Główne zagadnienia filozofii polityki: mit i polityka

seminaria monograficzne

Student powinien interesować się filozoficznymi podstawami zagadnień politycznych, posiadać umiejętność krytycznego i analitycznego myślenia.

w sali

Podczas seminarium zaprezentowane zostaną związki pomiędzy mitem oraz polityką. Najprostsze myślenie mityczne oparte jest na historycznych analogiach. W obszarze wyznaczonym przez pojęcia takie jak: historia – pamięć – mit, pojęcie mitu stanowi szczególny typ odniesienia dla pamięci zbiorowej. Łączy pamięć, narrację typu literackiego lub dramatycznego z roszczeniem do ważności. Każdy mit ma swoich bohaterów, którzy reprezentują pewną zbiorowość, a jednocześnie ukazują charakterystyczny dla tej zbiorowości ethos. Dodatkowe „udramatycznienie” mitu pozwala mówić o jego funkcji pozapoznawczej – zadaniem mitu jest bowiem mobilizacja emocji. Od czasów Oświecenia mit jest czymś, co należy obalić, może być przeciwstawiony rozumowi i naukowej wiedzy. Tymczasem mit odniesiony do polityki zachowuje swoje pierwotne znaczenie, co powoduje jego nie słabnące znaczenie.

Podczas seminarium zaprezentowane zostaną związki pomiędzy mitem oraz polityką. Najprostsze myślenie mityczne oparte jest na historycznych analogiach. W obszarze wyznaczonym przez pojęcia takie jak: historia – pamięć – mit, pojęcie mitu stanowi szczególny typ odniesienia dla pamięci zbiorowej. Łączy pamięć, narrację typu literackiego lub dramatycznego z roszczeniem do ważności. Każdy mit ma swoich bohaterów, którzy reprezentują pewną zbiorowość, a jednocześnie ukazują charakterystyczny dla tej zbiorowości ethos. Dodatkowe „udramatycznienie” mitu pozwala mówić o jego funkcji pozapoznawczej – zadaniem mitu jest bowiem mobilizacja emocji. Od czasów Oświecenia mit jest czymś, co należy obalić, może być przeciwstawiony rozumowi i naukowej wiedzy. Tymczasem mit odniesiony do polityki zachowuje swoje pierwotne znaczenie, co powoduje jego nie słabnące znaczenie.

W starożytnej Grecji pojęcie mitu było przeciwstawiane prawdzie ale także pośrednio się do niej odnosiło. Mit w obrazowy sposób odsłaniał fragmenty prawdy, ukazywał głęboką wiedzę o rzeczywistości ubraną w formę obrazu i narracji. Z drugiej zaś strony zadaniem politycznego mitu była mobilizacja emocji. Mity związane z polityką mogły ukazywać pochodzenie zbiorowości (mit fundujący wspólnotę polityczną), jej cechy (mity tożsamościowe), wreszcie cel politycznych działań (mity przeznaczenia). Prototypem politycznego mitotwórcy jest Platon. Używa on zarówno mitów tradycyjnych, jak i mitów, które sam wymyśla. Ukazuje przy tym, że mit i filozofia są ze sobą ściśle związane. Odrzuca opozycję pomiędzy bajkową opowieścią o bogach (mythos) a racjonalnym dyskursem (logos). O ile filozofia odwołuje się do prawdy wprost, to mit ukazuje prawdę w formie szlachetnych wierzeń (mit jako metoda perswazji), stanowi narzędzie dydaktyczne, mobilizuje do politycznego działania. Stanowi zatem nie tyle przejaw, co narzędzie polityczne.

Seminarium będzie poświęcone różnym wymiarom mitu traktowanego jako narzędzie poznawcze odnoszące się do zbiorowego ethosu i narzędzie działania politycznego. Po wprowadzeniu teoretycznym i metodologicznym kolejne spotkania będą poświęcone analizie przypadków, a więc analizie konkretnych mitów politycznych, takich jak na przykład mit rewolucji francuskiej czy mit rewolucji październikowej przy pomocy narzędzi filozoficznych.

Propozycje zagadnień:

Korzenie mitu

Odniesienie do prawdy. Mit jako żywy lub martwy, prawdziwy bądź fałszywy.

Obecność mitu w codzienności

Antropologia filozoficzna i mit – potrzeba mitu

„Logika” mitu, relacje pomiędzy mitami.

Znaczenie maski oraz rytuału, opowieści ustanawiającej kosmos w akcie walki z chaosem

Mistyczny, kosmologiczny, socjologiczny, pedagogiczny wymiar mitu

Funkcje mitu politycznego

Emocje, stereotypy, rytuały i symbole a mit założycielski

Analiza mitu. Mit założycielski Rzymu

Religijny wymiar polityki: zbawienie w zsekularyzowanym świecie.

Mit jako element teologii politycznej

Spór Carla Schmitta oraz Hansa Blumenberga na temat teologii politycznej

Mit w dwudziestym wieku. Hegel. Technika tworzenia nowoczesnych mitów.

Mit jako podstawa ideologii

Mit i jego obecność w prawie

Mit rewolucji proletariackiej

Symboliczne, artystyczne i retoryczne sposoby na zaangażowanie: przypadek socjalizmu.

Mit rewolucji francuskiej

Mit w nacjonalizmie

Teatralizacja życia politycznego. Przypadek Faszyzmu

Mit polityczny jako element ideologii. Przypadek De Gaulle’a „Konstytucja z Bayeux”

Dehumanizacja poprzez mit. Przypadek Bałkany

Mitologia krajów postkomunistycznych.

Mit polskiego narodu i inne polskie mity

H. Blumenberg, Praca nad mitem, Warszawa 2009;

A. MacIntyre, ‘Myth’, Encyclopedia of Philosophy (8 vols., New York, 1972), V

E. Cassirer, (1946). The myth of the state, London 1946

E. Cassirer , Esej o człowieku. Wstęp do filozofii kultury, Warszawa 1998

M. Bal – Nowak., Mit jako forma symboliczna w ujęciu Ernsta A. Cassirera, Kraków 1996

R. Barthes, Mit i znak, Warszawa 1970

R. Barthes, Mitologie, Wydawnictwo Aletheja, Warszawa 2011.

M. Eliade, Sacrum, mit, historia, Warszawa 1993

A. Lelito, Człowiek – „animal mythicum” w ujęciu Mircei Eliadego, Tarnów 2008

L. Kołakowski, Obecność mitu, Warszawa 2005;

T. Biernat, Mit polityczny, Kraków 1989

S. Filipowicz, Mit i spektakl władzy, Warszawa 1988;

J. Campbell, Potęga mitu, Kraków 2007;

Ch. Boticci, A Philosophy of Political Myth, Cambridge 2007.

H. Tudor, Political myth, London 1972

E. B. Koenker, Secular Salvations: The Rites and Symbols of Political Religions, Philadelphia 1965

C. Schmitt, Teologia polityczna 2 : legenda o wykluczeniu wszelkiej politycznej teologii, Warszawa 2014

H. Blumenberg, Briefwechsel 1971-1978: Und weitere Materialien

B. Feldman and R. D. Richardson, The Rise of Modern Mythology, 1680–1860, Bloomington 1972 (Hegel)

A. Siewierska-Chmaj, Mity w polityce: funkcje i mechanizmy aktualizacji,

Warszawa 2016;

A. Siewierska-Chmaj, Mit polityczny jako fundament ideologii. [w:] Przekazy polityki, Kraków, Rzeszów, Zamość 2009

J. Jabłońska-Bonca, Prawo w kręgu mitów, Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1995,

J. Jabłońska-Bonca, Rozpoznawanie symboli o znaczeniu prawnym, 1996

http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Palestra/Palestra-r1996-t40-n5_6(461_462)/Palestra-r1996-t40-n5_6(461_462)-s48-53/Palestra-r1996-t40-n5_6(461_462)-s48-53.pdf

R. Pipes, Rosja bolszewików, Wydawnictwo Magnum, Warszawa 2005,

Olha Vasyuta, Mit jako fenomen współczesnej polityki http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.desklight-70358bf3-294b-417e-9c34-31cb3ee19e46

S. Courtois, Czarna księga komunizmu, 2004

S. Arvidsson, Style and mythology of socialism: socialist idealism, 1871-1914. Routledge 2017

S. Salmonowicz, U progu wielkiej rocznicy: Rewolucja Francuska bez dogmatów

na marginesie książki: Jacques Solé, La Révolution en questions, Paris Ιβββ,

s. 413) http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r1989-t80-n1/Przeglad_Historyczny-r1989-t80-n1-s193-199/Przeglad_Historyczny-r1989-t80-n1-s193-199.pdf

F-A. Aulard, The French Revolution, a Political History, 1789-1804 (4 vol. 1910); volume 1 1789-1792 online; Volume 2 1792-95 online

A.D Smith, Myths and Memories of the Nation, Oxford 1999

Fascism and Theatre: Comparative Studies on the Aesthetics and Politics of Performance in Europe 1925-1945, red. Gunter Berghaus, Oxford 1996

Ch. Flood, Political myth: a theoretical introduction. New York 2002,

B. Jezernik, Dzika Europa: Bałkany w oczach zachodnich podróżników,

Kraków 2007;

V. Tismaneanu, Wizje zbawienia: demokracja, nacjonalizm i mit

w postkomunistycznej Europie, Warszawa 2000;

Z. Drozdowicz, Współczesne mity polskie, [w:] Z perspektywy końca pewnej epoki, Poznań 1997 http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/z_perspektywy_konca_pewnej_epoki/z_perspektywy_konca_pewnej_epoki.pdf

Mity: historia i struktura mistyfikacji, [red.] Z. Drozdowicz, Poznań 1997.

Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, t. 9, Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, Wrocław 1994

Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, t. 10, Polskie mity polityczne XIX i XX wieku. Kontynuacja, Wrocław 1996

Mity i stereotypy w dziejach Polski, red. J. Tazbir, Warszawa 1991

Nabyta wiedza:

zna na poziomie rozszerzonym terminologię filozoficzną w języku polskim w wybranej subdyscyplinie filozoficznej jaką jest filozofia polityki i jej relacja do mitu

ma szeroką wiedzę o normach konstytuujących i regulujących struktury i instytucje społeczne (historia) oraz o źródłach tych norm, ich naturze, zmianach i drogach wpływania na ludzkie zachowania (perswazyjna funkcja mitu politycznego);

wszechstronnie zna i dogłębnie rozumie wybrane stanowiska współczesnej filozofii polityki w zakresie relacji pomiędzy mitem i polityką.

ma szeroką znajomość zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych oraz normatywnych koncepcji historiografii a zmianami sferze społecznej i politycznej;

ma gruntowną znajomość metod badawczych i strategii argumentacyjnych w zakresie polityki pamięci oraz gruntowną znajomość metod interpretacji tekstu filozoficznego z tego zakresu;

ma pogłębioną i rozszerzoną wiedzę o specyfice przedmiotowej i metodologicznej.

Nabyte umiejętności:

samodzielnie zdobywa wiedzę i rozwija umiejętności badawcze oraz planuje projekty badawcze;

twórczo wykorzystuje wiedzę filozoficzną i metodologiczną w formułowaniu hipotez i konstruowaniu krytycznych argumentacji;

określa stopień doniosłości stawianych tez dla badanego problemu lub argumentacji;

wykrywa zależności pomiędzy kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturalnymi oraz określa relacje między tymi zależnościami;

precyzyjnie formułuje w mowie i na piśmie złożone problemy filozoficzne; stawia tezy i krytycznie je komentuje;

dobiera i tworzy strategie argumentacyjne, konstruuje zaawansowane krytyczne argumenty, formułuje wszechstronne odpowiedzi na krytykę;

Nabyte kompetencje społeczne:

samodzielnie podejmuje i inicjuje działania profesjonalne; planuje i organizuje ich przebieg

uczestniczy w życiu społecznym i kulturalnym, interesuje się nowatorskimi koncepcjami filozoficznymi w powiązaniu z innymi częściami życia kulturalnego i społecznego;

aktywnie uczestniczy w działaniach na rzecz zachowania; dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych;

potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role.

aktywność (udział w dyskusji, przygotowanie) – 25%

samodzielna prezentacja materiału (wybór literatury dodatkowej, prowadzenie dyskusji, umiejętność wskazania głównego problemu oraz argumentacji) – 25 %

przygotowanie ostatecznej wersji prezentacji ( uwzględniającej przebieg dyskusji) – 50%