Antropologia kulturowa

obowiązkowe

Celem przedmiotu jest wprowadzenie słuchaczy w podstawową wiedzę dotyczącą kultury, na podstawie klasycznych badań antropologicznych nad kulturami tradycyjnymi oraz wstępne wprowadzenie słuchaczy w metodologię badań terenowych.

Przedmiot stanowi wraz z ćwiczeniami całość dającą podstawową orientację w antropologii kulturowej i kierunkach jej rozwoju. Zajęcia koncentrują się na różnorodności kultur tradycyjnych oraz współczesnych w perspektywie relatywizmu kulturowego i pluralizmu teoretycznego. Nacisk kładziony jest na funkcjonowanie poszczególnych instytucji społecznych, ich wymiar symboliczny i kulturowe uwarunkowania. Przedmiot stanowi ważny element w społecznych studiów interdyscyplinarnych, gdyż koncentruje się na prezentacji terenowej praktyki badawczej, jej metod i sposobów teoretycznej analizy materiału badawczego. Podstawy antropologii kulturowej w ra mach przedmiotu pozwalają na dalsze pogłębianie wiedzy w ramach szczegółowych subdyscyplin antropologicznych oraz metodologii badań społecznych (np. przedmioty: antropologia prawa i wielość kultur prawnych, antropologia intymności, metoda antropologiczno-etnograficzna, konflikt kultur).

Przedmiot stanowi wraz z ćwiczeniami całość dającą ogólną orientację w antropologii kulturowej. Szczególnie uwzględniamy postać i dokonaniami Bronisława Malinowskiego, a przede wszystkim założeniami metody terenowej. Zajęcia koncentrują się na prezentacji wybranych kultur tradycyjnych, a w ich ramach na przedstawieniu różnorodności poszczególnych instytucji kulturowych, ich uwarunkowań i wzajemnego oddziaływania. Ramą tych treści jest perspektywa relatywizmu kulturowego. Dzięki przejściu do kultury współczesnej w ramach antropologii codzienności, uwypukla się dodatkowo aspekt dynamiki kulturowej i zmiany, zarówno w kulturze, jak i w obszarach badań antropologicznych.

Wykład prezentuje wybrane klasyczne etnografie tradycyjnych kultur pozaeuropejskich. Omawiane są podstawowe instytucje społeczne (gł. Trobriandczyków, ale także tradycyjnej kultury polskiej) w kontekście interpretacji symbolicznej. Program kończy się przejściem do antropologii współczesności: antropologii płci, antropologii kulinarnej, czy antropologii polityki w społecznościach lokalnych.

Ćwiczenia mają za zadanie wprowadzenie studentów w badania terenowe. "Przewodnikiem" po metodzie badawczej w cyklu ćwiczeń staje się wybitny polski antropolog Bronisław Malinowski. Podczas ćwiczeń łączymy klasyczną antropologię z wyzwaniami współczesnego świata, pokazując na przykładzie wybranych instytucji ich kulturową trwałość a zarazem kontekstualną zmienność. Studenci mają za zadanie zwrócić się ku swojej kulturze tak, jakby była dla nich nowa, badając swoją teraźniejszość i codzienność w perspektywie przeszłych wzorców, ich współczesnych przemian oraz uwarunkowań tej dynamiki. W toku ćwiczeń korzystamy z oferty warszawskich muzeów - m.in. Państwowego Muzeum Etnograficznego i Muzeum Życia w PRL.

Wykłady ( do wyboru):

A. Barnard, Antropologia, PIW, Warszawa 2016

R. Benedict, Wzory kultury, Muza, Warszawa 2008

M. Buchowski, Zrozumieć Innego. Antropologia racjonalności, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004

W. Burszta, Antropologia kultury: tematy, teorie, interpretacje, Zysk i S-ka, Poznań,1998

E.E. Evans-Pritchard, Religia Nuerów, Marek Derewiecki, Kąty 2007

C. Geertz, Interpretacja kultur: wybrane eseje, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005

M. Herzfeld, Antropologia. Praktykowanie teorii w kulturze i społeczeństwie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.

J. Kurczewski, "Różnorodność i równość" w: Równość i równouprawnienie (pod red. M. Switata), Dialog, Warszawa 2021

B. Malinowski, Dzieła t.3, Argonauci Zachodniego Pacyfiku, PWN, Warszawa 1981

B. Malinowski, Dzieła t.2, Życie seksualne dzikich, PWN, Warszawa 1980

B. Malinowski, Dzieła t.4, Ogrody koralowe i ich magia, PWN, Warszawa 1986

B. Malinowski, Dzieła t.7, Mit w psychice człowieka pierwotnego, PWN, Warszawa 1986

B. Malinowski, Dzieła t. 6, Seks i stłumienie w społeczności dzikich, PWN, Warszawa 1986

M. Malińska, Kobieta i rodzina w Egipcie i Sudanie. O kobiecości, seksualności i płodności, Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2023

V. Turner, Proces rytualny, PIW, Warszawa 2010

T., Wright, Antropolog jako artysta: fotografie Malinowskiego z Trobriandów, "Konteksty" 1-4, ss. 133-145, 2000

J. Wedel, Polska prywatna, Trio, Warszawa 2007

Ch. Wulf, Antropologia, IFiS PAN, Warszawa 2016

Ćwiczenia:

1. R. Firth, Społeczności ludzkie, PWN, Poznań 1964 (fragmenty)

2. B. Malinowski, Dzieła t.3, Argonauci Zachodniego Pacyfiku, PWN, Warszawa 1981

3. B. Malinowski, Dzieła t.2, Życie seksualne dzikich, PWN, Warszawa 1980

4. B. Malinowski, Dzieła t.4, Ogrody koralowe i ich magia, PWN, Warszawa 1986

5. B. Malinowski, Dzieła t.7, Mit w psychice człowieka pierwotnego, PWN, Warszawa 1986

6. B. Malinowski, Dzieła t. 6, Seks i stłumienie w społeczności dzikich, PWN, Warszawa 1986

8. J. Kurczewski, Prawo prymitywne, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973 (fragmenty)

9. E. Nowicka, Świat człowieka świat kultury, PWN 2005 (fragmenty)

10. J. Wedel, Polska prywatna, Trio 2007 (fragmenty)

11. M. Mead, Trzy studia, PIW, Warszawa 1986 (fragmenty)

12. J. Kurczewski, M. Cichomski, K. Wiliński, Wielkie bazary warszawskie, Trio, Warszawa 2010 (fragmenty)

Student opisuje i uzasadnia podstawowe rodzaje struktur i instytucji społecznych oraz ich zróżnicowanie.

Student wymienia i definiuje metody i techniki badań terenowych, niezbędnych dla zrealizowania założonych celów badawczych.

Student rozpoznaje uwarunkowania wpływające na kształt określonych instytucji społecznych w różnych kulturach ludzkich.

Student interpretuje i porównuje procesy i zjawiska kulturowe.

Student jest zorientowany na relatywizm różnorodnego ukształtowania instytucji społecznych i wartości w odmiennych kulturach.

Student jest wrażliwy na odmienności kulturowe.

60 godzin kontaktowych

80 godzin pracy własnej, w tym:

• 20 godzin przygotowania do zajęć (czytanie tekstów)

• 20 godzin przygotowania do kolokwium

• 20 godzin realizacji badań i przygotowania prezentacji z badań

• 20 godzin przygotowania do egzaminu

Kryteria oceniania:

ocena ciągła (obecność na zajęciach, przygotowanie do zajęć)

kolokwium śródsemestralne (zakres wiedzy z ćwiczeń)

projekty badawcze (kilka) realizowane w toku ćwiczeń

egzamin pisemny z całości przedmiotu (zakres wiedzy z ćwiczeń i wykładów)