Modernistyczna filozofia i psychologia religii

monograficzne

w sali

Wykład będzie prezentacją niektórych filozoficznych i psychologicznych ujęć problematyki doświadczeń religijnych, mistycznych oraz wiary religijnej, sformułowanych na przełomie XIX i XX wieku przez autorów polskich oraz obcych. Omówione zostaną m. in.: poglądy Johna H. Newmana i modernistów katolickich: Alfreda Loisy'ego, Eduarda le Roy, Maurice'a Blondela, George'a Tyrrela; filozofia i psychologia religii Williama Jamesa ("wola wiary" i spór z Williamem K. Cliffordem, koncepcja doświadczenia religijnego, zastosowanie pragmatycznej definicji prawdy do przekonań religijnych, pluralistyczna metafizyka i koncepcja Boga jako istoty skończonej); Mariana Zdziechowskiego koncepcja związków pomiędzy chrześcijaństwem, pesymizmem i romantyzmem; problem katolicyzmu w myśli Stanisława Brzozowskiego; Edwarda Abramowskiego psychologia doświadczeń mistycznych i koncepcja Boga w "Metafizyce doświadczalnej"; koncepcja Boga w eleuteryzmie W. Lutosławskiego; psychologia religii Jana W. Dawida.

Wykład będzie prezentacją niektórych filozoficznych i psychologicznych ujęć problematyki doświadczeń religijnych, mistycznych oraz wiary religijnej, sformułowanych na przełomie XIX i XX wieku przez autorów polskich oraz obcych. W okresie modernizmu nastapił m. in odwrót od pozytywistycznego scjentyzmu i agnostycyzmu w stronę poszukiwań metafizycznych i religijnych, prowadzono spory o naturę doświadczeń religijnych i status zorganizowanej religii, poszukiwano filozoficznego kryterium oceny przekonań religijnych oraz formułowano nowe koncepcje z zakresu psychologii religii. Na wykładzie omówione zostaną charakterystyczne dla epoki zjawiska: spór o kulturowy i indywidualny wymiar przekonań religijnych, pytanie o wiarę człowieka nowoczesnego, spór o potencjał religijny filozofii Bergsona, fenomen modernizmu katolickiego, problem wiary w świetle filozofii pragmatyzmu, problem wiary w świetle psychologii podświadomości. Omówione zostaną m. in.: poglądy Johna H. Newmana i modernistów katolickich: Alfreda Loisy'ego, Eduarda le Roy, Maurice'a Blondela, George'a Tyrrela; filozofia i psychologia religii Williama Jamesa ("wola wiary" i spór z Williamem K. Cliffordem, koncepcja doświadczenia religijnego, zastosowanie pragmatycznej definicji prawdy do przekonań religijnych, pluralistyczna metafizyka i koncepcja Boga jako istoty skończonej); Mariana Zdziechowskiego koncepcja związków pomiędzy chrześcijaństwem, pesymizmem i romantyzmem, Zdziechowski a modernizm katolicki; problem katolicyzmu w myśli Stanisława Brzozowskiego; Edwarda Abramowskiego psychologia doświadczeń mistycznych i koncepcja Boga w "Metafizyce doświadczalnej"; koncepcja Boga w eleuteryzmie W. Lutosławskiego; psychologia religii Jana W. Dawida.

Wybrana literatura: J. H. Newman, O rozwoju doktryny chrześcijańskiej, przeł. J. Zielińska, Warszawa 1957, J. H. Newman, Logika wiary, przeł. P. Boharczyk, Warszawa 1989, J. H. Newman, Apologia pro vita sua, przeł. S. Gąsiorowski, Warszawa 2009; A. Loisy, The Gospel and the Church, London 1909; M. Blondel, Action (1893): Essay on a Critique of Life and a Science of Practice, Notre Dame 2004; Listy M. Blondela do M. Zdziechowskiego, „Logos i Ethos” nr 2/1993, s. 157-167; G. Tyrrell, Through Scylla and Charybdis: or, The Old Theology and the New, London 1907, G. Tyrrell, Medievalism: A Reply to Cardinal Mercier, London 1908, G. Tyrrell, The Church and the Future, London 1910, Christianity at the Cross-Roads, London 1910; E. Le Roy, What is A Dogma?, London 1918; W. K. Clifford, Lectures and Essays, London 1879; W. James, Prawo do wiary, przeł. A. Grobler, Warszawa 1996, W. James, Doświadczenia religijne, przeł. J. Hempel, Kraków 2001, W. James, Pragmatyzm. Nowe imię paru starych stylów myślenia, przeł. M. Szczubiałka, Warszawa 1998; W. James, Filozofia wszechświata, przeł. W. Witwicki, Lwów 1911; M. Zdziechowski, Pesymizm, romantyzm i podstawy chrześcijaństwa, t. 1 i 2, Kraków 1914; S. Brzozowski, Idee, Kraków 1990; S. Brzozowski, John Henry Newman, "Kronos" nr 3/2009, s. 232-264; S. Brzozowski, Pamiętnik, Warszawa 2000; S. Brzozowski, Listy t. 2, Kraków 1970; E. Abramowski, Metafizyka doświadczalna i inne pisma, Warszawa 1980, E. Abramowski, Źródła podświadomości i jej przejawy, w: tegoż, Pisma filozoficzno-psychologiczne, Warszawa 2016, E. Abramowski, Kwestionariusz do zbierania danych dotyczących psychologii modlitwy, Modlitwa jako zjawisko kryptomnezji, „Przegląd Filozoficzny”, 1912; W. Lutosławski, Z dziedziny myśli: studia filozoficzne 1888-1899, Warszawa 1900, J. W. Dawid, Psychologia religii, Warszawa 1933, J. W. Dawid, Ostatnie myśli i wyznania, Warszawa 1935.

Nabyta wiedza:

Osoba studiująca ma uporządkowaną wiedzę o wybranych stanowiskach z zakresu filozofii i psychologii religii przełomu XIX i XX wieku; zna podstawowe metody badawcze i strategie argumentacyjne stosowane przez wybranych przedstawicieli epoki modernizmu w obszarze refleksji nad doświadczeniem religijnym, mistycznym i wiarą religijną

Nabyte umiejętności:

Osoba studiująca wykrywa zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych a procesami społecznymi i kulturowymi

Nabyte kompetencje społeczne:

Osoba studiująca ma świadomość znaczenia refleksji humanistycznej i filozoficznej dla formowania się więzi społecznych

Oceniana będzie jedna praca pisemna – esej, dotycząca omawianego na wykładzie autora bądź zagadnienia

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2