Stylizacja językowa we współczesnych tekstach kultury (film, media, literatura)

seminaria magisterskie

Seminarium jest przeznaczone dla studentów zainteresowanych zróżnicowaniem stylistycznym polszczyzny i jego wykorzystaniem we współczesnych tekstach kultury (literaturze, filmie, dyskursie medialnym).

w sali

Celem seminarium jest pogłębienie wiedzy studentów na temat zróżnicowania stylistycznego polszczyzny oraz wykorzystania tego zróżnicowania we współczesnych tekstach kultury, zarówno w tekstach literackich, audiowizualnych, jak i medialnych. Tematyka poruszana na seminarium obejmuje zarówno analizę podstaw stylizacyjnych (różnych odmian geograficznych i socjalnych polszczyzny, np. gwar ludowych i miejskich, profesjolektów i socjolektów), jak i sposobów ich wykorzystania w różnych tekstach kultury. Celem seminarium jest eksploracja z punktu widzenia stylistycznego i stylizacyjnego nowych pól badawczych, niebędących dotąd obszarem zainteresowań językoznawców, literaturoznawców, czy medioznawców, dlatego zajmować się na nim będziemy memami, blogami, vlogami oraz filmami i serialami fabularnymi. Przyjrzymy się także sposobom wykorzystania różnych odmian polszczyzny we współczesnej beletrystyce, kryminałach i literaturze faktu.

ZAKRES TEMATÓW

ZAJĘCIA 1 Zajęcia organizacyjne: omówienie sylabusa zajęć. Rozmowa na temat zainteresowań naukowych studentów.

ZAJĘCIA 2 Styl, stylistyka, stylizacja – analiza najważniejszych pojęć z zakresu stylistyki i stylizacji językowej.

ZAJĘCIA 3 Stylizacja stylizacji nierówna – typy i rodzaje stylizacji językowej.

ZAJĘCIA 4 Język i styl współczesnej literatury.

ZAJĘCIA 5 Mediolingwistyka niejedno ma imię: polszczyzna różnych typów przekazów medialnych (film, słuchowisko radiowe, reklama)

ZAJĘCIA 6 Mediolingwistyka niejedno ma imię: polszczyzna różnych typów przekazów medialnych (blog, vlog)

ZAJĘCIA 7 Zróżnicowanie dialektalne i regionalne współczesnej polszczyzny

ZAJĘCIA 8 Współczesna polszczyzna różnych grup społecznych (np. język dzieci, młodzieży szkolnej, studentów, więźniów, kibiców)

ZAJĘCIA 9 Współczesna polszczyzna różnych grup zawodowych (np. język pracowników korporacji, policjantów)

ZAJĘCIA 10 Polszczyzna poza granicami kraju (polszczyzna kresowa, język Polonii na Zachodzie) i polszczyzna obcokrajowców

ZAJĘCIA 11 Stylizacja językowa i jej związek z kodem wizualnym we współczesnym przekazie reklamowym

ZAJĘCIA 12 Wykorzystanie różnych odmian dialektalnych polszczyzny we współczesnych blogach i vlogach (np. Mowa z Grochowa, Chop w kuchni, Hau. Blog owczarka podhalańskiego)

ZAJĘCIA 13 Wykorzystanie różnych odmian dialektalnych i socjalnych polszczyzny we współczesnych memach internetowych

ZAJĘCIA 14 Różne sposoby wykorzystania gwar śląskich we współczesnej literaturze polskiej (np. proza Szczepana Twardocha, Góra Tajget Anny Dziewit Meller)

ZAJĘCIA 15 Miejskie odmiany polszczyzny we współczesnych kryminałach (Marek Krajewski i Ryszard Ćwirlej)

ZAJĘCIA 16 Gwary mazowiecko-podlaskie w polskich filmach i serialach fabularnych (na wybranych przykładach, np. Blondynka, Ranczo, U Pana Boga w ogródku)

ZAJĘCIA 17 Gwara podhalańska w polskich filmach i serialach fabularnych (na wybranych przykładach, np. Szpilki na Giewoncie, Janosik, Trzecia granica)

ZAJĘCIA 18 Polszczyzna kresowa we współczesnych polskich filmach i serialach fabularnych (na wybranych przykładach, np. W ciemności, Wołyń, Róża)

ZAJĘCIA 19 Gwary śląskie w we współczesnych polskich filmach fabularnych (na wybranych przykładach, np. Gwiazdy, Piąta pora roku, Ewa)

ZAJĘCIA 20 Język niektórych grup społecznych w polskich filmach i serialach fabularnych (np. język dzieci w filmach J. J. Kolskiego, język młodzieży w filmach Katarzyny Rosłaniec)

ZAJĘCIA 21 Język niektórych grup zawodowych w polskich filmach i serialach fabularnych (np. język policjantów filmach P. Vegi i serialu Fala zbrodni)

ZAJĘCIA 22 Stylizacja językowa: film vs książka (na wybranych przykładach, np. Cudownie ocalony)

ZAJĘCIA 23 Różne odmiany polszczyzny we współczesnej literaturze reportażowej (Andrzej Mularczyk, Konrad Oprzędek, Justyna Kopińska)

ZAJĘCIA 24 Nazwy własne jako narzędzie stylizacji w filmach i prozie (na wybranych przykładach, np. Angelus Lecha Majewskiego, Głowa Minotaura Marka Krajewskiego)

ZAJĘCIA 25-ZAJĘCIA 30: Prezentacje materiału zebranego przez studentów. Dyskusje nad zaproponowanymi problemami badawczymi

Zakres tematów poruszanych na zajęciach może ulec zmianie, będzie bowiem (w miarę możliwości) dostosowany do zainteresowań badawczych uczestników seminarium.

Proponowana literatura, szczegółowe pozycje omawiane na zajęciach zależne będą od indywidualnych zainteresowań studentów.

Balbus S., 1993, Między stylami, Kraków.

Bartmiński J., 1990, Folklor – język – poetyka, Wrocław – Warszawa – Kraków.

Bartmiński J., 1997, O derywacji stylistycznej. Gwara ludowa w funkcji języka artystycznego, Lublin.

Bednarek S., 2000, Współczesna refleksja nad dziedzictwem PRL-u, [w:] Wiedza o kulturze polskiej u progu XXI wieku: materiały konferencji przedkongresowej, Wrocław 8-10 czerwca 2000, red. Stefan Bednarek, Krzysztof Łukasiewicz, Wrocław.

Burszta J., 1985, Chłopskie źródła kultury, Warszawa.

Cywińska I., 2003, Rozmowa z Izabellą Cywińska. Rozmawiała Jolanta Gajda-Zadworna, „Życie Warszawy” 31.07.2003.

Czarnecka K., 2014, Tekst literacki jako źródło informacji o nieistniejącej już gwarze kresowej (Andrzej Mularczyk, „Każdy żyje jak umie”), [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia red. K. Sikora, M. Rak, Kraków, s. 201-211.

Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław.

Dubisz S., 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego, Warszawa – Wrocław – Kraków.

Esslin M., Serial telewizyjny jako epicka sztuka ludowa, „Credo” 1991, nr 3.

Geben K., 2003, Świadomość i kompetencja językowa a warstwy leksykalne w idiolektach młodzieży polskiego pochodzenia na Wileńszczyźnie, Warszawa.

Grek-Pabisowa I., Handke K., Ostrówka M., Zielińska A., 1998, Bohatyrowicze sto lat później, Warszawa.

Grodek-Kabat J., 1992, Polszczyzna kresowa repatriantów z Boryczówki (woj. tarnopolskie) osiedlonych w Brodowie (woj. legnickie), nieopublikowana praca magisterska, Wrocław.

Grzenia J., 2008, Słownik imion, Warszawa.

Hadaczek B., 2011, Historia literatury kresowej, Kraków.

Hendrykowski M., 1982, Słowo w filmie. Historia, teoria, interpretacja, Warszawa.

Henrykowski M., 2000, Film jako źródło historyczne, Poznań.

Jabłoński R., 1996, Filmowe arkadie i „raje utracone”. Próba analizy filmu nostalgicznego, [w:] Film – sztuka kulturowych poszukiwań i odkryć, red. Jan Trznadlowski, Wrocław.

Jakubowska U., 1998, Mit lwowskiego batiara, Warszawa.

Janiak B., 1995, Polsko-ukraińskie związki językowe na przykładzie gwary Niemirowa nad Bugiem. Fonetyka, fonologia, słownictwo, Łódź.

Janiak B., 2004, Pogranicze językowe polsko-wschodniosłowiańskie: na podstawie fleksji ukraińskiej i polskiej gwary Niemirowa nad Bugiem, Łódź.

Kantor R., 1991, Problematyka wiejska w polskim filmie fabularnym po II wojnie światowej. Krajobraz po klęsce, „Powiększenie” z. 1-2, s. 41-52.

Karaś H., 2002, Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Warszawa – Puńsk.

Karaś H., Kresa M., Wieczorek A., 2012, Towards a Corpus of Polish Dialect Texts, „Prace Filologiczne”, t. 63, s. 129-145.

Kisielewska A., 2008, Na przekór mitom. Obraz Kresów Wschodnich w „Bożej podszewce” Izabelli Cywińskiej, [w:] Kino polskie: reinterpretacje. Historia-ideologia-polityka, red. Konrad Klejsa, Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Kraków.

Kita M., 2013, Dyskurs radiowy. W: Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, red. Malinowska E. , Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., Kraków, s. 313-346.

Kłoskowska A., 1980, Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa.

Kolbuszowski J., 1988, Legenda Kresów w literaturze polskiej XIX i XX w., [w:] Między Polską etniczną a historyczną, red. W. Wrzesiński, Wrocław, s. 47-96.

Kosyl Cz., 1998, Nazwy własne w literaturze pięknej, [w:] Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Kraków, s. 363-387.

Kresa M., 2014, Janosik – gwara na szklanym ekranie, „Poradnik Językowy" 2014, z. 9, s. 22-41.

Kresa M., 2014, Stylizacja gwarowa w serialu „Blondynka” w reż. Macieja Gronowskiego, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, red. K. Sikora, M. Rak, Kraków, s. 331-344.

Kresa M., 2015, Dialog pokoleń, czyli grzeczność językowa bohaterów filmu Jasne Łany w reż. Eugeniusza Cękalskiego, [w:] Dialog pokoleń, red. E. Wierzbicka-Piotrowska, Warszawa 2015, s. 425-435.

Kresa M., 2015, Gwary śląskie na ekranie - fonetyczne wykładniki stylizacji gwarowej w wybranych filmach śląskich, "Die Welt der Slaven. Sammelbände", 2015, s. 118-128.

Kresa M., 2015, Od słuchowska przez film po książkę – leksykalne wykładniki stylizacji językowej w „Samych swoich”, "Rozprawy Komisji Językowej ŁTN", t. XI (2015), s. 141-161.

Kresa M., 2015, Szkieły, cinkciarze, kolejorze, Ślonzoki. Stylizacja gwarowa jako narzędzie charakterystyki bohaterów krymianłu Ręczna robota Ryszarda Ćwirleja, "Kronika Miasta Poznania", nr 2, s. 110-121.

Kresa M., 2016, Polszczyzna kresowa w filmie – analiza języka bohaterów „Samych swoich” (fonetyka, fleksja, składnia), "Prace Filologiczne" t. 68 (2016), s. 167-182.

Kurzowa Z., 2007, Ze studiów nad polszczyzną kresową. Wybór prac, Kraków.

Kurzowa, Z., 1983, Język Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku. Warszawa: PWN.

Lipińska N., Wiącek A., 2010, Rodzaje i funkcje stylizacji gwarowej w serialu „Ranczo”, [w:] Ogrody nauk i sztuk. Debiuty, red. A. Kobylarek, A. Gil, A. Kozak, Wrocław.

Lisiecki J., 2005, Warunki odbioru filmu jako dzieła sztuki, [w:] Relacje między kulturą wysoką i popularną w literaturze, języku i edukacji pod red. B. Myrdzik, M. Karwatowskiej, Lublin.

Lisowski T., 1997, Psy szczekają. O języku „Psów” Władysława Pasikowskiego, [w:] Poloniści o filmie, red. M. Hendrykowski, Poznań, s. 231-239.

Lisowski T., 1997, Psy szczekają. O języku „Psów” Władysława Pasikowskiego, [w:] M. Hendrykowski (red.), Poloniści o filmie, Poznań, s. 231-239.

Loewe I., 2013, Dyskurs telewizyjny, [w:] Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej, red. Malinowska E. , Nocoń J., Żydek-Bednarczuk U., Kraków, s. 289-312.

Lubkiewicz-Urbanowicz T., 1998, Prawda mojej mamy, z autorką książki i scenarzystką serialu rozmawia Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza” 26.02.1998 – dodatek „Gazeta świąteczna”;

M. Pietrzak, 2004, Językowe środki kreowania postaci w twórczości historycznej Henryka. Sienkiewicza, Łódź.

Michałowska D., 1975, Podstawy polskiej wymowy scenicznej, Kraków.

Michałowska D., 2006, O polskiej wymowie scenicznej, Kraków.

Nowakowski P., 1997, Wariantywność współczesnej polskiej wymowy scenicznej, Poznań

Ożóg K., 1990, Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej

Ożóg K., 2010, Uwagi o współczesnej polskiej grzeczności językowej, [w:] K. Ożóg, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, Rzeszów, s. 73-84.

Pawłowski, E., 1956, Gwara góralska w literaturze pięknej, Język Polski, 1, 45 – 55.

Peltz, J., 1967, Komedia sarmacka, Film 38, 4.

Pełczyński G., 1998, Kultura ludowa w filmie polskim lat siedemdziesiątych, „Etnografia Polska”, t. 12, z. 1-2.

Pełczyński G., 2002, Dziesiąta muza w stroju ludowym. O wizerunkach kultury chłopskiej w kinie PRL. Poznań: Wydawnictw Naukowe UAM.

Pełczyński G., 2007, Kresy Wschodnie w filmie fabularnym lat osiemdziesiątych, [w:] Obrazy kultur, red. G. Pełczyński, R. Vorbrich, Poznań, s. 121-129.

Płażewski Jacek, 1977, Na wsi i gdzie indziej, „Kino” 11/1977, s. 20-24.

Rieger J. (red.), 2008, Słownictwo kresowe. Studia i materiały, Warszawa.

Rieger J., 2006, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, [w:] Słownictwo dawnych Kresów Wschodnich, Warszawa, s. 11-47.

Rymut K., 1993, Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, Kraków.

Rymut K., 1995, Słownik imion współcześnie w Polsce używanych, Kraków.

Sadecka M., 1999, Konstrukcje potoczne (składnia, frazeologia) w dialogach „Człowieka z marmuru” według scenariusza Aleksandra Ścibor-Rylskiego, „Poradnik Językowy” z. 1 s. 44-54; z. 2/3 s. 25-33.

Sawaniewska-Moch Z., 1979, Dialektyzacja kresowa w „Dziurze w niebie” Tadeusza Konwickiego, Sprawozdania

Sawaniewska-Moch Z., 1985, O polszczyźnie «litewskiej» w „Dolinie Issy” Czesława Miłosza, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 23, s. 65-85.

Sawaniewska-Moch Z., 2010, Gwara w tekstach muzyki popularnej, [w:] „Studia Dialektologiczne” nr 4, s. 55-60.

Sawaniewska-Moch Z., Zielińska A., 2007, Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej. Ginąca część kultury europejskiej, Warszawa.

Seiffert I., 2010, Stylizacja kresowa w Wertepach Leopolda Buczkowskiego – elementy systemowe, „Rozprawy Komisji Językowej” 37, s. 141-148.

Seiffert-Nauka I., 1992, Dawny dialekt miejski Lwowa. Gramatyka, Wrocław.

Sikora K., 2010, Grzeczność językowa wsi, Kraków.

Sikora K., 2012, Grzeczność językowa wsi. Formy adresatywne. Kraków.

Skwarczyńska S., 1970, Stylizacja i jej miejsce w nauce o literaturze [w:] Wokół teatru i literatury, Warszawa.

Sobczak B., 2005a, Język w serialach, [w:] Polskie seriale telewizyjne, red. J. Uszyński, Warszawa, s.120-132.

Sobczak B., 2005b, Językowa agresja w filmie, [w:] Język a kultura, t. 17, Wrocław, s. 221-230.

Sobolewski T., 1998, Teatr życia w Juryszkach, „Gazeta Wyborcza” 28.02.1998.

Sulima R., 1985, Folklor i literatura, Warszawa.

Surmiak-Domańska K., Boża podszewka. Niechciane dziecko, „Gazeta Wyborcza” 2-3 grudnia 2006.

Szulowska W., 1992, Nazwy osobowe mieszczan Trembowli i Zbaraża w XVII w. [w:] Między Wschodem a Zachodem, cz. IV Zjawiska językowe na pograniczu polsko-ruskim, red. J. Bartmiński, M. Łesiów, Lublin, 175-181.

Taszycki, W., 1961, Język ludowy w „Krakowiakach i góralach” W. Bogusławskiego. W: tegoż, Rozprawy i studia polonistyczne (249 – 258), Wrocław – Kraków – Warszawa.

Toczyska B., 1988, Elementarne ćwiczenia dykcji, Gdańsk.

W. Wertenstein, 1974, Jasne Łany – spojrzenie na współczesność, „KINO” 1974, nr 102, s. 12.

Walczak- Deleżyńska M., 2001, Aby język giętki..., Wrocław.

Wieczorkiewicz B., 1970, Sztuka mówienia, Warszawa.

Wokół problemów adaptacji filmowej, 1997, red. Ewelina Nurczyńska-Fidelska, Zbigniew Batko, Łódź.

Student:

WIEDZA

1. Zna i rozumie rolę refleksji literaturoznawczej i językoznawczej w kształtowaniu kultury;

2. Ma wiedzę o miejscu i znaczeniu filologii polskiej w relacji do innych nauk oraz o specyfice przedmiotowej i metodologicznej filologii polskiej, w szczególności metod badawczych językoznawstwa diachronicznego.

3. Zna terminologię językoznawczą w języku polskim, w szczególności tę dotyczącą stylistyki i medioznawstwa.

4. Ma wiedzę o powiązaniach filologii polskiej z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi, w szczególności wiedzę dotyczącą interdyscyplinarności dialektologii, onomastyki itp.;

5. Zna zależności między głównymi subdyscyplinami filologii polskiej;

6. Ma świadomość kompleksowej natury języka polskiego oraz jego złożoności i historycznej zmienności znaczeń, w szczególności definiuje najważniejsze zmiany w systemie językowym wynikające z ewolucji języka;

7. Zna metody badawcze właściwe dla językoznawstwa diachronicznego i synchronicznego;

8. Wykorzystuje narzędzia wyszukiwawcze właściwe dla filologii polskiej, w szczególności nowoczesne narzędzia badawcze – kwerendy słownikowe (słowniki elektroniczne).

UMIEJĘTNOŚCI

1. Wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych, w szczególności sprawnie posługuje się różnego rodzaju słownikami.

2. Pisząc pracę magisterską, samodzielnie zdobywa wiedzę i rozwija umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego;

3. Umie posługiwać się ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla filologii polskiej;

4. Czyta, interpretuje i analizuje teksty o charakterze naukowym i poprawnie stosuje poznaną terminologię językoznawczą i onomastyczną;

5. Ma umiejętność właściwego doboru argumentów, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz umiejętność poprawnego formułowania wniosków, które wykorzystuje przy pisaniu pracy magisterskiej.

6. Przytacza główne tezy badaczy językoznawstwa, stosownie do ich istotności.

7. Formułuje w mowie i na piśmie problemy badawcze właściwe dla filologii polskiej, stawia tezy oraz artykułuje własne poglądy w sprawach językoznawczych;

8. Dobiera strategie argumentacyjne, konstruuje krytyczne argumenty, formułuje odpowiedzi na krytykę;

9. Prowadzi samodzielną pracę badawczą pod kierunkiem opiekuna naukowego;

10. Sprawnie posługuje się różnego rodzaju narzędziami badawczymi (takimi jak ankieta, korpus językowy, Antconc, Korpusomat)

11. Wiąże fakty językowe z faktami kulturowymi.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

1. Jest świadomy posiadanej przez siebie wiedzy i zna zakres nabytych umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się i rozwoju;

2. Umie współpracować w grupie i jest otwarty na nowe idee i gotowy do zmiany opinii w świetle dostępnych danych i argumentów;

3. Pisząc pracę, samodzielnie podejmuje i inicjuje działania badawcze;

4. Pisząc pracę, efektywnie organizuje własną pracę i krytycznie ocenia jej stopień zaawansowania;

5. Rozumie problematykę etyczną związaną z odpowiedzialnością za trafność przekazywanej wiedzy, z uczciwością naukową oraz rzetelnością i uczciwością w sytuacji prowadzenia sporów naukowych i ideowych;

6. Wykazuje motywację do zaangażowanego uczestnictwa w życiu naukowym i kulturalnym;

7. Ma świadomość znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych;

8. Ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej dla kształtowania się więzi społecznych;

9. Traktuje język jako integralną część kultury danego narodu.

Student otrzymuje zaliczenie po spełnieniu następujących warunków:

* zgłoszenie tematu pracy magisterskiej;

* prezentacja wstępnego planu pracy i bibliografii;

* prezentacja zebranego materiału badawczego;

Nie dotyczy.