Filozofia i sztuki przestrzenne

seminaria monograficzne

Orientacja w zakresie filozofii europejskiej i sztuki współczesnej; zainteresowanie problematyką społeczną i estetyczną nowoczesności i ponowoczesności oraz strategiami kształtowania przestrzeni miejskiej.

w sali

Zakres badań obejmować będzie poszukiwania przestrzenne (przekraczające granice miedzy malarstwem, rzeźbą, i architekturą i urbanistyką) prowadzone na terenie filozofii i sztuki w okresie od pierwszych dekad XX wieku do współczesności. Przestrzeń rozpatrywana będzie w związku z człowiekiem, jego wielozmysłową wrażliwością i sprawczą aktywnością, a kształtowanie przestrzeni ( jej estetyka ) rozważana w kontekście społecznym. Proponowana tematyka obejmuje także dekonstrukcję antropologii przestrzeni w filozofii i sztuce ponowoczesnej. Poznawczej analizie poddany zostanie społeczny potencjał ucieleśnionego „bycia w” przestrzeni publicznej” oraz performatywna rola sztuki i działań wspólnotowych w rekonfiguracji przestrzeni miejskiej.

Temat badań to przestrzenny wymiar sztuk i dyskusyjna kwestia wartości przestrzennych (tj. geometryzacja i porządek oraz podziały, płynność, ruchomość i otwartość) promowanych przez nowoczesną teorię i praktykę artystyczną oraz pozytywne i negatywne skutki realizacji tych wartości w architekturze i urbanistyce. Akcentowane będzie znaczenie wielozmysłowych doświadczeń i działań konkretnych jednostek żyjących w danej przestrzeni dla jej wytwarzania, kształtowania, dzielenia i wzbogacania. Analizowane będą teksty m. in. M. Foucaulta, H. Lefebvre’a, J. Rancierre’a, D. Harveya eksponujące udział sił zewnętrznych, opresyjnych wobec realnych użytkowników przestrzeni, w jej zawłaszczaniu, dzieleniu i społecznym pustoszeni oraz wspólnotowe, oddolne strategie walki o przestrzeń miejską. W pole badań włączona zostanie dekonstrukcja w architekturze; prezentowane będą projekty współczesnych artystów skierowane na budowanie poczucia miejskiej wspólnotowości, niehierarchicznego „bycia w mieście” oraz opozycyjne wobec komercyjnych sił mikropraktyki mieszkańców skierowane na tworzenie miejskich heterotopii.

Tematy spotkań (tu: możliwe przesunięci tematyczne i dookreślenia tematów po uzgodnieniu z uczestnikami seminarium).

1.Zajęcia wstępne: ORGANIZACJA PRACY SEMINARYJNEJ i wprowadzenie w problematykę. (przestrzeń absolutna, a doświadczona;, społeczne produkowanie przestrzeni, zawłaszczanie przestrzeni i walka o przestrzeń._

2 . FILOZOFIA PRZESTRZENI W SZTUCE ABSTRAKCYJNEJ, A ORGANIZACJA ŻYCIA SPOŁECZNEGO (tu: porządek, prostota i przejrzystość struktury przestrzennej, a otwartość, płynność, pustka i kolor - konflikt wartości czy korespondencja? (Neoplastycyzm P. Mondriana, grupa De Stijl, „plynna przestrzeń” domu Schrödera w Utrechcie proj. G.Thomasa Rietvelda)

3. 4.AWANGARDOWE POSZUKIWANIA PRZESTRZENNE (W. Kandinsky’ego,,P. KLee, L. Moholy –Nagy’a, O. Schlemmera) prowadzone W BAUHAUSIE (forma, ruch, kolor, światło) I ICH WPŁYW NA ARCHITEKTURĘ MODERNIZMU.

5. 6. SPOŁECZNE IDEAŁY ARCHITEKTURY MODERNIZMU (Gropius., Le Corbusier) I REALNE OFIARY PORZĄDKOWANIA PRZESTRZENNI. (Jane Jacobs w walce z R. Mosesem).Osiedle za Żelazną Brama – pokaz filmu i dyskusja o architektonicznych mitach modernizmu

7. 8. CIAŁA I ZMYSŁY W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ (R. Sennet, M, de Certeau); PRZESTRZEŃ TAKTYLNA, SŁYSZALNA, OLFAKTORYCZNA.

9. 10. OD SYTUACJONIZMU I DRYFOWANIA DO SPOŁECZNEGO PRODUKOWANIE PRZESTRZENI.

11.. D. HARVEY I „BUNT MIAST”

12. ARCHITEKTURA ŚWIADOMOŚCI i wspólnotowa walka o charakter miejskiego życia. (D. Harvey i ruch Occupy Wall Street)

13. KRYTYCZNE PROJEKTY ARTYSTYCZNE REALIZOWANE W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ, sztuka zaangażowana czy autonomiczna? Rekonfiguracje „podziału zmysłowości” (narzędzia teoretyczne J. Rancierre zastosowane do badań nad przestrzenią miejską).

14. 15. FILOZOFICZNA STRATEGIA DEKONSTRUKCJI I NOWE WALORYZACJE PRZESTRZENNI W SZTUKACH.

W. Gropius „Pełnia architektury”, Kraków, 2014; G. Taylor „Bauhaus”, Warszawa, 1988; P. Mondrian „Natural Reality and Abstract Reality”,w: M. Seuphor „Piet Mon¬drian. Life and Work”, London, 1957; A. Buszko „Piet Mondrian”, w: „Sztuka i Filozofia”, nr 6, 1993; M. Berman „Wszystko, co stałe rozpływa się w powietrzu”, Kraków, 2006; J. Jacobs „ Śmierć i życie wielkich miast Ameryki”, Warszawa, 2014; N. J. Troy, „The De Stijl Environment”, Cambridge: 1984; „Coś, które nadchodzi. Architektura XXI wieku”, Warszawa, 2011; J. Rancière „Dzielenie postrzegalnego. Estetyka i polityka”, Kraków, 2007, tegoż: „Estetyka jako polityka”, Warszawa, 2007; D. Harvey „Bunt miast”, Warszawa, 2012;

H. Lefebvre, „Prawo do miasta”, tegoż: „The Production of Space”, trans. D. Nicholson-Smith, Malden-Oxford-Carlton, 1991; M. de Certeau „Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, Kraków, 2008;C. Wąs „Architektura, a dekonstrukcja. Przypadek Petera Eisenmana i Bernarda Tschumiego”, Wrocław, 2015; M. Foucault „O innych przestrzeniach”, w: „Teksty Drugie”, 2005, nr 6; Z. Bauman „O ładzie, co niszczy, i chaosie, który tworzy, czyli o polityce przestrzeni miejskiej”, w: „Formy estetyzacji przestrzeni publicznej”,Warszawa, 1998; B. Kowalska „Od impresjonizmu do konceptualizmu. Odkrycia sztuki”, Warszawa, 1989; E. Zenko „Laszlo Moholy Nagy Artysta i jego przestrzeń”, w: „Kultura współczesna”, nr 3, 1999; L. Moholy Nagy „Vision in Motion”, Chicago, 1975;

O. Schlemmer „Eksperymentalna scena Bauhausu”, Gdańsk, 2010; T. Sławek „Miasto, Próba zrozumienia” w: red. E. Rewers „Miasto w sztuce. Sztuka miasta”, Kraków, 2010; I. Chtechlow „Sformułowania dla Nowego Urbanizmu” w. j. w.; R. Koolhas „Śmieciowa przestrzeń. Teksty”; Warszawa, 2017;B. Tschumi „Sześć pojęć, w tegoż: „Architecture and Disjunction”; The Mit Press, 1994;„My i oni. Przestrzenie wspólne. Projektowanie dla wspólnoty”, Warszawa, 2014.

WIEDZA

Absolwent zna i rozumie - w pogłębionym stopniu – zależność między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę, jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury.

Po ukończeniu zajęć ma szeroką znajomość zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie; rozumie fundamentalną rolę, jaką idee filozoficzne odgrywają w powstawaniu dzieł i instytucji kultury.

Dysponuje pogłębioną wiedzą na temat estetyczno-społecznych przesłanek nowoczesnych poszukiwań przestrzennych w abstrakcji geometrycznej i architekturze modernistycznej.

Zdobywa narzędzia krytycznej analizy rozwiązań przestrzennych realizowanych w ponowoczesności.

Zyskuje wiedzę na temat aktualnych tendencji w architekturze zainspirowanych nurtami współczesnej filozofii. Analizuje relacje przestrzeń–porządek-władza- wykluczenie, argumentuje na rzecz porządku, chaosu i nieprzewidywalności w przestrzeni Zna konkretne przykłady performatywnego działania projektów artystycznych w przestrzeni miejskiej i wykorzystania architektury do rozwiązywania problemów społecznych. Ma szeroką wiedzę o normach konstytuujących i regulujących struktury i instytucje społeczne oraz o źródłach tych norm, ich naturze, zmianach i drogach wpływania na ludzkie zachowania.

UMIEJĘTNOŚCI

Absolwent potrafi wykrywać zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określać relacje między tymi zależnościami.

Student po zajęciach wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i wykorzystuje informacje ze źródeł pisanych i elektronicznych z wykorzystaniem profesjonalnych narzędzi wyszukiwawczych; wykrywa zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych, a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określa relacje między tymi zależnościami.

W trakcie pracy seminaryjnej student konstruuje i rekonstruuje argumentacje z perspektywy różnych stanowisk filozoficznych, uwzględniając właściwe każdemu z nich typy argumentacji i dostrzegając zachodzące między nimi zbieżności i różnice.

Zdobywa także narzędzia umożliwiające krytyczny namysł nad nowoczesnymi i ponowoczesnymi realizacjami architektonicznymi i sposobami kształtowania przestrzeni miejskiej. Zyskuje sprawność interpretacyjną i rozwija zdolności krytyczne; potrafi wykorzystać wiedzę filozoficzną do szczegółowych analiz obiektów architektonicznych i rozwiązań przestrzennych w mieście.

Konstruuje zaawansowane krytyczne argumenty, formułuje wszechstronne odpowiedzi na krytykę.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Po zajęciach student jest gotów do:

- aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym; interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego i zachęca do wdrażania tych koncepcji

- aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych

Student uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym, interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego.

Zyskuje uwrażliwienie na różnego typu manipulacje przestrzenne, świadomość przepływu idei i koncepcji pomiędzy współczesną humanistyką, a działalnością artystów, architektów i planistów. Zyskuje umiejętność krytycznego analizowania urbanistycznych planów modernizacyjnych oraz aktualnych zjawisk w przestrzeni miejskiej oraz sprawność w wydobywaniu krytycznego wymiaru z artystycznych ingerencji w przestrzeń miejską.

Ciągła ocena udziału studenta w dyskusjach seminaryjnych i stopnia zaangażowania w pracę zajęciową.

Ocena referatu rozszerzającego temat zajęć i prezentacji zawierającej indywidualnie wybrany materiał ilustracyjny.

W wyjątkowych przypadkach wymóg napisania semestralnej pracy zaliczeniowej.