The uses of oral history in humanities

Celem projektu jest uruchomienie pierwszych interdyscyplinarnych zajęć oral history (historii mówionej – w dalszym opisie posługujemy się jednak nazwą „oral history” jako lepiej ugruntowaną w praktyce badawczej), podczas których studenci zdobędą wiedzę i profesjonalne umiejętności prowadzenia i dokumentacji wywiadów ze świadkami historii oraz realizacji projektów oral history o charakterze badawczym, edukacyjnym lub kulturalnym.

Interdyscyplinarny charakter oral history wymaga nowatorskiego połączenia wiedzy i umiejętności z zakresu historii, kultury pamięci, psychologii społecznej, komunikowania za pomocą nowoczesnych mediów społecznych, a także świadomego i odpowiedzialnego korzystania z tego rodzaju źródeł w działaniach o charakterze twórczym.

Zajęcia prowadzone będą wspólnie przez interdyscyplinarny zespół historyków i kulturoznawców i mają podwójny cel: zgromadzenie faktycznego materiału (nagrań) oraz zastosowanie metody autorefleksji badawczej, czyli wypróbowywanie i poddawanie krytycznemu namysłowi stosowanych technik przeprowadzania i zapisu wywiadów, znaczenia obecności badacza i stosowanych mediów (mowa i głos, nagranie audio, nagranie filmowe, notatnik), testowanie ograniczeń stosowanych metod itd.

W szczególny sposób podkreślać będziemy zastosowania oral history wykraczające poza granice między dyscyplinami naukowymi (historia – kulturoznawstwo – etnografia), jak i utarte podziały między nauką, sztuką, popularyzacją i edukacją.

Cykl dydaktyczny składa się z trzech etapów edukacyjnych

Konwersatorium “Wprowadzenie do historii mówionej – od teorii do praktyki” (semestr letni 2017/2018).

Kolejne spotkania poświęcone będą zagadnieniom niezbędnym do prowadzenia wywiadów ze świadkami historii i realizacji projektów oral history. Na tym etapie projektu studenci zdobywają umiejętności i wiedzę na następujące tematy:

obszary badań/działań edukacyjnych wykorzystujących metody oral history (efekt: uzgodnienie wspólnych celów badań/działań edukacyjnych realizowanych od drugiego etapu),

cele i formy użytkowania wywiadów w humanistyce (efekt: wybór tematyki i form pracy w części empirycznej projektu),

zasady i techniki prowadzenia wywiadów ze świadkami historii (efekt: wybór metod prowadzenia wywiadu),

zasady tworzenia dokumentacji wywiadu, m.in. cyfrowe nagranie, transkrypcja, dane biograficzne, karta katalogowa, materiały dodatkowe, np. fotografie, zgoda świadka historii (efekt: decyzja o zakresie i formach dokumentowania),

zasady cyfrowego archiwum jako środowiska dla działań humanistyki.

Badania terenowe – wywiady ze świadkami historii

Ten etap zamyka zajęcia w semestrze letnim i jest praktycznym sprawdzeniem wiedzy zdobytej na konwersatorium. W okresie zamykającym semestr letni studenci będą mieli za zadanie przeprowadzić wywiady z seniorami studiującymi na Uniwersytecie Otwartym UW i opracować ich dokumentację. Powstała baza wywiadów posłuży do pracy na trzecim etapie projektu.

W oparciu o wiedzę zdobytą podczas konwersatorium studenci przeprowadzają wywiady oral history ze słuchaczami Uniwersytetu Otwartego. Następnie opracowana zostanie dokumentacja wywiadu (opis archiwalny, protokół wywiadu, tagowanie, transkrypcja), która znajdzie się we wspólnym repozytorium projektu (serwer, administrowanie). Etap ten kończy zajęcia w semestrze letnim 2017/2018.

Ćwiczenia warsztatowe (semestr zimowy 2018/2019).

Zajęcia prowadzone będą metodą projektów badawczo-wdrożeniowych w trzech interdyscyplinarnych grupach ćwiczeniowych. Na zajęciach studenci będą analizowali powstały na etapie drugim materiał (nagrania audio/wideo, dokumentacja, materiały dodatkowe). Do analizy, ewaluacji wyników i projektowania publikacji wykorzystana zostanie multimedialna tablica umożliwiająca zespołową pracę i komunikację między grupami. Efektem docelowym jest tworzenie w trakcie semestru tematycznych multimedialnych raportów “work in progress” (dostępnych na stronach internetowych Instytutów) i cyfrowego poradnika innowacyjnych praktyk edukacyjnych jako efektu końcowego. Całość projektu zostanie przedstawiona na spotkaniu otwartym, z udziałem studentów i seniorów (luty 2019).

W ramach grup projektowych (3 zespoły) studenci analizują materiały (wywiady) i przygotowują ich prezentację w wybranej postaci: wydarzenia kulturalnego, publikacji, itd.

Bruner Jerome, Narracyjna konstrukcja rzeczywistości, w: Kultura edukacji, przeł. Tamara Brzostowska-Tereszkiewicz, Kraków 2006.

Brzostek B., Wawrzyniak J., “Wiklina.” Z historii pewnej warszawskiej kawiarni lat małej stabilizacji, [in:] Metamorfozy społeczne. t. 2: Badania nad dziejami społecznymi XIX i XX wieku., J. Żarnowski (red.), vol. 2, Warszawa 1998, s. 233–257.

Chorązki M., Ziemianie wobec wojny: postawy właścicieli ziemskich województwa krakowskiego w latach 1939-1945, Kraków 2010.

Connerton P., Siedem rodzajów zapomnienia, [in:] (Kon)teksty pamięci. Antologia, K. Kończal (red.), Warszawa 2014, s. 343–357.

Czapigo Dominik, Historia mówiona – realizacja nagrań, [in:] Archiwistyka Społeczna, Katarzyna Ziętal (red.), Ośrodek KARTA 2012, s. 69–79.

Filipkowski P., Historia mówiona jako historia faktyczna, albo jak “odantropologizować” opowieści o przeszłości?, “Rocznik Antropologii Historii,” vol. V, no. 1 (8), 2015, s. 1–18.

Filipkowski P., Historia mówiona jako historia ratownicza: doświadczenie, opowieść, egzystencja,, “Teksty Drugie,” no. 5, 2014, s. 27–46.

Frisch Michael, Historia mówiona i rewolucja digitalna. W kierunku post-dokumantalnej wrażliwości, [in:] Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, E. Domańska (red.), Poznań 2010, s. 295–317.

Grupińska A., Wawrzyniak J. (red.), Pamiętanie Peerelu. Marzec 1968,, Warszawa 2008.

Grupińska A., Wawrzyniak J., Buntownicy, Warszawa 2011.

Jackson Michael, Politics of Storytelling, Copenhagen 2013 i in. (fragmenty)

Kaźmierska K., Autobiograficzny wywiad narracyjny – kwestie etyczne i metodologiczne w kontekście archiwizacji narracji,, “Studia Socjologiczne,” no. 3, 2014, s. 221–238.

Kałwa D., Kozetka historyka. Oral history w badaniach życia prywatnego, [in:] Rodzina, prywatność, intymność: dzieje rodziny polskiej w kontekście europejskim:[Sympozjum na XVII Powszechnym Zjeździe Historyków Polskich, Kraków, 15-18 września 2004]. Zbiór studiów, D. Kałwa, A. Żarnowska, A. Walaszek (red.), Warszawa 2005, s. 181–190.

Kierzkowski M., Jakiej historii potrzebuje Europa Środkowo-Wschodnia? Szansehistorii mówionej,, “Porównania,” no. 7, 2010, s. 48–56.

Kierzkowski M., Nowe możliwości badawcze: Oral History w USA w dobie rewolucji digitalnej,, “Historyka,” vol. 41, 2011, s. 155–164.

Kierzkowski M., Oral history – audiowizualna reprezentacja przeszłości, [in:] Współczesność i przyszłość nauk humanistycznych. Problemy i perspektywy badawcze, D. Ciunajcis, M. Kierzkowski, G. Klonowski (red.), Poznań 2007, s. 119–132.

Kierzkowski Michał, Historia mówiona - próba definicji pojęcia,, “Wrocławski Rocznik Historii Mówionej,” vol. IV, 2014, s. 5–20.

Klich-Kluczewska B., Kałwa D., „Codzienność peryferyjna.” Pamięć o PRL mieszkańców Ustronia – studium przypadku,, “Konteksty. Polska Sztuka Ludowa,” no. 1, 2011, s. 57–64.

Kudela-Świątek W., Awangarda i outsiderzy. Rozważania o polskiej historii mówionej pomiędzy historią publiczną a dyskusją akademicką,, “Wrocławski Rocznik Historii Mówionej,” vol. 5, 2015, s. 111–139.

Kudela-Świątek W., O zasadności i możliwości korzystania z archiwalnych nagrań biograficznych dla “padlinożerców” i nie tylko, [in:] Rocznik Antropologii Historii, vol. 1, 2014, s. 79–96.

Kurkowska-Budzan M., Badacz – tubylec. O emocjach, władzy i tożsamości w badaniach oral history miasteczka Jedwabne, [in:] Obserwacja uczestnicząca w badaniach historycznych: zbiór studiów, T. Wiślicz, B. Wagner (red.), Zabrze 2008, s. 17–25.

Kurkowska-Budzan Marta, Historia „samorosła”: narracje o powojennym podziemiu zbrojnym w Łomżyńskiem,, “Konteksty. Polska Sztuka Ludowa,” no. 1, 2011, s. 45–56.

Maubach F., Świadek historii. Swobodne wspominanie a krytyka źródła historycznego — o ambiwalencji metody w zachodnioniemieckiej oral history około roku 1980,, “Wrocławski Rocznik Historii Mówionej,” vol. III, 2013, s. 1–35.

Niebrzegowska-Bartmińska S., Wasiuta S. (red.), Historia mówiona w świetle etnolingwistyki, Lublin 2008.

Plato Aleksander. von, Historia a psychologia – historia mówiona a psychoanaliza. Zarys problemu i przegląd literatury,, “Wrocławski Rocznik Historii Mówionej,” no. 03, 2013, s. 5–37.

Wiszniewicz Joanna, Życie przecięte. Opowieści pokolenia Marca,, Wołowiec 2008.

Wyka A., Badacz społeczny wobec doświadczenia,, Warszawa 1993.

Zińczuk Aleksandra, Ośrodek “Brama Grodzka - Teatr NN.” Historia mówiona i opowiadanie historii, „Historyka,” vol. XLI, 2011, s. 147–155.

Podczas interdyscyplinarnych zajęć oral history studenci zdobędą wiedzę i profesjonalne umiejętności prowadzenia i dokumentacji wywiadów ze świadkami historii oraz realizacji projektów oral history o charakterze badawczym, edukacyjnym lub kulturalnym.

Interdyscyplinarny charakter oral history wymaga nowatorskiego połączenia wiedzy i umiejętności z zakresu historii, kultury pamięci, psychologii społecznej, komunikowania za pomocą nowoczesnych mediów społecznych, a także świadomego i odpowiedzialnego korzystania z tego rodzaju źródeł w działaniach o charakterze twórczym.

Jednym z celów dydaktycznych jest kształtowanie samodzielności badawczej uczestników zajęć, a jej niezbywalnym aspektem będzie umiejętność określania pola problemowego, którego eksploracji mają służyć przeprowadzane wywiady.

Studenci w trakcie zajęć zdobywają wiedzę na temat:

metodologii badań oral history, tj. zasad prowadzenia wywiadów ze świadkami historii, dokumentowania i archiwizacji,

zasad etycznych oral history,

sposobów zastosowania metody oral history w praktyce badawczej w poszczególnych dyscyplinach i interdyscyplinarnych projektach (historia, kulturoznawstwo, socjologia, etnolingwistyka),

projektów kulturalnych, edukacyjnych i animacyjnych (film, wystawa, muzeum, performans, widowisko narracyjne), wykorzystujących wywiady świadków historii,

pamięci zbiorowej (społecznej, kulturowej, historycznej), pamięci autobiograficznej.

W zakresie umiejętności, studenci po zakończeniu zajęć potrafią:

zastosować narzędzia oral history w projekcie badawczym: zbudować kwestionariusz wywiadu, przeprowadzić i zarejestrować na nośnikach cyfrowych wywiad ze świadkiem historii, dokonać ewaluacji wywiadu pod względem merytorycznym i technicznym, opracować dokumentację wywiadu,

wykorzystać współczesne media w celu upowszechnienia informacji o projekcie i popularyzacji metodologii oral history,

opracować multimedialną publikację prezentującą przebieg projektu i jego efekty,

pracować w zespole interdyscyplinarnym, tzn. komunikować się na poziomie teoretycznym i merytorycznym, wymieniać się wiedzą, doświadczeniami i umiejętnościami nabytymi w ramach studiów dyscyplinarnych,

zaplanować i przeprowadzić projekt oral history o charakterze badawczym, edukacyjnym lub kulturalnym.

Semestr 1 (2017/2018): dokumentacja wywiadu oral history

Uczestnictwo w zajęciach (dopuszczalna 1 nieobecność) i wykonanie wywiadu (wraz z dokumentacją)