Metodologia badań literaturoznawczych

obowiązkowe

Wpis na II rok studiów doktoranckich.

Przygotowywanie rozprawy doktorskiej o charakterze literaturoznawczym (w przypadku rozpraw o charakterze interdyscyplinarnym wybór zajęć po konsultacji z opiekunem naukowym).

w sali

Semestr zimowy

I. Zagadnienia wstępne

Co to jest literatura? Wyznaczniki literatury. Przykład badań empirycznych dotyczących rozpoznawalności tekstu literackiego. Co to jest nauka o literaturze? Co to jest metodologia? Metodologia badań literackich i jej miejsce w nauce o literaturze. Przegląd historyczny stanowisk i szkół metodologicznych. Komparatystyka literacka.

II. Filozoficzne podstawy teorii literatury.

III. Wprowadzenie do teorii dzieła literackiego. Dzieło literackie – analiza, interpretacja, wartościowanie.

IV. Starożytne źródła wiedzy o literaturze.

V. Estetyka klasycyzmu.

VI. Estetyka kantowska.

VII. Kierunki romantyczne (szkoła niemiecka i angielska).

VIII. Kierunki pozytywistyczne.

IX. Od przełomu antypozytywistycznego.

X. Fenomenologia.

Semestr letni

I. Zagadnienia wstępne.

Teoria literatury i metodologia badań literackich w XX i XXI wieku – zakorzenienie w tradycji, nowe tendencje, prognozy na przyszłość. Co to jest metodologia badań literackich? – cd. Przegląd stanowisk i szkół metodologicznych. Intertekstualność. Interdyscyplinarność – transdyscyplinarność – multidyscyplinarność a badania literaturoznawcze.

II. Psychoanaliza w badaniach literaturoznawczych. Archetypy i symbole. Teoria toposów E.R. Curtiusa.

III. Rosyjska szkoła formalna.

IV. Formalizm amerykański – New Criticism.

V. Propozycje metodologiczne Michaiła Bachtina.

VI. Hermeneutyka.

VII. Od strukturalizmu do poststrukturalizmu.

VIII. Semiotyka. Jurij Łotman i inni.

IX. Dekonstrukcja i literatura.

X. Kulturowa teoria literatury.

XI. Literatura a inne sztuki.

Literatura a muzyka. Literatura a sztuki piękne. Literatura a teatr; czy dramat jest rodzajem literackim? (propozycja S. Skwarczyńskiej i odpowiedź A. Hutnikiewicza).

XII. Gender Studies.

XIII. Postkolonializm.

XIV. Próba podsumowania.

Wybór metody badawczej – przykłady, rady i przestrogi. Współczesne „dyskusje badawcze” (na przykładzie badań porównawczych).

UWAGA. Część szczegółowych treści nauczania odzwierciedla spis literatury przedmiotu.

Semestr zimowy

Literatura przedmiotu (podstawowa):

 Teoria badań literackich. Antologia, oprac. S. Skwarczyńska, t. 1, cz. 1, 2; t. 2, cz. 1, 2, Kraków do 1986 r.

 Z. Mitosek, Teorie badań literackich, Warszawa 1995 (lub wydania inne).

Literatura przedmiotu (szczegółowa):

I.

− H. Markiewicz, Wyznaczniki literatury, (w:) H. Markiewicz, Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1996, s. 58-70.

− M. Fleischer, Rozpoznawalność cech „literackości” i „funkcji estetycznej” przez „kompetentnych odbiorców”. Wyniki badań empirycznych, (w:) Anatomia dyskursu. Wiedza o literaturze z punktu widzenia obserwatora. III, pod red. B. Balickiego, B. Ryża i E. Szczerbuka, Wrocław 2008, s. 277-320.

− E. Kasperski, Literatura. Teoria. Metodologia, (w:) Literatura. Teoria. Metodologia, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1998, s. 8-38.

− H. Markiewicz, Prawa naukowe w historii literatury, (w:) H. Markiewicz, Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1996, s. 261-315.

− A. Burzyńska, Wprowadzenie, (w:) A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2009, s. 13-41.

− R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, (w:) Teoretycznoliterackie tematy i problemy, oprac. D. Ulicka, Warszawa 2003, s. 365-411.

− M. Bachtin, O metodologii literaturoznawstwa, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. IV, cz. 1, oprac. H. Markiewicz, Kraków 1996, s. 88-98.

− J. Derrida, Ta dziwna instytucja zwana literaturą, (w:) Teoretycznoliterackie tematy i problemy, oprac. D. Ulicka, Warszawa 2003, s. 141-184.

− J. Losee, Wprowadzenie do filozofii nauki, Warszawa 2001 (fragm.)

II.

− M. Gołaszewska, Filozoficzne podstawy teorii literatury, (w:) Poszukiwania teoretycznoliterackie, pod red. E. Czaplejewicza i E. Kasperskiego, Wrocław etc. 1989, s. 23-34.

III.

− J. Sławiński, Analiza, interpretacja i wartościowanie dzieła literackiego, (w:) J. Sławiński, Prace wybrane, t. IV (Próby teoretycznoliterackie), Kraków 2000, s. 9-38.

− H. Markiewicz, Wartości i oceny w badaniach literackich, (w:) H. Markiewicz, Główne problemy wiedzy o literaturze, Kraków 1996, s. 316-339.

IV.

− Z. Mitosek, Mimesis. Zjawisko i problem, Warszawa 1997 (rozdział pt. Teorie, s. 15-31).

− A. Wójcik, Talent i sztuka. Rzecz o poezji Horacego, Wrocław etc. 1986 (rozdział pt. List do Pizonów, s. 240-256).

− J. Zychowicz, Tradycja neoplatońska i podstawy myśli o literaturze, (w:) Poszukiwania teoretycznoliterackie, pod red. E. Czaplejewicza i E. Kasperskiego, Wrocław etc. 1989, s. 115-153.

V.

− F.K. Dmochowski, Sztuka rymotwórcza (fragm.)

Lit.:

− T. Kostkiewiczowa, Reguły, (w:) Słownik literatury polskiego Oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, Wrocław – Warszawa – Kraków 1996, s. 505-508.

− R. Przybylski, To jest klasycyzm, Warszawa 1978 (fragm.).

VI.

− I. Kant, Co to jest Oświecenie? (wydanie dowolne).

− A.J. Noras, Kant i Hegel w sporach filozoficznych XVIII i XIX wieku, Katowice 2007.

VII.

− Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, oprac. T. Namowicz, Wrocław etc. 2000 (ze wstępu: X. Główne zasady poetologiczne romantyków niemieckich, s. LII-LIX).

− R. Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, Warszawa 1979 (rozdział Jedność romantyzmu europejskiego, fragm.).

− R. Panasiuk, Schelling, Warszawa 1987 (fragm.).

VIII.

− M. Czernyszewski, Pisma estetyczne i krytycznoliterackie. Wybór, oprac. A.Walicki, Wrocław – Warszawa 1964 (rozprawa Stosunek estetyczny sztuki do rzeczywistości).

− M. Januszkiewicz, Prawda w literaturze, (w:) Prawda w literaturze, pod red. A. Tyszczyka, J. Borowskiego, I. Piekarskiego, Lublin 2009, s. 101-123.

− A. Martuszewska, Prawdopodobieństwo – klucz czy wytrych do teorii realizmu i prawdy w literaturze?, (w:) Poszukiwania teoretycznoliterackie, pod red. E. Czaplejewicza i E. Kasperskiego, Wrocław etc. 1989, s. 235-259.

− E. Auerbach, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, t. 2, Warszawa 1968 (fragm.).

− A. Kiklewicz, Funkcja poetycka tekstu. Paradygmaty badawcze, (w:) Paradygmaty filozofii języka, literatury i teorii tekstu. (Pogranicza metodologiczne), pod red. A. Kiklewicza, Słupsk 2004, s. 167-180.

− I. Fik, Wybór pism krytycznych, Warszawa 1961 (artykuł Dzieło sztuki jako budowa).

− R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm wiedza o literaturze, Warszawa 1993 (fragm.).

IX.

− D. Ulicka, Przełom antypozytywistyczny, (w:) Literatura. Teoria. Metodologia, (w:) Literatura. Teoria. Metodologia, pod red. D. Ulickiej, Warszawa 1998, s. 39-59.

X.

− R. Ingarden, O poznaniu dzieła literackiego, Warszawa 1976 (fragm.).

− M.P. Markowski, Fenomenologia, (w:) A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2009, s. 79-102.

Semestr letni

Literatura przedmiotu (podstawowa):

 Teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. S. Skwarczyńska, t. 2, cz. 3, Kraków 1986.

 Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, Kraków 1996 i in.

 A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2009.

Literatura przedmiotu (szczegółowa):

I.

− H. Markiewicz, Rzut oka na najnowszą teorię badań literackich za granicą, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. IV, cz. 1 (Badania strukturalno-semiotyczne – uzupełnienie. Problemy recepcji i interpretacji), Kraków 1996, s. 7-26.

− A. Wojczyńska, Projekt „Teoria”. Z historii pojęcia „teorii” w literaturoznawstwie polskim lat dziewięćdziesiątych, (w:) Kultura w nauce o literaturze. Wiedza o literaturze z punktu widzenia obserwatora IV, pod red. B. Balickiego, B. Ryża i E. Szczerbuka, Wrocław 2009, s. 347-383.

− A. Burzyńska, Kulturowy zwrot teorii, (w:) Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2002, s. 41-91.

− T. Walas, Historia literatury w perspektywie kulturowej – dawniej i dziś, (w:) Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2002, s. 93-135.

− R. Nycz, Poetyka intertekstualna: tradycja i perspektywy, (w:) Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2002, s. 153-180.

− H. Markiewicz, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989, s. 198-228 (rozdział pt. Odmiany intertekstualności)

lub

− M. Głowiński, Poetyka i okolice, Warszawa 1992, s. 87-124 (rozdział pt. O intertekstualności).

− H. Markiewicz, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989, s. 248-274 (rozdział pt. Dylematy historyka literatury).

− G. Genette, Palimpsesty, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. IV, cz. 2 (Literatura jako produkcja i ideologia. Poststrukturalizm. Badania intertekstualne. Problemy syntezy historycznoliterackiej), Kraków 1996, s. 316-366.

II.

− M.P. Markowski, Psychoanaliza, (w:) A. Burzyńska, M.P. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2009, s. 45-68.

− H. Politzer, Czy Edyp miał kompleks Edypa?, (w:) Psychoanaliza i literatura, oprac. P. Dybel, M. Głowiński, Gdańsk 2001, s. 239-270.

− N. Frye, Archetypy literatury, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 2 (Strukturalno-semiotyczne badania literackie. Literaturoznawstwo porównawcze. W kręgu psychologii głębi i mitologii), Kraków 1972, s. 281-299.

III.

− B. Eichenbaum, Teoria „metody formalnej”, (w:) Teoria badań literackich za granicą. Antologia, t. 2 (Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945), cz. 3 (Od formalizmu do strukturalizmu), Kraków 1986, s. 164-199.

− T. Hawkes, Strukturalizm i semiotyka, tłum. I. Sieradzki, Warszawa 1988, s. 73-159 (rozdział pt. Struktury dzieł literackich; od tematu „Rosyjski formalizm” do tematu „Roland Barthes”).

IV.

− R.W. Stallman, Nowa krytyka, (w:) Nowa krytyka. Antologia, wybór H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, Warszawa 1983, s. 378-409.

V.

− M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, tłum. N. Modzelewska, Warszawa 1970, s. 7-68 (rozdział pt. Polifoniczna powieść Dostojewskiego i jej interpretacja w literaturze krytycznej), 275-309 (podrozdział pt. Typy słowa prozatorskiego w dziele Dostojewskiego).

− M. Bachtin, Problemy literatury i estetyki, tłum. W. Grajewski, Warszawa 1982, s. 82-277 (rozdział pt. Słowo w powieści).

− E. Czaplejewicz, Wstęp do poetyki pragmatycznej, Warszawa 1977, s. 134-172 (rozdział pt. Literatura jako dialog)

lub

− Bachtin. Dialog. Język. Literatura, pod red. E. Czaplejewicza i E. Kasperskiego, Warszawa 1983, s. 341-370 (rozdział pt. Dialog).

VI.

− H.-G. Gadamer, Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, wybór K. Michalski, tłum. M. Łukasiewicz i K. Michalski, Warszawa 2000, s. 132-141 (rozdział pt. Estetyka i hermeneutyka).

− P. Ricoeur, Hermeneutyczna funkcja dystansu, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 4, cz. 1 (Badania strukturalno-semiotyczne – uzupełnienie. Problemy recepcji i interpretacji), Kraków 1996, s. 150-167.

VII.

− J. Łotman, Wykłady z poetyki strukturalnej, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 2 (Strukturalno-semiotyczne badania literackie. Literaturoznawstwo porównawcze. W kręgu psychologii głębi i mitologii), Kraków 1972, s. 138-153.

− R. Barthes, Teoria tekstu, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 4, cz. 2 (Literatura jako produkcja i ideologia. Poststrukturalizm. Badania intertekstualne. Problemy syntezy historycznoliterackiej), Kraków 1996, s. 190-208.

− J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, (w:) Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, t. 4, cz. 2 (Literatura jako produkcja i ideologia. Poststrukturalizm. Badania intertekstualne. Problemy syntezy historycznoliterackiej), Kraków 1996, s. 151-174.

VIII.

− H. Markiewicz, Literatura w ujęciu semiotycznym. (Na marginesie prac J. Łotmana), (w:) H. Markiewicz, Przekroje i zbliżenia dawne i nowe. Rozprawy i szkice z wiedzy o literaturze, Warszawa 1976, s. 392-409.

− B. Żyłko, Semiotyka kultury. Szkoła tartusko-moskiewska, Gdańsk 2009 (przegląd zagadnień).

IX.

− J. Culler, Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań naukowych, (w:) Dekonstrukcja w badaniach literackich, pod red. R. Nycza, Gdańsk 2000, s. 321-386.

− R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 2000, s. 35-78 (rozdział pt. Dekonstrukcjonizm w teorii literatury; od tematu „Szkoła dekonstrukcji” do tematu „Negatywna poetyka lektury”).

X.

 Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. T. Walas i R. Nycz, Kraków 2012.

XI.

− M. Głowiński, Poetyka i okolice, Warszawa 1992, s. 299-323 (rozdział pt. Literackość muzyki – muzyczność literatury).

− O. Krysowski, Literatura i malarstwo w badaniach porównawczych, (w:) Komparatystyka dzisiaj, t. 1 (Problemy teoretyczne), pod red. E. Szczęsnej i E. Kasperskiego, Kraków 2010, s. 160-172.

− S. Skwarczyńska, Zagadnienie dramatu, (w:) Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. J. Deglera, Wrocław 1988, s. 105-123.

− A. Hutnikiewicz, Czy dramat jest dziełem literackim?, (w:) Problemy teorii dramatu i teatru, pod red. J. Deglera, Wrocław 1988, s. 125-131.

XII.

− I. Iwasiów, Gender dla średnio zaawansowanych. Wykłady szczecińskie, Warszawa 2004 (przegląd zagadnień).

XIII.

− E.M. Thompson, Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, tłum. A. Sierszulska, Kraków 2000, s. 1-21 (rozdział pt. Nacjonalizm, kolonializm, tożsamość), 23-84 (rozdział pt. Postawienie problemu).

− E. Apter, Poetyka uniwersalna a komparatystyka postkolonialna, (w:) Niewspółmierność perspektywy nowoczesnej komparatystyki. Antologia, pod red. T. Bilczewskiego, Kraków 2010, s. 451-461.

Wzbogacenie oraz usystematyzowanie i ugruntowanie wiedzy oraz umiejętności z zakresu metodologii badań literaturoznawczych, pozwalające na krytyczną analizę i interpretację poznanych (historycznych i w szczególności współczesnych) strategii badawczych oraz wybór własnej; pogłębiona i poszerzona wiedza o powiązaniach nauki o literaturze z innymi dyscyplinami humanistycznymi pozwalająca na integrowanie perspektyw badawczych.