Media i literatura wobec wielojęzyczności

seminaria licencjackie

Seminarium „Media i literatura wobec wielojęzyczności” jest miejscem spotkania polonistów o już wykrystalizowanych kompetencjach zarówno literaturoznawczych, jak i językoznawczych, którzy pragną poznawczo ogarnąć zjawisko wielojęzyczności, w tym też gwar i dialektów w mediach i literaturze jako jednego z przejawów ich różnorodności.

w sali

Na tle tradycyjnej obecności wielojęzycznego tworzywa w literaturze i mediach przyglądamy się nowej odsłonie tego zjawiska tym razem w literaturze obiegu popularnego (powieści kryminalne M. M. Kuźmińskich i M. Krajewskiego) oraz filmach. Interesują nas stosunki językowe panujące wewnątrz tych utworów oraz ich przekłady z jednego języka na drugi, jak również przekłady intermedialne, np. audiodeskrypcja.

Staramy się sprawdzać w naszym podejściu metodę pod roboczym określeniem „estetycznej stylistyki wielojęzyczności”.

Fenomen wielojęzyczności obejmujący też wszelką różnorodność o podłożu dialektalnym (regionalnym i środowiskowym) w literaturze i mediach (film i reklama) nie jest niczym nowym, występuje w nich od lat choćby w postaci tzw. stylizacji różnojęzycznych i dialektalnych. Najnowsze zjawiska głównie literackie w tym zakresie często przekraczają granice tradycyjnej stylizacji, przechodząc do niestylizacyjnego, samodzielnego użycia wielojęzycznego tworzywa. Przykładów należy szukać np. w literaturze nurtu śląskiego ("Drach" S. Twardocha) oraz śląskiej literaturze regionalnej powstającej w języku/etnolekcie śląskim (np. dwujęzyczny "Kōmisorz Hanusik i Sznupok" M. Melona). Obserwowana przez nas wielojęzyczność obejmuje zatem różne języki i odmiany dialektalne: śląski, kaszubski, niemiecki, jidysz, polszczyznę Żydów, bałak lwowoski, huculszczyznę, gwarę poznańską, język wilamowski i in.

W filmie mamy od czynienia z wewnętrzną wielojęzycznością, która zdradza podobieństwa do funkcji obcojęzycznego tworzywa w literaturze, i nią – jak w przypadku obrazu "Kamerdyner" – będziemy się zajmować po pierwsze. Po drugie – będzie nas interesować przekład medialny na inny język, np. listy dialogowej i przekład intermedialny (audiodeskrypcja).

Szczególnie ważne z tego punktu widzenia wydają się tzw. etno- i retrokryminały Małgorzaty i Michała Kuźmińskich dziejące się w różnych środowiskach etnicznych, czemu towarzyszy odpowiednia prezentacja językowa, np.: dialektu Bergitka Roma języka romskiego, języka jidysz, góralszczyzny, języka angielskiego czy też śląszczyzny. To samo da się powiedzieć o powieściach kryminalnych Marka Krajewskiego, choć repertuar wielojęzyczności jest u tego autora bardziej ograniczony (niemczyzna, jidysz, bałak lwowski, język rosyjski).

Warunki wstępne: Mile widziany jest udział w polonistycznej specjalizacji zawodowej "Filologia dla mediów", choć nie jest to warunek konieczny.

Berezowska Anna, 2015, Językowa realizacja diegezy w polsko-niemieckich filmach fabularnych, w: Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce – Nauki humanistyczne i społeczne, t. I: cz. III, Poznań, s. 14-20.

Brzezina Maria, 1986, Polszczyzna Żydów, Warszawa; Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Brzezina Maria, 1989, Polszczyzna Niemców, Warszawa-Kraków: PWN.

Brzezina Maria,1997, Stylizacja rosyjska. Stylizacja językowa i inne ewokanty rosyjskości w utworach literackich ukazujących okres zaborów, Warszawa: "Energeia".

Ciesłowska Klaudia, 2017, Realizacja stylizacji na polszczyznę Żydów w angielskich przekładach „Meira Ezofowicza” Elizy Orzeszkowej, „Rocznik Naukowy Lingwistycznej Szkoły Wyższej w Warszawie. Language and Literary Studies of Warsaw” 7, s. 71-93.

Ćwirlej Ryszard, 2016, Śliski interes, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Muza.

Ćwirlej Ryszard, 2017, Ręczna robota, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Muza.

Dubisz Stanisław, 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945-1975), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Kamerdyner (2018) film, reż. Filip Bajon, scenariusz M. Piepka, M. Klat, M. S. Pruski, zdjęcia Ł. Gutt, muzyka A. Łazarkiewicz, montaż M. Fiedler, czas 2 godz. 30 min.

Kamerdyner. Miłość. Wojna. Zbrodnia, 2018, Klat Marek (autor), Paliński Paweł (autor), Piepka Mirosław (autor), Pruski Michał (autor), Warszawa: Wydawnictwo Agora, e-book.

Krajewski Marek, 2011, Głowa Minotaura, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Krajewski Marek, 2013, W odchłani mroku, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Krajewski Marek, 2018, Pojedynek, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Krajewski Marek, 2019, Mock. Golem, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Krajewski Marek, 2017, Mock. Ludzkie zoo, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

Kresa Monika, 2019, Filmowa stylizacja gwarowa na przykładzie lwowskiego bałaku w polskich filmach fabularnych (1936-2012), Warszawa: nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2009, Sekret Kroke, Warszawa : Świat Książki

Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2011, Klątwa Konstantyna, Warszawa: Świat Książki - Grupa Wydawnicza Weltbild.

Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2017, Kamień, Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie – Publicat.

Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2015, Śleboda, Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie – Publicat.

Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2016, Pionek, Poznań, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie – Publicat.

Kuźmińscy, Małgorzata i Michał, 2019, Mara, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.

Landolfi Tommaso, 2016, Dialog o głównych systemach, w: tenże, Morze Karaluchów, A. Wasilewska (wyb. i posł.), H. Kralowa, A. Wasilewska (przeł.), Wrocław: Biuro Literackie.

Lehr-Spławiński Piotr, 2020, Selektywna wielojęzyczność w Nowolipiu Józefa Hena. Jidysz jako język domyślny, w: Polska dwujęzyczność w kraju i za granicą, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT [w druku].

Lehr-Spławiński Piotr, 2020, Literacka wielojęzyczność i jej ograniczenia na przykładzie gwary miejskiej cockney, polszczyzny Żydów i etnolektu śląskiego, w: Polska dwujęzyczność w kraju i za granicą, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT [w druku].

Lehr-Spławiński Piotr, 2019, Literacka i filmowa wielojęzyczność jako kwestia zaufania, w: Zaufanie do mediów – między brakiem a naiwnością, Michał Drożdż (red.), Tarnów: Biblos, s. 293-310.

Lehr-Spławiński Piotr, 2017, Stylizacja gwarowa, obcojęzyczność i polszczyzna ogólna w tyglu „aparycji językowej” na przykładzie ostatnich powieści Szczepana Twardocha, „Studia Pragmalingwistyczne” R. 9, s. 221-245.

Lehr-Spławiński Piotr, 2017, Stylizacja staroflamandzka w filmie Młyn i krzyż, czyli słowo na ścieżce dźwiękowej i w refleksji o filmie, „Forum Artis Rhetoricae”, z. 3, s. 79-95.

Mayenowa Maria Renata, 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo.

Melon Marcin, 2016, Kōmisorz Hanusik i Sznupok, Kotōrz Mały: Silesia Progress.

Miławska Małgorzata, 2015, Język bohaterem filmu. Analiza lingwistyczna „Dnia świra” Marka Koterskiego, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Pułaczewska Hanna, 2012, Komunikacja wielojęzyczna w sztuce filmowej, w: Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji, E. Kulczycki, M. Wendland (red.), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, s. 191-204.

Skowronek Bogusław, 2013, Mediolingwistyka. Wprowadzenie, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Spitzer Leo,1972, Wielojęzyczność jako środek stylistyczny i wyraz wyobraźni fonetycznej, w: Vossler Karl, Spitzer Leo, Studia stylistyczne, M.R. Mayenowa, R. Handke (wyb. tekstów i oprac.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 236-267.

Treder Jerzy, 2006, Współczesne tendencje rozwoju kaszubszczyzny, "Acta Cassubiana", t. IX, s. 123-130.

Treder Jerzy, 2010, Język arcydzieła kaszubskiej prozy, w: Aleksander Majkowski, Żëcé i przigodë Remusa: zvjercadło kaszubskji, J. Treder (przyp.), J. Borzyszkowski, A. Kuik-Kalinowska, J. Treder (wstęp), Gdańsk: Instytut Kaszubski, s. 97-220.

Wyderka Bogusław, 2016, Gwara w twórczości nowej fali prozaików śląskich. Wojciech Kuczok i Szczepan Twardoch, „Stylistyka”, 25, s. 409–427.

Wyderka Bogusław, 2017, O stylizacji gwarowej dyskusyjnie (na materiale wybranych utworów współczesnej prozy polskiej), „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LXIV, s. 333-351.

Po ukończeniu seminarium student w obszarze

1) wiedzy:

a) zna różnicowanie stylistyczne współczesnej kultury literackiej;

b) rozpoznaje heterogeniczne wartości kulturowe i literackie;

2) umiejętności:

a) potrafi przygotować konspekt pracy licencjackiej;

b) umie twórczo stosować narzędzia i metody filologiczne do najświeższej twórczości literackiej;

3) postaw:

a) docenia wartość samodzielnej i oryginalnej pracy naukowej;

b) dostrzega różnorodność kultury i potrafi przypisać jej odpowiednią wartość.

Wstępne przedstawienie zainteresowań i planów badawczych;

Prezentacja postępów pracy własnej;

Wkład do dorobku poznawczego całego seminarium;

Ocena pracy licencjackiej.

Nie zostały przewidziane.