Spór o sens dziejów w filozofii europejskiej

fakultatywne

w sali

Seminarium jest pomyślane jako krótkie historyczne wprowadzenie w problematykę nowożytnej filozofii dziejów. W dyskusjach seminaryjnych śledzić będziemy kontrowersje związane z głównym przedsięwzięciem, którym trudnili się jej przedstawiciele - usiłowaniem odkrycia „sensu” (ostatecznego celu) całego procesu dziejowego

Określenie „filozofia dziejów” używane bywa w odniesieniu do pewnej („spekulatywnej” lub metafizycznej) refleksji nad celem ostatecznym procesu historycznego ujmowanego jako „sensowna całość”. Filozofowie uprawiający ten rodzaj refleksji zajmują się badaniem tego samego przedmiotu, który jest obiektem zainteresowania uczonych uprawiających historyczne nauki szczegółowe. W odróżnieniu jednak od tych ostatnich usiłują poznać cały proces dziejowy i wykryć jego „sens”, czy też cel ostateczny. Przedsięwzięcie to zapewne nie miałoby szans powodzenia, gdyby filozofowie zajmujący się opisem i interpretacją historycznych faktów nie przyjmowali (implicite lub explicite) pewnych metafizycznych i często teologicznych (a także epistemologicznych) założeń.

Różne konkurencyjne koncepcje „sensu dziejów”, a także założenia, które pozwalają dokonywać wyborów określonych, „ważnych historycznie” faktów oraz ich filozoficznych interpretacji, będą przedmiotem naszych dyskusji seminaryjnych. Weźmiemy pod uwagę nie tylko te koncepcje, których twórcy oferują jakieś pozytywne odpowiedzi na pytanie o sens dziejów, lecz także te, które zawierają odpowiedzi negatywne na nie (odmowę przypisywania dziejom jakiegokolwiek „sensu”), a także te, których zwolennicy kwestionują możliwość poznania „sensu dziejów” (a czasem również sensowność samego pytania o ów „sens”).

1. Św. Augustyn, Państwo Boże (ks. XIV), Kęty 2002.

2. N. Machiavelli, Książę (rozdz. I-XI); Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza (Przedmowa, rozdz. I, XI-XIV), w: tenże, Wybór pism, Warszawa 1972.

3. G. Vico, Nauka nowa (Idea dzieła, ks. I., cz. II-IV), Warszawa 1966.

4. I. Kant, Idea powszechnej historii w aspekcie kosmopolitycznym, w: tenże, Dzieła zebrane, t. VI, Toruń 2012.

5. G.W.F. Hegel, Wykłady z filozofii dziejów (t.1, Wstęp, s. 14-57), Warszawa 1958.

6. A. Mickiewicz, Literatura słowiańska (fragmenty), w: A. Wawrzynowicz (oprac.), Spór o mesjanizm, t.1, Warszawa 2015, s. 88-102.

7. A. Cieszkowski, Ojcze nasz (fragmenty), w: A. Wawrzynowicz (oprac.), Spór o mesjanizm, t. 1, Warszawa 2015, s. 265-282.

8. K. Marks, Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne z 1844 r., w: K. Marks, F. Engels, Dzieła, t.1, Warszawa 1962, s. 546-560, 574-589.

9. T. Carlyle, Bohaterowie. Cześć dla bohaterów i pierwiastek bohaterstwa w historii (odczyt VI), Kraków 2006.

10. F. Nietzsche, Wola mocy (ks. I: Nihilizm europejski), Kraków 2009.

11. M. Heidegger, Nihilizm europejski, w: tenże, Nietzsche, t. 2, Warszawa 1999.

12. K. Jaspers, O źródle i celu historii (cz. III: O sensie historii), Kęty 2006.

13. J. Ortega y Gasset, Dzieje jako system, w: tenże, Po co wracamy do filozofii?, Warszawa 1992.

14. E. Cassirer, Mit państwa (rozdz. XVIII), Warszawa 2006.

15. M. Bierdiajew, Sens historii. Filozofia losu człowieka (rozdz. I, II, X), Kęty 2002.

16. F. A. von Hayek, Droga do zniewolenia, Kraków 2009, s. 13-55, 169-195.

17.J. M. Bocheński, duchowa sytuacja czasu, w: tenże, Sens życia i inne eseje, Kraków 1993.

Literatura pomocnicza:

1. Z. Kuderowicz, Filozofia dziejów, Warszawa 1973.

2. K. Löwith, Historia powszechna i dzieje zbawienia. Teologiczne przesłanki filozofii dziejów, Kęty 2002.

Nabyta wiedza:

Po ukończeniu seminarium jego uczestnik ma wszechstronną znajomość i dogłębne rozumienie roli refleksji filozoficznej w kształtowaniu europejskiej i polskiej kultury;

- zna i rozumie zależności między głównymi subdyscyplinami filozoficznymi (w szczególności: filozofią dziejów, filozofią kultury, i metafizyką);

- ma szeroką znajomość i rozumie zależności między kształtowaniem się idei filozoficznych a zmianami w kulturze i w społeczeństwie;

- ma gruntowną znajomość metod interpretacji tekstu filozoficznego.

Nabyte umiejętności:

Student samodzielnie interpretuje tekst filozoficzny, komentuje i konfrontuje tezy pochodzące z różnych tekstów;

- identyfikuje typowe strategie argumentacyjne w wypowiedziach ustnych i pisemnych;

- pisze opracowania monograficzne na podstawie samodzielnie dobranej literatury, stosując oryginalne podejścia i uwzględniając nowe osiągnięcia w zakresie filozofii.

Nabyte kompetencje społeczne:

Student aktywnie uczestniczy w działaniach na rzecz zachowania dziedzictwa filozoficznego i wykorzystywania go w rozumieniu wydarzeń społecznych i kulturalnych.

aktywność na zajęciach, napisanie krótkiej pracy pisemnej.