Romantyzm „udomowiony”. Mieszczańska kultura i sztuka 1. połowy XIX w.

nieobowiązkowe

Zajęcia, odbywające się w przeważającej części w Muzeum Narodowym w Warszawie, na wystawie Biedermeier, podejmować będą wątki dotyczące obyczajowości i kultury życia codziennego 1. połowy XIX w. w Europie Środkowej. Przedmiotem refleksji będzie rodzina, społeczne role jej członków, styl urządzenia wnętrz, projekty mebli i rzemiosła artystycznego, moda i akcesoria, biżuteria i bibeloty. Omówione będą narodowe i regionalne aspekty mieszczańskiej sztuki i obyczajowości w okresie 1815-1848.

W ramach wykładu i cyklu wizyt na wystawie oraz w galerii malarstwa MNW scharakteryzowana będzie mieszczańska kultura i geneza pojęcia biedermeier w Polsce (jego odmienność od programu romantyzmu), w krajach niemieckich, Austrii. Analizie poddana zostanie także aktualna ekspozycja (założenia, projekt plastyczny, sposób prowadzenia narracji, towarzyszący wystawie aparat). Omówione zostaną różne sposoby widzenia biedermeieru w historii sztuki, w badaniach literackich, w wielkich muzealnych ekspozycjach, w świetle których nurt mieszczańskiej sztuki rysuje się raz jako przejaw konserwatyzmu, to znów jako początek wielu nowoczesnych tendencji we wzornictwie, wyraz mentalności i ambicji klasy średniej, kultury popularnej i masowej. Postawione będą pytania o klasowy i narodowy status biedermeieru. Wyszukane projekty biedermeierowskich mebli wychodziły z najwyższych kręgów dworskich, a na ziemiach polskich nie mniejszym jego eksponentem było ziemiaństwo. Konfrontacji poddane zostaną rozmaite wyobrażenia biedermeieru jako sztuki naiwnej, sentymentalnej, funkcjonalnej, bezpiecznej i wygodnej, „udomowionego romantyzmu”, przejawu pragmatyzmu człowieka ery postnapoleońskie, komfortu, ładu i stabilizacji. Scharakteryzowane zostaną najważniejsze ośrodki i artyści, moda, rozrywki i edukacja, wzory w zakresie meblarstwa, urządzenia wnętrz, rzemiosła, malarstwa. Omówiony będzie styl życia mieszczaństwa niemieckiego, skandynawskiego, polskiego, z uwydatnieniem kulturowej roli kobiety i mężczyzny, rodziny, dzieci.

J. Bark, Biedermeier - Vormärz, Bürgerlicher Realismus, Stuttgart 1984.

Biedermeier: art and culture in Central Europe, 1815-1848, Skira 2001.

Biedermeier im Haus Lichtenstein, kat. wsyt., Liechtenstein Musuem Wien, München, London, New York 2005.

Biedermeier, The Invention of Simplicity, kat. wyst., Milwaukee Art Museum, Milwaukee 2006-2007; Albertina, Vienna 2007; Deutsches Historisches Museum, Berlin 2007; Musée du Louvre, Paris2007-2008.

Biedermeier - epoka sztuki mieszczańskiej, kat. wyst., Muzeum Okręgowe w Rzeszowie, red. Z. Karbowska, Rzeszów 1994.

Biedermeier und Vormärz in Österreich, Vom Wiener Kongreβ 1815 zur Revolution des Jahres 1848, kat. wyst., Schloβ Pottenbrunn/St. Pölten (oprac. Karl Gutkas), 1982.

Bürgersinn und Aufbegehren. Biedermeier und Vormärz in Wien 1815 – 1848, kat. wyst., Historisches Museum der Stadt Wien, 1987-1988, Wien 1988

E. Charazińska, W kręgu wileńskiego klasycyzmu, kat. wyst., Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1997.

Der frühe Realismus in Deutschland 1801–1850, kat. wyst.., Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg 1967.

D. Gentsch, Biedermeier, Leipzig 1976.

S. Grabner, Klassizismus, Romantik und Realismus in der Ősterrechischen Galerie Belvedere, München 2006.

M. Gutowska-Rychlewska, Historia ubiorow, Wrocław 1968

M. Gutkowska-Rychlewska, M. Taszycka, Ubiory i akcesoria mody wieku XIX , Krakow

1967.

G. Himmelheber, Biedermeier Furniture, London 1974.

G. Himmelheber, Biedermeier, 1815-1835: architecture, painting, sculpture, decorative arts, fashion, kat. wsyt., Haus der Kunst, München 1989,

Kobieta i edukacja na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, pod red. A.

Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 1995 .

Kobieta i kultura czasu wolnego. Wiek XIX i XX, pod red. A. Żarnowskiej i A. Szwarca, Warszawa 2001.

Kobieta i kultura życia codziennego. Wiek XIX i XX , pod red. A. Żarnowskiej i A.

Szwarca, Warszawa 1997.

M. Kurkowska, „Romantyzm udomowiony” – rodzina i społeczeństwo w kulturze popularnej epoki biedermeieru. Kilka uwag o powstawaniu i upowszechnianiu nowych wzorców, in: A. Pieńkos, A. Rosales Rodriguez (ed.), Epoka Chopina – kultura romantyczna we Francji i w Polsce, Warszawa 2013

J. Malinowski, Malarstwo polskie XIX w., Warszawa 2003.

A.Melbechowska-Luty, Mali mistrzowie polskiego pejzażu XIX wieku, Warszawa 1997.

E. Micke-Broniarek, Malarstwo polskie: realizm, naturalizm, Warszawa 2005.

Mieszczański spokój: od biedermeieru do art déco, Muzeum Sopotu, Sopot 2015-16.

R. Pressler, R. Straub, Biedermeier Furniture, Schiffer Publishing 2007.

V. Nemoyanu, The taming of romanticism : European literature and the age of Biedermeier, Harvard University Press, Camebridge 1984.

S. Sangl, Biedermeier to Bauhaus, 2001.

A. Sieradzka, Tysiąc lat ubioru w Polsce, Warszawa 2003.

Spory o Biedermeier, wybór, wstęp i oprac. Jacek Kubiak., Poznań 2006.

Two Golden Ages. Masterpieces of Dutch and Danish Painting, kat. wsyt., Statens Museum for Kunst, Copenhagen 2000-2001; Rijksmuseum, Amsterdam 2001.

R. Waissenberger, Vienna in the Biedermeier Era, 1815-1848, New York 1986.

P. Windstoβer i in., Kunst im Detail. Vom Klassizismus bis zum Biedermeier, Stuttgart 1987.

A. Wilkie, Biedermeier, Poznań, 2006.

J. Woch, Biedermeier: przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa 2006.

W. Vaughan, German Romantic Painting, Yale University Press 1994.

Vienna in the Age of Schubert: The Biedermeier Interior, 1815-1848, kat. wyst., Victoria and Albert Museum, London 1979.

R. Vondráček, Biedermeier. Art and Culture in the Bohemian Lands 1814–1848, Museum of Decorative Arts, 2010.

M. Żmigrodzka, Polska powieść biedermeierowska, „Pamiętnik Literacki”, 2, 1966.

Student ma podstawową wiedzę o mieszczańskiej kulturze pierwszej połowy XIX w. w Europie Środkowej, potrafi scharakteryzować „biedermeier” jako pojęcie kulturowe i stylistyczne w zakresie malarstwa, rzemiosła artystycznego, przede wszystkim meblarstwa, szkła, biżuterii oraz mody. Umie napisać krótką pracę – analizę obiektu jako przedmiotu definiującego określone kulturowe tendencje.

Zaliczenie na podstawie pracy – rozbudowanego opisu wybranego obiektu z wystawy lub innego dzieła ( w uzgodnieniu z prowadzącą), powiązanego z problematyką mieszczańskiej kultury 1. połowy XIX w. (ok. 8 stron).