Podstawy kryminologii

obowiązkowe

w sali

Przedmiotem wykładu jest prezentacja zagadnień z zakresu kryminologii ogólnej oraz wybranych problemów fenomenologii kryminalnej. Studenci poznają przede wszystkim koncepcje etiologii kryminalnej, czyli nauki o przyczynach przestępczości i innych zachowań dewiacyjnych, wypracowane przez główne nurty kryminologii (klasyczny, pozytywistyczny i antynaturalistyczny), a także zapoznają się z problematyką wiktymologiczną.

Przedmiotem wykładu jest prezentacja zagadnień z zakresu kryminologii ogólnej oraz wybranych problemów fenomenologii kryminalnej. Studenci poznają przede wszystkim koncepcje etiologii kryminalnej, czyli nauki o przyczynach przestępczości i innych zachowań dewiacyjnych, wypracowane przez główne nurty kryminologii (klasyczny, pozytywistyczny i antynaturalistyczny), a także zapoznają się z problematyką wiktymologiczną.

Program:

15 tematów zajęć realizowanych równolegle na wykładach i ćwiczeniach do tego przedmiotu.

1. Co to jest kryminologia?

Geneza kryminologii.

Działy kryminologii.

Ujęcie klasyczne, pozytywistyczne i antynaturalistyczne w kryminologii.

Kryminologia a prawo karne i inne dyscypliny wiedzy.

Geneza wiktymologii.

Wiktymologia kryminalna i wiktymologia ogólna.

Kryminologia a prawo karne i inne dyscypliny wiedzy.

Geneza wiktymologii.

Wiktymologia kryminalna i wiktymologia ogólna.

2. Najważniejsze wiadomości z zakresu statystyki przestępczości.

Rodzaje statystyk, instytucje zajmujące się gromadzeniem statystyk,

Sposoby zbierania danych statystycznych

Problemy i mankamenty występujące przy interpretowaniu danych statystycznych

Przestępczość ujawniona, nieujawniona, rzeczywista, ?ciemna liczba? przestępstw

Szacowanie rzeczywistych rozmiarów przestępczości (badania wiktymizacyjne, self-report)

Obraz przestępczości w Polsce ? rozmiary, struktura i dynamika przestępczości

Zarys historyczny przestępczości w Polsce

Przestępczość w rozkładzie terytorialnym

3. Nurt klasyczny w kryminologii i prawie karnym.

Prace C. Beccarii i J. Benthama.

Filozofia prawa I. Kanta i F. Hegla.

Nurt racjonalnego wyboru.

Szkoła społecznego uczenia się zachowań kryminalnych.

Teoria działań rutynowych.

Prewencja indywidualna i generalna.

Ekonomiczna teoria przestępczości.

Retrybutywizm.

4. Teorie przestrzennego zróżnicowania przestępczości.

Szkoła ekologiczna (chicagowska).

Dezorganizacja społeczna a przestępczość.

Teoria bliskości i teoria pokrewieństwa.

?Defensible Space? O. Newmana.

?Broken Windows? eksperyment Ph. Zimbardo, koncepcja J.Q. Willsona.

Koncepcja ?Zero tolerancji?.

5. Teorie napięcia.

Teoria anomii R. K. Mertona.

Instytucjonalna teoria anomii S. Messnera i R. Rosenfelsa.

Ogólna teoria napięcia R. Agnew.

Teorie konfliktu kultur i subkultur przestępczych (Th. Sellina, A. K. Cohena, W. Millera, R. Clowarda i L. Ohlina)

6. Społeczno-poznawcza teoria uczenia

Teoria zróżnicowanych powiązań E. H. Sutherlanada.

Teoria dryfu i techniki neutralizacji (D. Matza, R. Sykes).

Teoria uczenia się A. Bandury.

Teoria zróżnicowanego wzmocnienia R. Akersa.

Teoria uwiedzenia przez przestępczość J. Katza.

7. Teorie kontroli

Pojęcie kontroli w socjologii (E. Durkheim, W. Reckless, A. Reiss, I. Nye).

Związki teorii kontroli z psychoanalizą. Psychoanalityczne koncepcje etiologii przestępczości.

Dorobek E. Durkheima (anomia, etiologia samobójstw, pożytki z przestępstw).

Teoria kontroli T. Hirschiego.

Teoria samokontroli M. Gottfredsona i T. Hirschiego.

Teoria równowagi kontroli Ch. Tittle?a.

8. Teorie naznaczenia społecznego.

Dewiacja wtórna w ujęciu E. Lemerta.

Koncepcje J. Kitsuse, K. Eriksona i H. Beckera.

Teoria shamingu J. Braithwaite?a.

9. Wiktymologia.

Podstawy wiktymologii.

Pojęcie ofiary w nauce wiktymologii.

Czynniki wiktymogenne.

Teorie stylu życia i działań rutynowych.

Badania wiktymizacyjne.

10. Nieletni

Definicja najważniejszych pojęcia (nieletni, małoletni, czyn karalny, etc.)

Podstawowe założenia ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

Obraz przestępczości nieletnich w Polsce

11. Środki odurzające a przestępczość

Właściwości środków odurzających

Relacje między używaniem środków odurzających a przestępczością

Problem przestępczości o charakterze ?prohibicyjnym?

Stan odurzenia alkoholem i alkoholizm a przestępczość

Stan odurzenia narkotykami i narkomania a przestępczość

12. Przestępczość zorganizowana i przestępczość gospodarcza.

Związki między przestępczością zorganizowaną a przestępczością gospodarczą.

Cechy przestępczości zorganizowanej.

Charakterystyczne cechy przestępczości gospodarczej.

Teorie kryminologiczne wykorzystywane w celu wyjaśnienia zjawiska.

13. Recydywa

Pozytywistyczne koncepcje przyczyn wielokrotnej powrotności do przestępstwa

Kategorie wielokrotnie karanych

Kariery przestępcze

Badania nad recydywistami prof. Ostrihanskiej

14. Zapobieganie przestępczości

Kontrola społeczna i jej narzędzia

Strategie działań zapobiegawczych

Znaczenie środowiska przy zapobieganiu przestępczości

15. Reakcja na przestępczość

Sformalizowana reakcja na przestępczość

Kara pozbawienia wolności

Redukujące punitywność reakcje na przestępczość

Na zaliczenie przedmiotu składa się:

1) aktywność,

2) obecność na zajęciach,

3) napisanie eseju,

4) zaliczenie dwóch pisemnych kolokwiów.

Przedmiot kończy się egzaminem.

Błachut J., Gaberle A., Krajewski K.: Kryminologia, Gdańsk 2001;

Gruszczyńska B., Marczewski M., Siemaszko A.: Atlas przestępczości w Polsce 4, Warszawa 2009;

Siemaszko A.: Kogo biją, komu kradną, Warszawa 2001;

Siemaszko A.: Geografia występku i strachu. Polskie badania przestępczości ?07, Warszawa 2008.

Dodatkowo:

Christie N., Dogodna ilość przestępstw, Polskie Stowarzyszenie Edukacji Prawnej, Warszawa 2004.

Filipkowski W., Zjawisko prania pieniędzy jako obszar badawczy w Polsce, w: Archiwum Kryminologii, 2005-2006 r.

Gilmore W. C., Brudne pieniądze: metody przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy,

Rozdział I Międzynarodowa przestępczość zorganizowana: charakterystyka zjawiska, s. 15-29, Rozdział II Pranie pieniędzy: charakterystyka procesu, s. 32-54, Zjawisko prania pieniędzy

w krajach Środkowej i Wschodniej Europy, s. 178-192, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1999.

Klaus W., Wczesna przestępczość nieletnich i jej skutki, [w:] Archiwum Kryminologii, 2005-2006 r., t. 28.

Kossowska A., Przestępczość i zachowania dewiacyjne współczesnej młodzieży polskiej (badania typu self-report), [w:] Archiwum Kryminologii, 2005-2006 r., t. 28.

Kossowska A., Przestępczość na terenie wielkiego miasta, [w:] J. Jasiński (red.), Zagadnienia nieprzystosowania społecznego i przestępczości w Polsce, Warszawa 1978, Ossolineum.

Kossowska A., Sytuacyjne zapobieganie przestępczości, Archiwum Kryminologii t. 20, 1994.

Kossowska A., Środowiskowo-przestrzenne uwarunkowania przestępczości (wybrane zagadnienia współczesnej ekologii przestępczości), Archiwum Kryminologii t. 19, 1993.

Mazur M., Pranie pieniędzy ? ujęcie Kryminologiczne, [w:] Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, 2006, z. 1.

Mądrzejowski W., Przestępczość zorganizowana: system zwalczania, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2008.

Michalska-Warias A., Przestępczość zorganizowana i prawno karne formy jej przeciwdziałania, Oficyna Wydawnicza Verba, Lublin 2006.

Rau Z., Przestępczość zorganizowana w Polsce i jej zwalczanie, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2002.

Rzeplińska I., Obraz przestępczości nieletnich w Polsce w badaniach kryminologicznych ? przed

i po transformacji, [w:] Archiwum Kryminologii, 2005-2006 r., t. 28.

Siemaszko A., Granice tolerancji. O teoriach zachowań dewiacyjnych, Warszawa 1993, Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stan realizacji zadań Centralnego Biura Śledczego KGP w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej w roku 2007 w ujęciu statystycznym. Materiał dostępny na stronie internetowej Komendy Głównej Policji.

Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich ? od opieki do odpowiedzialności, Oficyna Wolters Kluwer, Warszawa 2007 r.

Tobolska D., Lamenta L., Proceder prania brudnych pieniędzy, [w:] Pieniądze i Więź, 1998 r., nr 1

Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Dz. U. z 2002 r. nr 11 poz. 109 oraz art. 10 § 2 kk.

Wilson J. Q., Kelling G. L., Wybite szyby [w:] W. Bratton, P. Knobler, Przełom. Jak szef Policji Nowojorskiej powstrzymał epidemię przestępstw, Warszawa 2000, Media Rodzina.

Studenci

- wyjaśniają zjawisko przestępczości przez pryzmat różnych teorii kryminologicznych, wyjaśniają poszczególne rodzaje przestępczości

- wyjaśniają przestępczość jako zjawisko społeczne, oraz o jej przyczyny, indywidualne i społeczne,

- znają i stosują metody pomiaru i analizy zjawiska przestępczości oraz jego społeczno-demograficznych uwarunkowań,

- opisują poszczególne kategorie sprawców: popełniających przestępstwa wobec kobiet, cudzoziemców, Polaków przebywających za granicą, więźniów,

- analizują statystyki przestępczości i przestępstw poszczególnych rodzajów,

- stosują metody i techniki w procesie weryfikacji hipotez badawczych dotyczących m.in. uwarunkowań przestępczości, ryzyka wiktymizacyjnego, trendów przestępczości,

- analizują teksty źródłowe oraz analizować i komentować zjawiska społeczne w oparciu o adekwatnie dobraną teorię,

- prezentują interdyscyplinarne podejście do problemów społecznych i ich rozwiązywania,

- krytycznie oceniają zjawiska z zakresu przestępczości i dewiacji w oparciu o wiedzę kryminologiczną i z zakresu innych nauk społecznych.

1. bieżąca ocena przygotowania do zajęć i aktywności

2. egzamin ustny