Tabuizacje i transgresje w antropologii kulturowej

nieobowiązkowe

Tabuizacja to specyficzna, kategoryczna forma nakładania i egzekwowania norm społeczno-kulturowych, wykluczania niepożądanych postaw, działań czy osób, a także wymuszania określonych przekonań; transgresja natomiast to jej nieodzowny rewers – subwersja, naruszenie, wykroczenie, nie każde może, ale choćby częściowo usankcjonowane, czyli takie, które (z) czasem, pod postacią obrzędu albo żartu, uzyskuje społeczną akceptację. Przedmiotem dyskusji w pierwszej części semestru będą szczególnie wyraziste formy nakładania tabu, obowiązujące współcześnie, ale mające zakorzenienie w dawnych mechanizmach symbolizacyjnych. Na wybranych przykładach zostanie przypomniana logika symboliczna, ale też i polityka tabuizowania. Na tym tle, w drugiej części semestru, będą omawiane wybrane formy i zachowania transgresywne, naruszające normy, kreujące antywartości, a wśród nich szczególnie takie, które mają charakter regresywny, humorystyczny, komiczny.

Od uczestników oczekuję nie tylko bieżącej lektury zaproponowanych tekstów i udziału w dyskusjach, ale też ustawicznego (od samego początku semestru) własnego rozpoznawania sugerowanych obszarów tabu i transgresji, np. w Internecie.

Przykładowe tematy do dyskusji:

Religijne zakazy pokarmowe (islam, judaizm) i ich nowoczesne „naukowe” legitymizacje (w oparciu o źródła internetowe).

Przepisy ofiarne: dla jednych – świętość, dla innych – horror. Debata nad ubojem rytualnym. Homo religiosus wobec humanitaryzmu.

Poprawność polityczna – tabu naszych czasów. Dobre i złe strony eufemizacji kwestii etnicznych i społecznych.

Antropologom wstęp wzbroniony – tabuizowanie własnej kultury.

Mityczne transgresje. Trickster jako bohater świata antywartości – przykłady z kultury popularnej.

Obrzędowość transgresywna dziś i karnawalizacja kultury.

Rytualna inwersja jako transgresja – enigmatyczne praktyki prześmiewania śmierci.

Brown Michael F., Who Owns Native Culture? Harvard University Press, Cambridge, Mass. 2003.

Cilauro Santo, Gleisner Tom, Sitch Rob, Molvanîa. A Land Untouched by Modern Dentistry, Jetlag Travel, Melbourne 2004.

Dudzik Wojciech, Struktura w antystrukturze. Szkice o karnawale i teatrze, Wydawnictwo UW, Warszawa 2013.

Rytuał, dramat, święto, spektakl. Wstęp do teorii widowiska kulturowego, red. John MacAloon, Wydawnictwa UW, Warszawa 2009.

Schindler Norbert, Ludzie prości, ludzie niepokorni. Kultura ludowa w początkach dziejów nowożytnych, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 2002.

Konwersatorium jest przeznaczone wyłącznie dla osób zainteresowanych antropologią symboliczną, gotowych aktywnie uczestniczyć w dyskusjach w oparciu o regularną lekturę zadawanych tekstów, a także prowadzić własne poszukiwania (literatury, materiałów źródłowych) na wybrany temat. Konkretną formą pracy będą krótkie mikro-referaty, przygotowywane kilkakrotnie w czasie semestru (w podgrupach), a także praca końcowa.