Polsce skończył się komunizm?

Część II. Czas postkomunizmu (od lat dziewięćdziesiątych do roku 2005)

T3. Czasy nadzwyczajne lat 1989/90-93. Transformacja gospodarki i ustroju politycznego. Nowa geopolityka. Pierwsza fala reform sfery społecznej. Dynamika systemu politycznego: od postabsolutyzmu do demokracji (1989-91), dekompozycja obozu solidarnościowego (1989-92), zablokowanie dekomunizacji (1992), postkomuniści u władzy (1993).

T4-T5. Postkomunizm: czas dojrzewania. (1993-97).

Krótka charakterystyka ustroju (w tym Konstytucji z 1997 r.) i realnego systemu władzy. Główne obozy polityczne: postkomuniści i postsolidarność. Sytuacja międzynarodowa. NATO. Społeczeństwo połowy lat 90-tych: jego podstawowe grupy, wartości i tożsamości. Poziom życia i jego zróżnicowania. Rodzina: dzieci i relacje między płciami. Gospodarka: nowa struktura własności i jakościowe zmiany w sferze pracy. Sfera polityki społecznej. Polska przestrzeń: centrum i peryferie. Media. Dynamika wydarzeń politycznych w okresie rządów postkomunistycznej lewicy. Wybory 1997 i ich rezultaty.

T6-T7. Postkomunizm: czas dojrzałości i gnicia. Akcesja do UE (1998-2004/5).

Krótki opis ewolucji realnego systemu władzy. Główne obozy polityczne: SLD, AWS oraz pretendenci do roli zmienników: PO, PiS, Samoobrona i prawica narodowa. Sytuacja międzynarodowa. Akcesja do UE. Społeczeństwo początków pierwszej dekady XXI wieku: jego podstawowe grupy, wartości i tożsamości. Poziom życia i jego zróżnicowania. Rodzina: dzieci i relacje między płciami. Gospodarka. Sfera pracy. Polska przestrzeń: centrum i peryferie. Media. Druga fala reform sfery społecznej. Dynamika wydarzeń politycznych w okresie rządów posolidarnościowej centroprawicy (1997/8-2001) i postkomunistycznej lewicy (2001-2005).

T8. Sytuacje nadzwyczajne roku 2005: żałoba po śmierci Jana Pawła II i wyborczy wieloskok (niedoszłe referendum ws. Konstytucji dla Europy, wybory prezydenckie i parlamentarne).

Część III. Blaski i cienie POPiSu: od 2005/6 do 2019/20

T9. Dwa nowe główne obozy polityczne po wyborach 2005: PiS i PO. Problemy PiS z większością w Sejmie (2005/6-2007) i rządy PO-PSL w kohabitacji z prez. L. Kaczyńskim (2007-2010). Najważniejsze wydarzenia polityczne i zmiany polityki społecznej.

T10. Sytuacje nadzwyczajne roku 2010 i 2011: katastrofa smoleńska, wielka powódź, wybory prezydenckie, samorządowe i parlamentarne. Kształt systemu władzy po wyborach 2011 r.

T11. Przewaga „antyPiSu” (2011-2015).

Główne obozy polityczne: PO („antyPiS”) i PiS. Sytuacja międzynarodowa. Społeczeństwo pierwszej połowy drugiej dekady XXI wieku: jego podstawowe grupy, wartości i tożsamości. Poziom życia i jego zróżnicowania. Rodzina: dzieci i relacje między płciami. Gospodarka. Sfera pracy. Polska przestrzeń: centrum i peryferie. Media. Reformy sfery społecznej. Dynamika wydarzeń politycznych.

T12-T13. Czas przewagi PiS (2015-2019/2020-????).

Wyborczy przełom roku 2015 i poprzedzające go sygnały z 2014 r. Główne obozy polityczne: Zjednoczona Prawica i „antyPiS”. Ustrój i realny system władzy. Sytuacja międzynarodowa. Społeczeństwo końca drugiej dekady XXI wieku: jego podstawowe grupy, wartości i tożsamości. Poziom życia i jego zróżnicowania. Rodzina: dzieci i relacje między płciami. Gospodarka. Sfera pracy. Polska przestrzeń: centrum i peryferie. System mediów: połączenie modelu silnie spolaryzowanego pluralizmu w części telewizyjnej i modelu liberalnego w części internetowej. Reformy sfery społecznej. Dynamika wydarzeń politycznych w latach 2015/16-2019. Potrójne wybory lat 2019-20. „Pakt senacki” opozycji. Wewnętrzna struktura głównych obozów politycznych: między konsolidacją a erozją. Nadejście zarazy z Chin. Kampania prezydencka 2020.

T14. Podsumowanie. Główne czynniki wpływające na trwałość i zmiany polskiej polityki i polskiego społeczeństwa w ostatnich czterech dekadach. Znaczenie zmian cywilizacyjnych: historia Polski jako podróż od socjalistycznego wariantu cywilizacji industrialnej przez jej wariant późnokapitalistyczny do tworzonego (i wybieranego) właśnie wariantu obecności w świecie (i Europie) globalizacji i cywilizacji informacyjnej (przeobrażającej się w cywilizację sztucznej inteligencji). Zagrożenia związane z SI: „kapitalizm inwigilacji” i inwigilujące państwo „zaufania społecznego”. Hipotetyczne, wariantowe scenariusze przyszłości. Szanse trwania socjopolitycznej struktury „POPiSu”. Na ile długa kohabitacja Polski z zarazą (2020-1) tę strukturę socjopolityczno-kulturową stabilizuje, na ile może przyspieszyć jej kres?

Literatura przydatna do większości wykładów:

Wojciech Roszkowski, Historia Polski 1914-2015, Warszawa 2017, rozdz. 23-28, s. 453-629

oraz

Antoni Dudek, Historia polityczna Polski 1989-2015, Kraków 2016

Stulecie polskiej polityki społecznej 1918-2018, Warszawa 2018

Marcin Piątkowski, Europejski lider wzrostu. Polska droga od ekonomicznych peryferii do gospodarki sukcesu, Warszawa 2019

Literaturę przydatną do wybranych tematów będę podawać w kilkutygodniowym wyprzedzeniem.

Literatura do tematów 1-3:

Antoni Dudek, Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-1990, Kraków 2004

Antoni Dudek, Od Mazowieckiego do Suchockiej. Pierwsze rządy wolnej Polski, Kraków 2019

Tadeusz Kowalik, ww.polskatransformacja.pl, Warszawa 2009

*Uzupełnienie wiedzy nt. historii politycznej i społecznej Polski (1988-2020)

*Pogłębienie umiejętności dostrzegania związków między zjawiskami politycznymi a ich uwarunkowaniami socjopolityczno-kulturowymi.

*Pogłębienie umiejętności dostrzegania związków pomiędzy polityką a polityką społeczną.

*Poznanie literatury pozwalającej na dalsze, samodzielne studiowanie tej tematyki.

Przygotowywanie krótkich odpowiedzi na pytania dot. literatury podstawowej przez kolejnymi wykładami (co zdecydowanie ułatwi przekazanie w czasie krótkich zajęć niezbędnego, zaplanowanego materiału).

E-zaliczenie całości (ze zróżnicowanym poziomem trudności zaliczenia uzależnionym od oceny, do której aspiruje uczestnik wykładu).

Brak