Polszczyzna sfery publicznej

seminaria magisterskie

Studenci muszą mieć licencjat oraz dobrą wiedzę i umiejętności z zakresu kultury języka, stylistyki i leksykologii. Pożądana elementarna wiedza z zakresu psychologii społecznej.

Student powinien:

mieć kompetencje w zakresie kultury języka – umieć ocenić nowe zjawiska w języku zgodnie z przyjętymi kryteriami,

znać postawy semantyki i umieć opisać relacje znaczeniowe,

rozpoznawać poprawnie zabiegi retoryczne i ich funkcje,

mieć wiedzę z zakresu stylistyki współczesnej.

Na seminarium zapraszam studentów z dobrymi ocenami z kultury języka, leksykologii i stylistyki

w sali

Seminarium jest poświęcone przeobrażeniom języka publicznego ostatniego trzydziestolecia. Będziemy się zajmować trzema zasadniczymi zagadnieniami: zmianami w zakresie komunikowania się w przestrzeni publicznej, etykiety językowej oraz etyki słowa (przede wszystkim) w mediach i polityce.

Seminarium obejmuje różnorodne zagadnienia związane z funkcjonowaniem polszczyzny w sferze publicznej – będziemy się zajmować językiem sporów, wypowiedzi polityków, reprezentantów kościoła, dziennikarzy, liderów opinii. Celem seminarium jest obserwacja i opis sfery, w której kształtuje się język współczesny, a zwłaszcza jego słownictwo, system honoryfikatywny oraz etyka słowa.

Zagadnienia wstępne:

1. Najważniejsze tendencje rozwoju leksyki polszczyzny ogólnej

2. Innowacje leksykalne i stylistyczne polszczyzny współczesnej

3. Najważniejsze tendencje rozwoju gramatyki

4. Społeczne podłoże najnowszych zmian językowych

Problemy komunikacji publicznej

5. Racjonalne modele komunikacji: kooperacyjny, deliberatywny, dialogowy; ich znaczenie dla sfery publicznej

6. Model komunikacji etycznej

7. Poprawność polityczna a etyka słowa

Odwzorowanie świata w mediach – obiektywizm, subiektywizm, manipulacja

8. Narracyjny sposób rozumienia świata i przekazu medialnego

9. Narracje dogmatyczne

10. Narracje pragmatyczne

11. Tabloidyzacja mediów i jej wpływ na etykę przekazu medialnego

12. Informacja jako towar – jak oddzielić treść przekazu od jego opakowania medialnego

Polacy dyskutują

13. Warunki racjonalnej dyskusji i jej funkcje w sferze publicznej

14. Polskie spory publiczne – ich przebieg, mechanizmy i skutki

Etyka słowa w polskiej sferze publicznej

15. Strategia wykluczania, retoryka pogardy i zagrożenia

16. Zabiegi językowe ograniczające prawa człowieka

17. Wartościowanie w języku i w tekście

18. Wartości w działaniu językowym

19. Panika i nagonka – język jako narzędzie ekspresji negatywnych emocji i walki z wyobrażonym wrogiem

20. Granice wolności słowa

Analiza polskiego dyskursu publicznego – wartości, postawy, cele i metody

21. Pragmatyka i ideologia w dyskursie

22. Dyskurs liberalny

23. Dyskurs feministyczny

24. Dyskurs prawicowy

25. Dyskurs kościelny

M. Adaszek -Waliszczak , Psy, wilki, gęsi, nutrie…o leksyce zwierzęcej w języku polityki, Poradnik Językowy, 2014 z. 1

G. Agamben, Homo sacer. Suwerenna władza i nagie życie, przeł. M. Salwa, Warszawa 2008 fragmenty).

J. Antas, O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne, Kraków 2000.

J. Bralczyk, O używaniu języka w polskiej polityce w latach dziewięćdziesiątych, [w:] polszczyzna 2000, red. W. Pisarek, Kraków 1999, s.197-217.

J. Bralczyk, Perswazja w tekstach politycznych – wprowadzenie do dyskusji [w:] Język perswazji publicznej, red. K. Mosiołek-Kłosińska, T. Zgółka, Poznań 2003.

J. Bralczyk, O języku polskiej polityki lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, Warszawa 2003.

J. Butler, Walczące słowa. Mowa nienawiści i polityka performatywu, przeł. Adam Ostolski, Warszawa 2010.

A. Cegieła, Dyskusja o in vitro jako spór źle prowadzony, Poradnik Językowy 2011, z10, s. 10-31.

A. Cegieła, Retoryka pogardy w polskim dyskursie publicznym, Poradnik Językowy, 2012, z. 9.s. 14 - 25.

A. Cegieła, Słowa niebezpieczne i niepożądane w przestrzeni społecznej. Etyka a poprawność polityczna, „Poradnik językowy” 2013, z. 10, s. 57-70.

A. Cegieła, Słowa i ludzie. Wprowadzenia do etyki słowa, Warszawa 2013.

M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski, Rytualny chaos, Warszawa 2010 (fragmenty).

Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne, red. M. Czyżewski, K. Dunin. A. Piotrowski, Warszawa 1991.

S. Dubisz, O niektórych tendencjach rozwojowych leksyki polszczyzny ogólnej w XXI wieku (na podstawie danych leksykograficznych), w: Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka, Warszawa 2011.

S. Dubisz, Kształtowanie się standardów odmian komunikacyjno-stylowych w dziejach języka polskiego, „Poradnik Językowy” z. 8, s. 3-19.

M. Głowiński, Nowomowa po polsku, Warszawa 1990.

M. Głowiński, Nowomowa i ciągi dalsze. Szkice dawne i nowe, Kraków 2009,

P. Grice, Logika i konwersacja, Przegląd Humanistyczny, 1977 z. 6, str.83-93.

R. Grzegorczykowa, Obelga jako akt mowy, „Poradnik Językowy” 1991, z.5-6.

J. Habermas, Teoria działania komunikacyjnego, tom I: Racjonalność działania a racjonalność społeczna tł. Andrzej Maciej Kaniowski, Warszawa 1999 (fragmenty)

I. Jakubowska-Branicka, O dogmatycznych narracjach. Studium nienawiści, Warszawa 2013 (fragmenty).

Język w kręgu wartości, red. J. Bartmiński, Lublin 2003.

Język perswazji publicznej red. K. Mosiołek-Kłosińska, T. Zgółka, Poznań 2003.

Język IV Rzeczypospolitej, pod red. M. Czerwińskiego, P. Nowaka, R. Przybylskiej, Lublin 2010 (fragmenty).

I. Kamińska-Szmaj, Judzi zohydza, ze czci odziera. Język propagandy politycznej w prasie 1919-1923, Wrocław 1994.

I. Kamińska-Szmaj, Słowa na wolności. Język polityki po 1989 roku, wypowiedzi, dowcip polityczny, słownik inwektyw, Wrocław 2001.

M. Karwat, O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa 2006.

M. Karwat, O demagogii, Warszawa 2006.

M. Kochan, Pojedynek na słowa. Techniki erystyczne w publicznych sporach, Kraków 2005.

M. Kofta, Jak używamy stereotypów, Studia psychologiczne, t. XXXVIIII, Warszawa 2000.

S. Kowalski, M. Tulli, Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści, Warszawa 2003 fragmenty)

J. Maćkiewicz, Słowo o słowie. Potoczna wiedza o języku, Gdańsk 1999.

M. Marcjanik, Polska grzeczność językowa, Kielce 2000.

P. Oleś, Autonarracyjna aktywność człowieka, [w:] Narracje. Teoria i praktyka, red. B. Janusz, K. Gdowska, B. D. Barbaro, Kraków 2008.

K. Ożóg, Język w służbie polityki. Językowy kształt kampanii wyborczych, Rzeszów 2004.

A. Pajdzińska w artykule My, to znaczy…(z badań językowego obrazu świata), „Teksty Drugie” z.1, Warszawa 2001, s.33-53.

A. Pajdzińska, J.Puzynina, Etyka słowa, w: O zagrożeniach i bogactwie polszczyzny. Forum kultury słowa, Wrocław 1995, pod red. J.Miodka.

J. Puzynina, Język wartości, Warszawa 1992 (fragmenty).

J. Puzynina, Słowo-wartość- kultura, Lublin 1997 (wybór).

M. Peisert, Formy i funkcje agresji werbalnej. Próba typologii, Wrocław 2004.

J. Wasilewski, Opowieści o Polsce. Retoryka narracji, Warszawa 2012 (fragmenty).

Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, red. J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska, Warszawa 2001.

Po ukończeniu pierwszego roku seminarium student analizuje teksty wypowiedzi publicznych, umie je zinterpretować oraz ocenić pod kątem właściwości a. informacyjnych, b. perswazyjnych, c. etycznych.

Rozpoznaje nieetyczne zabiegi językowe, chwyty manipulacyjne oraz przejawy niekontrolowanej ekspresji słownej.

Umie te zjawiska wskazać i opisać. Potrafi określić funkcje i skutki celowych zachowań językowych.

Po ukończeniu drugiego roku seminarium student umie profesjonalnie opisać językowe zachowania aktorów sfery publicznej i ocenić skutki tych zachowań. Diagnoza takich zachowań zostaje zawarta w pracy magisterskiej.

Student jest oceniany za:

1. Znajomość wskazanych lektur.

2. Zreferowanie wybranego problemu na podstawie lektur oraz obserwacji własnych.

3. Udział w zajęciach.

4. Przedstawioną publicznie koncepcję pracy magisterskiej.

Nie ma