Historia kultury Bałkanów

fakultatywne

Wymagania formalne:

HISTORIA POWSZECHNA. HISTORIA LITERATUR BASENU MORZA ŚRODZIEMNEGO (SŁOWIAŃSKICH I NIESŁOWIAŃSKICH)

Założenia wstępne:

Student powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu historii powszechnej, a także antropologii kultury, powinien umieć rozróżniać pojęcia takie, jak „ideologia”, „mit”, „utopia”, „pamięć”, „tradycja”, „kanon literacki”, „kanon narodowy”.

Tematem wykładu są Bałkany rozumiane, jako całość historyczna i mentalna, co jest pochodną ich lingwistycznej jedności.

Tematem wykładu są Bałkany rozumiane, jako całość historyczna, lingwistyczna i mentalna. Zakres tematyczny obejmuje także dzieje Półwyspu Bałkańskiego sprzed wejścia Osmanów, przede wszystkim późny okres Bizancjum ze względu na konieczność wyjaśnienia kulturotwórczej roli imperium, a także procesów i dróg chrystianizacji. Omawiana jest także problematyka kształtującego się kanonu chrześcijaństwa wschodniego i towarzysząca temu procesowi dyskusja zarówno wokół dopuszczalności wizerunków, jak i ruchów religijnych (chrześcijańskich i niechrześcijańskich) uznawanych w różnym okresie za heretyckie jako jednego z kluczowych wyróżników późniejszych Bałkanów kulturowych. Prezentowane są drogi i charakter procesów islamizacji, tworzenia się pograniczy chrześcijańskich i osmańskich, jako granic Bałkanów historycznych. Omawiany jest początek i rozwój procesów narodotwórczych na Bałkanach, a także tworzenie się państw narodowych od XIX wieku po wiek XX. W tej części wykładu omawiany jest wpływ idei słowiańskiej wzajemności, jak i rosyjskiego słowianofilstwa na kształt ideologii narodowych na Bałkanach. Osobnym tematem jest kwestia kształtujących się separatyzmów narodowych począwszy od XIX wieku, poprzez okres wojen bałkańskich i drugiej wojny światowej, aż po ostanie wojny na Bałkanach w końcu XX wieku. Problematyka wykładu obejmuje zatem okres od średniowiecza po czasy rozpadu Jugosławii w końcu XX wieku.

Z tego właśnie powodu w pierwszym semestrze główny temat seminarium stanowi pojęcie kresów i pograniczy ilustrowane zarówno geograficznie, jak i poprzez biografie przedstawicieli elit na polsko-litewskim, macedońsko-bułgarsko-greckim i innych bałkańskich stykach kulturowych. W drugim semestrze tematem wiodącym są tożsamości transkulturowe oraz literatury, języki i kultury mniejsze. Ilustrację pierwszego zagadnienia stanowią lektury antropologiczne, które traktowane są jako podsumowanie problematyki rozważanej w semestrze pierwszym i zarazem łącznik z tematyka semestru drugiego. Kwestia literatur mniejszych wiąże się bowiem z zagadnieniami tożsamości regionalnych. Jej ilustracją, omawianą na seminarium będą zarówno kultury europejskie, jak i bałkańskie.

LEKTURY ANALIZOWANE NA SEMINARIUM

1. Regiony, regionalizm – pojęcia i rzeczywistość, pod red. Kwiryna Handke, Warszawa 1993.

2. Mitchell W.J.T. “What do Pictures “Really” Want?” October vol. 77 1996 pp. 71-82.

3. B.Anderson, Wspólnoty wyobrażone, Warszawa 1997.

4. Kresy. Pojęcie i rzeczywistość, red. Kwiryna Handke, Warszawa 1997.

5. Moch Michał, Michał Rőmer - "Polak litewski", "krajowiec", spadkobierca tradycji Wielkiego Księstwa Litewskiego w: Językowe i kulturowe dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego : księga jubileuszowa na 1000-lecie Litwy, red. nauk. Jolanta Mędelska, Zofia Sawaniewska-Mochowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, 2010, str. : 83-96.

6. Jan Pomorski, Punkt widzenia we współczesnej historiografii, Punkt widzenia w języku i kulturze, Lublin 2004, s. 11 – 32.

7. A,D. Smith, The Antiquity of Nations, Polity Press Cambridge 2004.

8. Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, opracowali, Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz, Andrzej Mencwel, Paweł Rodak, redakcja A. Mencwel, Warszwa 2005.

9. Gennep van, Arnold, Obrzęd inicjacji w: Obrzędy przejścia, PIW, Warszawa 2006.

10. Turner V., Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, tłum. Wojciech Usakiewicz, Kraków 2005.

11. J. Bartmiński, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006, ss. 11- 31; 76- 97; 131 – 148.

12. Traba R., Wschodniopruskość, Olsztyn 2007.

13. J.Sujecka, Stereotyp pogranicza w bałkańskiej optyce kulturowej. Casus Macedonii w: Stereotypy bałkańskie. Księga jubileuszowa Profesor Ilony Czamańskiej, red. J. Paszkiewicz, Z. Pentek, Poznbań 2011, s. 179- 189.

14. Sujecka Jolanta, Konceptualizacje Bałkanów w : Ukraińskie transgresje XX-XXI wieku. Uwolnić przyszłość od przeszłości. Uwolnić przeszłość od przyszłości. Kultura - Historia – Polityka. Panu Profesorowi Telesforowi Poźniakowi w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, red. naukowa Agnieszka Matusiak, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław-Lwów, 2012,62-71.

15. Gilles Deleuze and Félix Guattari, Kafka Toward a Minor Literature University of Minnesota Press, Mineapolis/London 1986[1975].

16. Józef Kwaterko, Literatura mniejsza: koncept, ideologia, możliwość tekstu w: Literatury mniejsze Europy romańskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012, s. 13-23.

17. Katarzyna Thiel-Jańczuk: Literatury mniejsze: miedzy literacka „niepoprawnością” a polityczną poprawnością”? w: op. cit., s. 25-34.

18. Piotr Sadkowski, Proza Piotra Rawicza jako przykład pisarstwa francusko-żydowskiego w świetle (post)kafkowskich koncepcji „literatury mniejszej” i zjawiska „nieświadomości językowej w: op. cit. s. 77-86.

19. Judyta Zbierska-Mościcka, Zagadnienie tożsamości we współczesnej belgijskiej powieści kobiecej, w: op. cit. s. 151- 161.

20. Mirosław Loba, O języku i religii w literaturze Szwajcarii romańskiej i włoskiej, w: op. cit. s. 59-67.

21. Tomasz Kamusella, Język śląski. Naród śląski. Wiecej faktów, mniej mitów, Narodowa Oficyna Śląska, Zabrze 2017.

22. Falski M., “Continuity and Discontinuity in the Cultural Landscape of Capital Cities: Paris and Skopje” Colloquia Humanistica 1 , Warsaw 2012, pp. 45-63.

23. Sawicka I. “A crossroad Between West, East and Orient – The Case of Albanian Culture” Colloquia Humanistica 2 Warsaw 2013, pp. 97-113.

LEKTURY UZUPEŁNIAJACE

24. A.Walicki, W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 1964.

25. T.Wasilewski, W.Felczak, Historia Jugosławii, Wrocław 1985.

26. R.J.Crampton, A Short History of Modern Bulgaria, Oxford 1987

27. T.Wasilewski, Historia Bułgarii, Wrocław 1988.

28. Henry Pozzi, Black Hand over Europe, Zagreb 1994 (first edition published may 1935)Nedret Kuran Burçoğlu (edited by)

29. Joanna Rapacka, Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosowiańskiej, Warszawa 1995.

30. J.Sujecka, Bułgarska idea narodowa i jej okcydentalistyczno- słowianofilskie konteksty. Na przykładzie twórczości Iwana Wazowa. Z polskich studiów slawistycznych, Warszawa 1995.

31. Joanna Rapacka, Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997

32. Maria Todorova, Imagining the Balkans, Oxford University Press, Inc. New York, 1997

33. T. Dąbek – Wirgowa, Pogranicze historii i mitu. Współczesne aktualizacje XIX-wiecznych mitów narodowych na obszarze bułgarskim i macedońskim (w:) Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów, pod red. M. Bobrownickiej, L. Suchanka i F. Ziejki, Karaków 1997.

34. Banac, Ten National Question in Yugoslavia. Origins, History,Politics. 1918-1945, Cornell University Press, IIthaca and London 1998.

35. Барбара.Јелавич, Историја на Балканот. Осумнаесети и деветнаесети век, т. 1, 2, Скопје 1999. [Barbara Jelavić, History of the Balans Eighteenth and Nineteenth Centurie, volume I, II ]

36. The Image of the Turk in Europe from the Declaration of the Republic in 1923 to the 1990S, Istambul 2000.

37. J.Sujecka, Ikona domu, Instytut Slawistyki PAN,Warszawa 2000.

38. M. Mazower, The Balkans. A short History, Weidenfeld & Nicolson 2000.

39. I.Stawowy-Kawka, Historia Macedonii, Wrocław 2001.

40. M. Glenny, The Balkans. Nationalism, War and Great Powers, 1804-1999, London (1999) 2001.

41. N. Malcolm, Kosovo. A short History, London (1996) 2002.

42. N. Malcolm, Bosnia. A short History, London (1998) 2002.

43. The national Idea as a Research Problem, edited by Jolanta Sujecka, SOW, Warsaw 2002

44. Sanimir Resic & Barbara Törnquist-Plewa (eds.), The Balkan in Focus. Cultural Boundaries in Europe, Nordic Academic Press 2002, pp. 234.

45. M.Tanty, Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, 2003.

46. E. Znamierowska- Rakk, Federacja Słowian Południowych w polityce Bułgarii po II wojnie światowej. Korzenie, próby realizacji, upadek , Warszawa 2005.

47. Pål Kolstø (ed.), Myth and Boundaries in South – Eastern Europe, London 2005, pp. 357.

48. G.Szwat-Gyłybowa, Haeresis Bulgarica w bułgarskiej świadomości kulturowej XIX i XX wieku, Instytut Slawistyki PAN Warszawa 2005.

49. M. Mazower, Salonica. City of Ghosts. Christians, Muslims and Jews 1430-1950, London 2005.

50. W. Konarski, A. Koseski (redakcja), Bałkany. Etnokulturowe podloże konfliktów, Pułtusk 2006.

51. Territorialism and Identity, ed. by Jolanta Sujecka with assistance W.J.Burszat, J.Serwański, special issue „Sprawy Narodowościowe” 2007, zeszyt 31.

52. Božidar Jezernik, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, Kraków 2007.

53. Sujecka J.,“The Continuity and Discontinuity. The Question of Territorialism and Double Identity from the Perspective of 20th Century Macedonia” Colloquia Humanistica 1, Warsaw 2012, pp. 33-43.

54. Macedonia: Land, Region, Borderland, Conception and academic editing: Jolanta Sujecka, Warsaw 2013.

55. I. Sawicka, J. Sujecka, Wprowadzenie do bałkanologii. Etnosy-Języki-Areały-Konceptualizacje, Instytut Slawistyki PAN, Fundacja Slawistyczna, Warszawa 2015.

56. Аляксандр Смалянчук, Краёвая идеэя у беларускай гiсторыi, Мiнск Выдавец Змiцер Колас 2017.

Wykład poświęcony jest historii Bałkanów, jako całości historycznej i kulturowej , co umożliwia zrozumienie genezy konfliktów etnicznych i religijnych, a także dzisiejszej skomplikowanej sytuacji regionu, ale również bogactwa kulturowego, będącego następstwem wielu wpływów kulturowych.

Seminarium przygotowuje do napisania prac licencjackich i magisterskich, oraz doktorskich w ramach modułu bałkańskiego, przygotowuje również do samodzielnego aranżowania i prowadzenia dyskusji.

Student w zakresie wiedzy ma podstawową wiedzę o rodzajach oraz specyfice przedmiotowej i metodologicznej dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą, zna podstawową terminologię z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstwa, zna podstawową terminologię z zakresu historii sztuki, ma uporządkowaną wiedzę na temat kultury i języka wybranego regionu Śródziemnomorza, zna najważniejszych twórców kultury europejskiej, zna klasycznych autorów filozoficznych oraz ich idee. ma podstawową wiedzę na temat współczesnego życia kulturalnego w Polsce oraz w wybranym kraju Śródziemnomorza.

Student w zakresie kompetencji społecznych ma świadomość dynamicznego rozwoju kultury i pojawiania się nowych metod i paradygmatów badawczych, ma świadomość znaczenia dziedzictwa antyku w kulturze Europy, rozumie wagę zachowania bogactwa, integralności oraz świadomości dziedzictwa kulturowego Europy, w tym poszczególnych tradycji Śródziemnomorza.

W trakcie wykładu przewidziane są kolokwia sprawdzające rozumienie terminologii używanej na wykładzie, przedmiot kończy się egzaminem pisemnym w formie testu z całego materiału. Pytania testowe wymagają rozbudowanych odpowiedzi.

Seminarium uczy rozumienia tekstów i ich krytycznej analizy. Podstawą zaliczenia seminarium jest prezentacja lektur, udział w dyskusji i dwie/ trzy prace pisemne, które są sprawdzianem z lektur i odbywają się w trakcie seminarium.