MS1 - Język polski dla nauczycieli

obowiązkowe

w sali

Celem kursu jest zapoznanie studentów z podstawami wiedzy o języku polskim w aspekcie fonologicznym, gramatycznym, leksykalnym, tekstologicznym oraz pragmatycznym (komunikacyjnym). Wiedza na temat specyfiki polskiego systemu gramatycznego oraz znajomość stosowanej w jego opisie terminologii stanowią bazę niezbędną w procesie edukacji językowej.

Główne zagadnienia tworzące treść kursu:

1. Rozwój umiejętności językowych dziecka w aspekcie artykulacyjnym/fonologicznym, leksykalnym, składniowym i komunikacyjnym

2. Język jako system, funkcje języka, tekstu i wypowiedzi; teoria aktów mowy

3. Komunikacja językowa (pragmatyka językowa) z elementami retoryki

4. Praktyczna stylistyka: style funkcjonalne polszczyzny; język pisany a język mówiony; tematyczna i formalna spójność tekstu; wyznaczniki gatunkowe wybranych form wypowiedzi

5. Tekstologia (lingwistyka tekstu): tekst a dyskurs; tekst tradycyjny a hipertekst; przekształcanie tekstu i działania na tekście

6. Składnia: podstawowe jednostki opisu składniowego; rodzaje wypowiedzeń; wyrazy a części zdania; szeregi i związki składniowe; analiza zdania pojedynczego i złożonego

7. Leksykologia z elementami semantyki, frazeologia: wewnętrzne zróżnicowanie słownictwa; leksem a wyraz; znaczenie leksemu; zmiany znaczeniowe; podstawowe relacje semantyczne – antonimia, synonimia, homonimia, polisemia

8. Słowotwórstwo (budowa wyrazów): teoretyczne podstawy opisu; rodzaje i budowa derywatów; typy i funkcje formantów; parafraza słowotwórcza; analiza słowotwórcza derywatów

9. Fleksja i nauka o częściach mowy: polszczyzna jako język fleksyjny; jednostki poziomu morfologicznego języka; znaczenie leksykalne i gramatyczne; morfem jako najmniejsza jednostka znacząca; klasyfikacja morfemów; podstawowe kategorie gramatyczne - przypadek, liczba, rodzaj, czas, tryb, aspekt oraz ich wykładniki; klasy semantyczno-funkcjonalne leksemów – części mowy według gramatyki szkolnej; kategorie graniczne fleksji i słowotwórstwa

10. Fonetyka z elementami fonologii: budowa narządów mowy i klasyfikacja artykulacyjna głosek; samogłoski; kontekstowe uwarunkowania artykulacji głosek; głoska a fonem; cechy dystynktywne i warianty fonemów; alfabet fonetyczny, zależności między wymową a ortografią

11. Kultura języka: podstawowe pojęcia kultury języka; innowacja i błąd; kryteria poprawności językowej; rodzaje błędów językowych

12. Wiedza o języku w podręcznikach do kształcenia wczesnoszkolnego. Przygotowanie ucznia do II etapu kształcenia.

Każde spotkanie obejmuje część teoretyczną porządkującą wiedzę na temat poszczególnych działów nauki o języku wraz z siatką pojęć i terminów oraz część praktyczną zawierającą propozycję działań dydaktycznych, zadań i ćwiczeń dla uczniów.

Bańko M., Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa 2002.

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S.,Tekstologia, Warszawa 2009.

Grzegorczykowa R., Wykłady z polskiej składni, Warszawa 1996.

Karaś H., Wierzbicka-Piotrowska E., Wśród znaków kultury. Kształcenie językowe. Stylistyka, Kielce 2004.

Karaś H., Wierzbicka-Piotrowska E., Wśród znaków kultury. Kształcenie językowe. Retoryka, Kielce 2004.

Mikołajczuk A., Puzynina J. (red.), Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole. Szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne, Warszawa 2004.

Podracki J., Składnia polska, Warszawa 1997.

Podracki J. (red.), Wielki słownik ortograficzno-fleksyjny, Warszawa 2001.

Tokarski R., Słownictwo jako interpretacja świata [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, red. Bartmiński J., Lublin 1993.

Wierzbicka A., Wierzbicki P., Praktyczna stylistyka, Warszawa 1970.

Student

- zna podstawowe etapy rozwoju poszczególnych sprawności językowych dzieci do 10 r.ż.,

- zna podstawowe pojęcia i terminy z zakresu wiedzy o języku,

- opisuje cechy artykulacyjne spółgłosek i samogłosek polskich,

- określa cechy dystynktywne fonemów,

- przeprowadza analizę słowotwórczą derywatów,

- dokonuje analizy morfologicznej formy wyrazowej,

- określa wartości kategorii gramatycznych,

- nazywa części mowy,

- analizuje wypowiedzenia pojedyncze i złożone,

- wskazuje problemy dyskusyjne morfologii, składni i słowotwórstwa,

- potrafi połączyć poszczególne obszary wiedzy o języku w spójny system podporządkowany funkcjom komunikacyjnym,

- potrafi zaplanować pojedyncze zadania/ćwiczenia i zajęcia dydaktyczne z zakresu wiedzy o języku.

. Obecność na zajęciach, poprawne wykonanie zadań podczas zajęć, aktywność na zajęciach

2. Test z wiedzy o języku obejmujący wiadomości i umiejętności z zajęć - uzyskanie co najmniej 60% punktów przewidzianych za test

3. Zestaw zadań z zakresu wybranego obszaru wiedzy o języku w ujęciu funkcjonalnym spełniający następujące warunki:

spełniającego następujące warunki:

-- w zestawie zadań określona została grupa odbiorców (przedszkolaki lub uczniowie klas 1-3), a poziom trudności zajęć jest dostosowany do wieku odbiorców,

- zestaw zadań jest dostosowany do obowiązującej podstawy programowej,

- zestaw zadań jest przygotowany poprawnie pod względem merytorycznym i dydaktycznym,

- zestaw zadań jest spójną, oryginalną i ciekawą propozycją zajęć opartych na współczesnych tekstach dla dzieci.