Wstęp do badań nad kulturową historią regionu (I)

obowiązkowe

w sali

Zajęcia otwierają blok przedmiotów poświęconych historii i współczesności kultur krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz specyfice kulturowej regionu.

Zajęcia otwierające blok przedmiotów poświęconych historii i współczesności kultur krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz specyfice kulturowej regionu. Celem zajęć jest prezentacja najważniejszych kategorii teoretycznych i ujęć metodologicznych z zakresu historii idei i historii kultury, stanowiących podstawową kompetencję znawcy problematyki kulturowej kraju i regionu. Ich program obejmuje więc dzieje refleksji nad Europą Środkowo-Wschodnią jako regionem i nad kryteriami jego wyodrębniania, przedstawienie naukowych koncepcji etnosu, narodu i nacjonalizmu, a także form i aspektów życia społecznego takich jak państwo, społeczeństwo obywatelskie, religia i relacje wyznaniowe, inteligencja na tle innych formacji społecznych, kultura narodowa i kultura lokalna, tożsamość i wielokulturowość, opór w kulturze, kontrkultura i kontestacja oraz instytucjonalizacja kultury. Analizie tych tematów towarzyszy omówienie najistotniejszych nurtów i propozycji teoretycznych we współczesnych badaniach nad historią kultury.

W trakcie zajęć student rozwija swoje umiejętności badawcze, uczy się samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego.

BLOK I: Historia kulturowa jako perspektywa badawcza

1. Historia kultury a historia kulturowa. Czym się zajmuje historia kulturowa?

2. Prekursorzy i klasycy historii kulturowej.

3. Zwrot antropologiczny.

4. Szkoła Annales i historiografia nieklasyczna.

5. Współczesne kierunki i problemy historii kultury: pamięć zbiorowa jako kontr-historia.

BLOK II: Podstawowe pojęcia

6. Naród i nacjonalizm.

7. Mniejszość jako problem kulturowy.

8. Oblicza wielokulturowości.

9. Granice nowoczesności.

10. Lud i inteligencja jako przedmioty historii kulturowej.

BLOK III: Wizje Europy Środkowo-Wschodniej

11. Czy istnieje Europa Środkowo-Wschodnia?

12. Europa Środkowo-Wschodnia jako obszar geopolityczny i mityczny: Mitteleuropa, Międzymorze, kontynuacje.

13. Europa Środkowo-Wschodnia jako obszar historycznokulturowy: w kręgu koncepcji Jerzego Kłoczowskiego.

14. Europa Środkowo-Wschodnia jako projekt: wizja „Kultury” paryskiej.

15. Europa Środkowo-Wschodnia jako idea i praktyka: w poszukiwaniu „rodzinnej Europy”.

Nakład pracy studenta:

Uczestnictwo w zajęciach w sali – 30 godzin (1 ECTS)

Przygotowanie do zajęć – 60 godzin (2 ECTS)

Przygotowanie do egzaminu - 30 godzin (1 ECTS).

Literatura obowiązkowa

BLOK I: Historia kulturowa jako perspektywa badawcza.

1.1. Burke P., Historia kulturowa. Wprowadzenie, przeł. Hunia J., Kraków 2012, s. VII –XI i 1-8;

1.2. Pomian K., Jak uprawiać historię kultury [w:] „Przegląd Historyczny”, t. 86, z. 1, Warszawa 1995, s. 1-13.

2.1. Bednarek S., Pojmowanie kultury i jej historii we współczesnych syntezach dziejów kultury polskiej, Wrocław 1995, s. 121-137.

2.2. Barycz H., Wstęp [w:] Huizinga J., Jesień średniowiecza, przeł. Brzostowski T., Warszawa 1992, s. 9-25.

3.1. Boas F., Cele badań antropologicznych, przeł. Kowalski M. [w:] Świat człowieka – świat kultury. Antologia tekstów klasycznej antropologii, red. Nowicka E. i Głowacka-Grajper M., Warszawa 2009, s. 249-263.

3.2. Mencwel A., Historia i antropologia (wstępne uwagi teoretyczne) [w:] tegoż, Wyobraźnia antropologiczna. Próby i studia, Warszawa 2006, s. 59-75.

4.1. Geremek B., Kula W., Przedmowa [w:] Braudel F., Historia i trwanie, przeł. Geremek B., Warszawa 1999, s. 5-20.

4.2. Rodak P., Posłowie. Narodziny książki z materii druku [w:] Febvre L., Martin H.-J., Narodziny książki, przeł. Kocot A., Wodzyńska-Walicka M., Warszawa 2014, s. 491-512.

5.1. Szacki J., Tradycja a wiedza historyczna [w:] tegoż, Tradycja, Warszawa 2011, s. 70-79.

5.2. Napiórkowski M., «Jak społeczeństwa pamiętają» Paula Connertona na tle współczesnych badań nad pamięcią zbiorową [w:] Connerton P., Jak społeczeństwa pamiętają, przeł. Napiórkowski M., Warszawa 2012, s. 7-27.

BLOK II: Podstawowe pojęcia

6.1. Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. Amsterdamski S., Kraków 1997, rozdziały: Wprowadzenie s. 15-21 oraz Źródła świadomości narodowej s. 48-57.

6.2. Sommer Ł., Naród i nacjonalizm [w:] tegoż Mowa ojców potrzebna od zaraz. Fińskie spory o język narodowy w pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 2009, s. 17-42.

7.1. Dołowy-Rybińska N., Mniejszości kulturowe i języki zagrożone we współczesnym świecie – w stronę antropologii i animacji [w:] tejże, Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi, Warszawa 2011, s. 505-522.

8.2. Kłoskowska A., Spory wokół pojęcia narodu [w:] tejże, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996, s. 15-27.

9.1. Johnson P., Wstęp [w:] tegoż, Narodziny nowoczesności, przeł. Iwińska M., Kucharska M., Jannasz M., Królikiewicz W., Paszkiewicz P., Skurowski P., Gdańsk 1995, s. 7-10

9.2. Eksteins M., Berlin [w:] tegoż, Święto wiosny. Wielka wojna i narodziny nowego wieku, przeł. Rabińska K., Warszawa 1996, 70-112.

10.1. Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa 1986, s. 65-90.

10.2. Jedlicki J., Przedmowa [w:] tegoż, Narodziny inteligencji 1750-1831, Warszawa 2008, s. 7-23.

BLOK III: Wizje Europy Środkowo-Wschodniej

11.1. Ash T. G., Czy Europa Środkowa istnieje? przeł. Jarosław Anders [w:] tegoż, Pomimo i wbrew. Eseje o Europie Środkowej, przeł. A. Husarska, Londyn 1990, s. 25-49.

11.2.«Człowiek rozgląda się i widzi, że ma wielką rodzinę…» – rozmowa z György Konradem, rozmawia Krzysztof Czyżewski [w:] „Kranogruda”, 1993, nr 1, s. 33-36.

12.1. Le Rider J., «Mitteleuropa», środkowoeuropejskie miejsce pamięci, przeł. Mastela O., „Pamiętnik Literacki“, 2013, nr 4, s. 5-16.

12.2. Szaruga L., Przetwarzanie Międzymorza. Zarys problematyki, Kraków-Warszawa 2016, rozdziały: Palimpsest Międzymorza. Zarys problematyki s. 5-32 oraz Blaski i cienie koncepcji Międzymorza s. 33-41.

13.1. Kłoczowski J., Wstęp [w:] tegoż, Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 1998, s. 11-22.

13.2. Beauvois D., Litwini: «Bretończycy» Europy Środka [w:] Historia Europy Środkow-Wschodniej, tom I, red. Jerzy Kłoczowski, Lublin 2000, s. 244-316.

14.1. Mencwel A., Publicysta Juliusz Mieroszewski [w:] tegoż, Przedwiośnie czy potop. Studium postaw polskich w XX wieku, Warszawa 1997, s. 339-373.

14.2. Bumblauskas A., Koncepcja ULB Jerzego Giedroycia: spojrzenie z Litwy, przeł. B. Kowal [w:] Dialog kultur pamięci w regionie ULB, red. A A. Nikžentaitis, M. Kopczyński, Warszawa 2014, s. 40-60.

15.1. Parfianowicz-Vertun W., Europa Środkowa w tekstach i działaniach. Polskie i czeskie dyskusje, Warszawa 2016, s. 13-49.

15.2. Miłosz Cz., Miejsce urodzenia [w:] tegoż, Rodzinna Europa, Warszawa 1990, s. 11-22.

Literatura uzupełniająca

Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa 2008, część I: Podstawy teoretyczne.

Borodziej W., Górny M., Nasza wojna, t. 1., Imperia, Warszawa 2014.

Burckhardt J., Kultura Odrodzenia we Włoszech. Próba ujęcia, przeł. M. Kreczowska, Warszawa 1991.

Burke P., Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, przeł. J. Hunia, Kraków 2012.

Cywiński B., Rodowody niepokornych, Warszawa 1971.

Cywiński B., Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej, Warszawa 2013.

Czyżewski K., Miłosz. Tkanka łączna, Chorzów 2014.

Jasiewicz K. (red.), Europa NIEprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej) w latach 1772-1999, Warszawa 1999.

Geertz C., Interpretacja kultur: wybrane eseje, przeł. Maria M. Piechaczek, Kraków 2005.

Gellner E., Narody i nacjonalizm, przeł. T. Hołówka, Warszawa 1991.

Hannu S., Europa XIX wieku: historia kulturowa, przeł. A. Szurek, Kraków 2010.

Kula M., Narodowe i rewolucyjne, Londyn-Warszawa 1991.

Nowicka E., Bilewicz A. (red.), Pamięć utraconych ojczyzn, Warszawa 2012.

Pomian K., Europa i jej narody, Gdańsk 2009.

Sulima R., Głosy tradycji, Warszawa 2001.

Walicki A., Naród, nacjonalizm, patriotyzm, Kraków 2009.

Wandycz P.S., Cena wolności. Historia Europy Środkowo-Wschodniej od średniowiecza do współczesności, Kraków 1995 (oryg. ang. 1992).

Student po ukończeniu zajęć:

[Wiedza:] zna i rozumie

1) w stopniu podstawowym specyfikę różnych modeli kultury w ujęciu antropologicznym (tradycyjna, szlachecka, mieszczańska, masowa), procesy ich transformacji i wzajemne powiązania oraz emanacje w sferze symbolicznej i semiotycznej, a więc w przestrzeni kultury i sztuki, literatury oraz historii krajów Europy Środkowo-Wschodniej (K1_W03; odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia)

2) w podstawowym stopniu historię i współczesność regionu oraz zagadnienia, pojęcia i koncepcje historyczne związane z wyodrębnianiem Europy Środkowo-Wschodniej jako regionu, ze szczególnym uwzględnieniem procesów i zjawisk kulturowych w kontekście przemian społecznych i politycznych (K1_W04; Odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia, P6S_WK Kontekst/uwarunkowania, skutki)

3) w podstawowym stopniu kontekst europejski i globalny procesów kulturowych –

potrafi zastosować tę wiedzę w odniesieniu do kultury, sztuki, literatury, zjawisk

lingwistycznych, a także politycznych, społecznych i gospodarczych krajów

regionu na każdym etapie ich rozwoju (K1_W05; odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia oraz P6S_WK Kontekst/uwarunkowania, skutki)

4) w podstawowym stopniu zagadnienia dotyczące kształtowania się relacji narodowościowych i religijnych, społeczno-politycznych i gospodarczych w regionie Europy Środkowo-Wschodniej (K1_W06; Odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia, P6S_WK Kontekst/uwarunkowania, skutki)

5) w podstawowym stopniu szeroko rozumiany kontekst interkulturowy; ma wiedzę o człowieku jako podmiocie konstruującym struktury społeczne i wytwory kulturowe, ma świadomość zasad ich funkcjonowania i wynikających stąd różnic w postrzeganiu życia społecznego przez przedstawicieli różnych narodowości, grup ideologicznych i wyznaniowych oraz różnie rozumianych mniejszości (K1_W07; odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia oraz P6S_WK Kontekst/uwarunkowania, skutki)

6) w podstawowym stopniu zasady działalności instytucji kultury i dziedzictwa narodowego oraz orientuje się we współczesnym życiu kulturalnym i jego uwikłaniach w dyskursy polityczne i społeczne przynajmniej dwóch wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej (K1_W10; odniesienie do P6S_WG Zakres i głębia oraz P6S_WK Kontekst / uwarunkowania, skutki / podstawowe zasady tworzenia różnych form przedsiębiorczości)

[Umiejętności:] potraf:

7) wyszukać, selekcjonować, analizować i wykorzystywać potrzebne mu informacje z różnych źródeł (K1_U01; Odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

8) formułować i analizować problemy badawcze, dobierać metody i narzędzia badawcze, oraz prowadzić pod kierunkiem opiekuna naukowego proste badania z zakresu nauk o kulturze i religii i dyscyplin pokrewnych, dotyczących regionu Europy Środkowo-Wschodniej (K1_U02; odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy / rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

9) rozwijać swoje umiejętności badawcze, samodzielnie zdobywać wiedzę, korzystając ze wsparcia opiekuna naukowego; umiejętnie formułować myśli, prezentować wyniki badań w postaci wypowiedzi ustnej lub pisemnej (różnego typu) (K1_U03; Odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

10) posługiwać się ujęciami teoretycznymi, paradygmatami badawczymi i pojęciami właściwymi dla nauk o kulturze i religii w typowych sytuacjach profesjonalnych (K1_U04; odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

11) przeprowadzić krytyczną analizę wytworów kultury właściwych dla danej epoki w rozwoju dwóch wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej; rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury krajów Europy Środkowo-Wschodniej, przeprowadzić ich analizę, odróżniać różne perspektywy spojrzenia na rozwój kultury, mając świadomość istnienia różnic tożsamości kulturowych i kontekstu (K1_U05; odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy/ rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

12) samodzielnie przygotować wypowiedź pisemną i ustną, w języku polskim i obcym, na wybrane tematy z zakresu teorii kultury oraz problematyki krajów regionu (kultura, polityczne, społeczne i gospodarcze źródła, konsekwencje i konteksty zjawisk kulturowych, literatura i język jako media i świadectwa kultury, media audiowizualne i elektroniczne, relacje i więzi społeczne i religijne etc.). prezentować wyniki swojej pracy na forum grupy (K1_U08; odniesienie do P6S_UW Wykorzystywanie wiedzy / rozwiązywane problemy i wykonywane zadania)

[Kompetencje społeczne:] jest gotów do:

13) krytycznej oceny posiadanej wiedzy, ciągłego dokształcania się i uzupełniania zdobytej wiedzy (K1_K01; Odniesienie do P6S_KK)

14) efektywnego komunikowania się i życia w społeczeństwie, w tym również w społeczeństwie odmiennym kulturowo od własnego, podejmowania pracy w grupie, radzenia sobie w typowych sytuacjach zawodowych, do weryfikacji swoich poglądów na drodze rzeczowej dyskusji oraz oceny posiadanej wiedzy (K1_K02; odniesienie do P6S_KK).

1. Organizacja zajęć

Zgodnie ze Szczegółowymi zasadami studiowania na Wydziale Lingwistyki Stosowanej (uchwała nr 114 Rady Wydziału LS z dnia 19.12.2017 r.):

1) Obecność na zajęciach objętych planem jest obowiązkowa (§ 9 ust. 2).

2) Nie można poprawkowo zaliczać zajęć, jeśli przyczyną nieuzyskania ich zaliczenia było niespełnienie wymogu uczestnictwa w nich. W takim przypadku student może zostać warunkowo wpisany na kolejny etap studiów i powtarzać niezaliczony przedmiot (§ 2 ust. 4)

3) W przypadku zajęć o wymiarze 30 godzin w semestrze dopuszczalne jest opuszczenie 2 zajęć bez usprawiedliwienia w semestrze, opuszczone zajęcia należy zaliczyć zgodnie z wymaganiami prowadzącego zajęcia. Wymagania te prowadzący podaje na pierwszych zajęciach. Kolizje terminów zajęć nie stanowią podstawy do uznania nieobecności za usprawiedliwioną.

2. Metody i kryteria oceniania

Zajęcia prowadzone będą w formie dyskusji na temat zadanych lektur lub materiału zaprezentowanego przez prowadzącego.

Egzamin ma charakter ustny i obejmuje trzy pytania dotyczące zagadnień omówionych na zajęciach oraz znajomości lektur przypisanych do każdego tematu. Na końcową ocenę składają się:

- Aktywny udział w zajęciach 10%

- Egzamin ustny (90%).

(wyczerpująca odpowiedź na pytanie = 30%, częściowa = 15%)

3. Skala ocen:

0%-49% - 2

50%-60% - 3

61%-70% - 3+

71%-80% - 4

81%-90% - 4+

91%-100% - 5

Dodatkowa wiedza - 5+