Fonetyka akustyczna i audiologiczna

obowiązkowe

w sali

Podczas wykładu, który ma postać multimedialną, po wprowadzeniu do przedmiotu. przedstawione są elementarne wiadomości z akustyki, fizyczne podstawy generacji, propagacji i percepcji dźwięków, ze szczególnym uwzględnieniem dźwięków mowy. Opisuje się budowę narządu mowy człowieka i wyjaśnia, jak artykulacja dźwięków mowy wpływa na ich postać akustyczną. Pokazuje się na przykładzie dźwięków mowy polskiej związek istniejący między ich opisem artykulacyjnym i ich cechami akustycznymi. Pokazuje się wpływ koartykulacji na cechy akustyczne dźwięków mowy. Omawia się akustyczne cechy prozodyczne mowy i ich reprezentację w płaszczyźnie parametrów fizycznych, jak i w płaszczyźnie percepcyjnej. Dyskutuje się ze studentami realizację akcentu w płaszczyźnie akustycznej. Omawia się własności akustyczne mowy dziecięcej oraz wybranych przypadków patologii narządu artykulacyjnego.

Przedmiotem wykładu "Fonetyka akustyczna" jest zapoznanie studentów z podstawową wiedzą objaśniającą warunki powstawania akustycznego sygnału mowy, będącego wynikiem działania narządu artykulacyjnego człowieka. Są podane tylko elementarne wiadomości z akustyki, fizycznych podstaw generacji, propagacji i percepcji dźwięków(ciśnienie akustyczne, fale akustyczne, rezonanse, poziom i częstotliwość, itp.) Najbardziej istotna część wykładu poświęcona jest przedstawieniu narządu artykulacyjnego człowieka jako szczególnego rodzaju, bardzo złożonego akustycznego układu generującego dźwięki mowy. Opisano szczegółowo w jaki sposób generowane są dźwięki mowy przez narząd artykulacyjny i omówiono związek istniejący między ich opisem artykulacyjnym i ich własnościami fizycznymi, odwzorowanymi przez strukturę widmową, a zwłaszcza przez takie parametry jak częstotliwości formantowe, częstotliwość drgań fałdów głosowych, zakresy częstotliwościowe szumu itp. Szczegółowo omówiono akustyczne cechy głosek języka polskiego i ich klasyfikację w płaszczyźnie parametrów akustycznych, a także w płaszczyźnie percepcyjnej. Omówiono również różnice w płaszczyźnie akustycznej mowy dziecięcej i osób dorosłych. Opisano wpływ zjawiska nazalizacji na cechy akustyczne dźwięków mowy, a także wpływ koartykulacji na obraz akustyczny głosek. W dziedzinie cech prozodycznych mowy omówiono ich postać akustyczną i ich wpływ na segmentację strukturalną i interpretację typu wypowiedzi. Ostatnia część wykładu jest poświęcona wybranym przypadkom patologii narządu mowy. Pokazano wpływ zmian patologicznych w źródle krtaniowym i w torze głosowym na postać akustyczną dźwięków mowy, a także wpływ ubytku słuchu na własności akustyczne mowy. Wykład jest ilustrowany licznymi przykładami wizualnymi i dźwiękowymi, a ponieważ ma on charakter autorski, wszystkie slajdy są studentom udostępnione. Podstawowym celem tak ujętego przedmiotu jest poznanie przez studentów akustycznych cech akustycznych mowy, ich analizy metodami akustycznymi (komputerowymi) i poznanie różnic w barwie dźwięków w przypadkach normy i patologii. Wiedzę tę o charakterze jednak bardzo ogólnym (z powodu braku ćwiczeń w laboratorium) studenci mają wynieść z wykładów i samodzielnego przestudiowania udostępnionych slajdów.

Dukiewicz L., Fonetyka [w] Fonetyka i Fonologia (red. H. Wróbel), Gramatyka współczesnego języka polskiego, wyd. Instytutu Języka Polskiego PAN, Kraków, 1995 (rozdz. 4,5)

Wierzchowska B., Fonetyka i fonologia języka polskiego, Ossolineum, Warszawa,1980

Lawrence J. Raphael, Borden G.J., Harris K.S., Speech Science Primer 5th Edition, Lippincott Williams & Wilkins, 2007, ISBN: 0-7817-7117-X

Huckvale M., Acoustics of Speech&Hearing, http://www.phon.ucl.ac.uk/courses/spsci/b214/week.htm

Russel D. Acoustics and animation, http://www.kettering.edu./~drussell/Demos.html

http://faculty.washington.edu/dillon/PhonResources/PhonResources.html#Speech

Student, który zaliczył przedmiot:

WIEDZA

- student zna podstawową terminologię w zakresie treści przedmiotu

- student zna podstawowe zagadnienia dotyczących związków między artykulacją i własnościami akustycznymi mowy

- student ma wiedzę pozwalającą ocenić wpływ patologii narządu artykulacyjnego na własności akustyczne mowy

UMIEJĘTNOŚCI

- student umie definiować wybrane pojęcia i objaśniać podstawowe terminy związane z akustyką mowy.

- student umie określać związki istniejące między artykulacją i cechami akustycznymi dźwięków mowy

- student zna podstawowe metody akustyczne analizy sygnału mowy

- student rozumie znaczenie wybranych teorii percepcji dźwięków mowy.

- student umie opisywać zmiany zachodzące w akustyce mowy dziecka w różnych stadiach jego rozwoju

- student zna postać akustyczną mowy w wybranych patologiach narządu artykulacyjnego

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

- student ma świadomość swojej wiedzy i umiejętności w zakresie treści przedmiotowych, rozumie potrzebę ich uzupełniania i doskonalenia i potrafi to robić, dokonuje samooceny własnych umiejętności i kompetencji

- student dostrzega, poprawnie rozpoznaje i ocenia poziom patologii mowy u dziecka w oparciu o analizę jej postaci akustycznej

Wykład kontrolowany