Podstawy leksykografii ogólnej

obowiązkowe

Przed rozpoczęciem zajęć student powinien posiadać ogólną wiedzę językoznawczą.

w sali

Kurs ma na celu przedstawienie podstawowych pojęć leksykografii jako dyscypliny naukowej, zapoznanie ze strukturą słowników, zasadami typologii słowników i metodami opisu leksykograficznego, z uwzględnieniem ewolucji podejścia do tej dyscypliny. W ramach zajęć omawiane są polska baza leksykograficzna i badania nad użytkowaniem słowników, także elektronicznych. Studenci poznają kryteria oceny i wyboru słowników i nabywają kompetencje konieczne do korzystania z bazy leksykograficznej jedno-, dwu- i wielojęzycznej oraz samodzielnego sporządzania słowniczków terminologicznych.

Celem wykładu jest zapoznanie studentów i studentek z podstawowymi pojęciami, teoriami i narzędziami leksykografii ogólnej.

Na początku kursu słuchacze i słuchaczki poznają leksykografię jako dyscyplinę oraz jej miejsce w systemie wiedzy człowieka. Dowiadują się, czym zajmuje się leksykografia jako dyscyplina naukowa i jako rodzaj działalności zawodowej, oraz poznają jej związki z dyscyplinami podstawowymi i pokrewnymi. Następnie poznają zarys historii leksykografii w obu powyższych wymiarach.

W drugiej części wykład zmierza w stronę zagadnień bardziej praktycznych: studenci i studentki poznają typologię słowników oraz klasyfikację użytkowników i sytuacji użycia słownika. Zapoznają się też z metodami opisu znaczenia w słowniku oraz możliwościami wykorzystania narzędzi lingwistyki korpusowej. Na koniec dowiadują się, według jakich kryteriów można słowniki oceniać.

Ostatnia część kursu poświęcona jest na przegląd wybranych zagadnień leksykograficznych o charakterze bardziej szczegółowym, jak leksykografia elektroniczna czy leksykografia do celów dydaktyki języków obcych, oraz aktualnych trendów tak w nauce, jak i w działalności zawodowej na podstawie najnowszych publikacji.

Według potrzeb niektóre wykłady wspomagane są materiałem wizualnym, w szczególności skanami fragmentów słowników oraz prezentacjami słowników elektronicznych.

Nakład pracy studenta:

Godziny kontaktowe w sali: 30 h = 1 ECTS

Samodzielna praca poza salą zajęciową: 30 h = 1 ECTS

w tym:

10 godzin czytania literatury przedmiotu

20 godzin przygotowania do egzaminu

W języku polskim:

Apresjan, Jurij D. 2012. Z warsztatu leksykografa. Zredagowane przez Zofię Zaron. Warszawa: Wydział Polonistyki UW. Pracownia Pragmatyki i Semantyki Językoznawczej.

Bańko, Mirosław, i Halina Karaś, red. 2018. Między teorią a praktyką: metody współczesnej leksykografii. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Doroszewski, Witold. 1954. Z zagadnień leksykografii polskiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Grochowski, Maciej. 1982. Zarys leksykologii i leksykografii. Zagadnienia synchroniczne. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.

Gruszczyński, Włodzimierz, i Laura Polkowska, red. 2011. Problemy leksykografii: historia, metodologia, praktyka. Kraków: Wydawnictwo Lexis.

Kania, Stanisław, i Jan Tokarski. 1984. Zarys leksykologii i leksykografii polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Mędelska, Jolanta, i Jan Wawrzyńczyk. 1992. Między oryginałem a przekładem. Rzecz o słownikach dwujęzycznych. Kielce: Wydawnictwo Szumacher.

Mielczarek, Alfred. 1972. Z zagadnień leksykografii encyklopedycznej. Warszawa: PWN.

Miodunka, Władysław. 1989. Podstawy leksykologii i leksykografii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Piotrowski, Tadeusz. 1994. Z zagadnień leksykografii. Warszawa: PWN.

———. 2001. Zrozumieć leksykografię. Warszawa: PWN.

Saloni, Zygmunt, red. 1987. Studia z polskiej leksykografii współczesnej. T. 2. 3 t. Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis 338. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.

———, red. 1988. Studia z polskiej leksykografii współczesnej. T. 1. 3 t. Prace Językoznawcze 116. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

———, red. 1989. Studia z polskiej leksykografii współczesnej. T. 3. 3 t. Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego = Dissertationes Universitatis Varsoviensis 376. Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW.

Wawrzyńczyk, Jan, red. 1990. Studia ze współczesnej leksykografii polsko-rosyjskiej. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika.

Wierzbicka, Anna, red. 1972. Semantyka i słownik: praca zbiorowa. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Wierzchowski, Józef. 1978. Leksykologia i leksykografia. Siedlce: Wydawnictwo Uczelniane WSR-P.

Żmigrodzki, Piotr. 2008. Słowo – słownik – rzeczywistość: z problemów leksykografii i metaleksykografii. Kraków: Wydawnictwo Lexis.

———. 2009. Wprowadzenie do leksykografii polskiej. 3., uzupełnione wyd. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

W języku angielskim:

Atkins, Sue B. T., i Michael Rundell. 2008. The Oxford Guide to Practical Lexicography. Oxford: Oxford University Press.

Burchanow, Igor. 1999. Linguistic Foundations of Ideography. Semantic Analysis and Ideographic Dictionaries. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

———. 2010. Lexicography: A Dictionary of Basic Terminology. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.

Durkin, Philip, red. 2016. The Oxford Handbook of Lexicography. Oxford Handbooks in Linguistics. Oxford: Oxford University Press.

Fontenelle, Thierry, red. 2008. Practical Lexicography: a Reader. Oxford: Oxford University Press.

Hartmann, Reinhard Rudolf Karl. 2001. Teaching and Researching Lexicography. Applied Linguistics in Action. Harlow, London: Longman.

Hartmann, Reinhard Rudolf Karl, i Gregory James, red. 2002. Dictionary of Lexicography. London, New York: Routledge.

Schryver, Gilles-Maurice de. 2003. „Lexicographers’ Dreams in the Electronic-Dictionary Age”. International Journal of Lexicography 16 (2): 143–99.

Sterkenburg, Piet van, red. 2003. A Practical Guide to Lexicography. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.

Svensen, Bo. 2009. A Handbook of Lexicography: the Theory and Practice of Dictionary-making. Cambridge: Cambridge University Press.

Zgusta, Ladislav. 1971. Manual of Lexicography. The Hague, Paris: Mouton.

W języku niemieckim:

Henne, Helmut, red. 1979. Praxis der Lexikographie. Berichte aus der Werkstatt. Reihe Germanistische Linguistik 22. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.

Schaeder, Burkhard. 1981. Lexikographie als Praxis und Theorie. Reihe Germianistische Linguistik 34. Tübingen: Max Niemeyer Verlag.

W języku rosyjskim:

Apresjan, Jurij D. 1995. Интегральное описание языка и системная лексикография. T. 2. Moskwa: Школа „Языки русской культуры”.

Šestakova, Larisa Leonidovna. 2011. Русская авторская лексикография: Теория, история, современность. Moskwa: Языки славянских культур.

Sternin, I. A., i T. A. Čubur, red. 2006. Контрастивная лексикология и лексикография. Воронеж: «Истоки».

W języku włoskim:

Aprile, Marcello. 2005. Dalle parole ai dizionari. Bologna: Il Mulino.

Vanvolsem, Serge, i Laura Lepschy, red. 2008. Nell’ officina del dizionario: atti del convegno internazionale organizzato dall’Istituto Italiano di Cultura Lussemburgo, 10 giugno 2006. Stuttgart: Ibidem-Verlag.

Na zakończenie kursu oczekuje się, że student/ka:

(WIEDZA)

zna strukturę języka jako systemu, posiada podstawową wiedzę na temat miejsca i znaczenia lingwistyki stosowanej w systemie dyscyplin akademickich oraz rozumie ich unikalny charakter (K1_W01)

zna podstawową terminologię lingwistyki stosowanej (K1_W02)

zna zarys głównych kierunków rozwoju i najważniejsze nowe osiągnięcia w lingwistyce stosowanej (K1_W04)

zna i rozumie specyfikę współczesnych paradygmatów lingwistyki stosowanej oraz posiada solidną wiedzę z zakresu teorii i metodologii językoznawczej (K1_W05)

zna i rozumie związki między lingwistyką stosowaną a innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami (K1_W06)

zna i rozumie główne kierunki rozwoju oraz najważniejsze nowe osiągnięcia w leksykografii (S1.2_W03)

posiada zaawansowaną wiedzę z zakresu historii leksykografii jako dziedziny wiedzy (S1.2_W08)

zna i rozumie terminologię wybranych dziedzin wiedzy i działalności zawodowej, posiada podstawową wiedzę na temat tworzenia baz danych i innych zasobów terminologicznych, zna centra terminologiczne w Polsce i w krajach studiowanych języków obcych (S1.2_W10)

zna i rozumie charakter współczesnej teorii i metodologii leksykografii, zna główne tendencje rozwojowe i najważniejsze nowe osiągnięcia w tej dyscyplinie w dwóch studiowanych językach obcych (S1.2_W11)

(UMIEJĘTNOŚCI)

potrafi krytycznie analizować teksty jako produkty kultury, potrafi poszukiwać, analizować, oceniać i wybierać autentyczne teksty w dwóch studiowanych językach obcych oraz rozwijać swoje umiejętności zawodowe w zakresie lingwistyki stosowanej (K1_U01)

posiada rudymentarne umiejętności badawcze, potrafi określać problemy badawcze i używać narzędzi badawczych lingwistyki stosowanej (w poddyscyplinach wybranego modułu); potrafi wybierać odpowiednie metody rozwiązania problemów w wybranej dyscyplinie (K1_U02)

potrafi pisać prace naukowe w dwóch studiowanych językach obcych i w języku polskim, używając podstawowych teorii lingwistyki stosowanej (K1_U06)

potrafi skutecznie stosować wiedzę teoretyczną w dziedzinie lingwistyki stosowanej w typowych sytuacjach zawodowych, w tym w projektach zespołowych i międzydziedzinowych (K1_U10)

potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę w dziedzinie lingwistyki stosowanej pod kierunkiem opiekuna naukowego; potrafi ocenić przydatność badanych metod, praktyk i procedur do własnej działalności zawodowej (K1_U11)

potrafi rozpoznawać terminologię pochodzenia łacińskiego, samodzielnie szukać znaczeń terminów i wprawnie wyjaśniać pojęcia z różnych dziedzin wiedzy i działalności zawodowej (S1.2_U06)

potrafi odnaleźć i ocenić równoważne formy w różnych pracach leksykograficznych, w tym w korpusach tekstów, w języku polskim i w dwóch studiowanych językach obcych (S1.2_U07)

potrafi korzystać z ogólnodostępnych baz danych i innych zasobów terminologicznych w pracy z tekstami specjalistycznymi; potrafi oceniać zebrane dane terminologiczne z wybranej dziedziny wiedzy i działalności zawodowej (S1.2_U08)

potrafi dokładnie interpretować dane leksykograficzne i terminologiczne oraz charakterystyki konkretnego języka do celów specjalistycznych i ustalać jego poziom terminologizacji (S1.2_U10)

potrafi krytycznie analizować teksty specjalistyczne i literackie jako produkty kultury; potrafi znajdować, oceniać i wybierać autentyczne teksty w dwóch studiowanych językach w celu rozwijania własnych umiejętności w tłumaczeniu specjalistycznym lub literackim (S1.2_U11)

(KOMPETENCJE SPOŁECZNE)

jest gotów adekwatnie identyfikować i rozwiązywać dylematy komunikacji międzyjęzykowej wynikające z asymetrii języków i różnic kulturowych, przestrzegając przy tym modeli etycznego postępowania i poszukując porady ekspertów (K1_K01, S1.2_K01)

jest gotów krytycznie oceniać własną wiedzę w dziedzinie lingwistyki stosowanej; docenia znaczenie argumentacji opartej na zasługach przy rozwiązywaniu problemów badawczych i praktycznych (w środowisku zawodowym) (K1_K02)

Zaliczenie odbywa się w formie egzaminu pisemnego sprawdzającego wiedzę z wykładów.

Punktacja:

0−59% − ndst

60−69% − dst

70−74% − dst+

75−84% − db

85−89% − db+

90−100% − bdb

Aktywny udział w dyskusji na wykładach, w szczególności udzielanie odpowiedzi na pytania prowadzącej, skutkuje podniesieniem oceny na egzaminie o pół stopnia, o ile student/studentka uzyska co najmniej 60% punktów.