Semiotyka kultury

fakultatywne

Nie ma wymogu zaliczenia konkretnych przedmiotów, pożądane jest podstawowe rozeznanie w zakresie lingwistyki, socjologii i wiedzy o kulturze i cywilizacji.

Plastyczność myślenia, chęć uczestniczenia w dyskusji, systematyczność lektur, będących jej przedmiotem. Przydatna będzie podstawowa wiedza z zakresu językoznawstwa i komunikowania społecznego i historii kultury.

Zajęcia kierowane są do studentów Studiów Śródziemnomorskich, MISH, CLAS i tych wydziałów humanistycznych, których studenci zgodnie z wymaganiami studiów powinni opanować umiejętność analizy i interpretacji różnorakich przekazów znakowych, czyli tekstów w szerokim, semiotycznym rozumieniu terminu, a więc (ujmując rzecz tradycyjnie) dzieł literackich, filmowych, reklam, komunikatów wyrażonych poprzez określone zasady organizacji przestrzeni (ogrody, budowle), lecz także mitów, obrzędów i rytuałów.

Zajęcia mają charakter interdyscyplinarny, co pociąga za sobą konieczność dostosowania poziomu spotkań do wiedzy studentów rekrutujących się z rożnych wydziałów oraz posługiwania się metajęzykiem opisu zjawisk kultury, który będzie zrozumiałe dla wszystkich słuchaczy.

Zapoznanie studentów z zaletami i ograniczeniami semiotycznej koncepcji kultury, teorią znaku i funkcjonowaniem kultury jako systemu semiotycznego, typologią kultur i ich historycznymi przykładami, umiejętnościami analizy filmu, fotografii i jej rola w dzisiejszej kulturze. Kształcenie umiejętności analizy i interpretacji zdarzeń kulturowych. Poznanie metod analizy kultury Łotmana, Mieletinskiego, Eco i innych badaczy.

Semiotyka kultury, semiotyka sztuki – tradycje, historia, odmiany, przedstawiciele. Semiotyka a semiologia.

1. Podstawowe pojęcia: znak i jego rodzaje. De Saussure i Peirce jako fundatorzy nowoczesnej nauki o znakach.

2. Znak językowy i znak ikoniczny. Typologia znaków, zasady klasyfikacji. Ikony, indeksy, symbole.

3. Znak w rozumieniu szkoły tartusko-moskiewskiej. Znaki języka i znaki w sztuce. Arbitralność i motywacja znaku w zależności od rodzaju komunikatu.

4. Podstawowe pojęcia semiotyki sztuki: przekaz, wypowiedz, system, kod, komunikat, tekst, dyskurs, model świat, kultura jako zbiór tekstów lub reguł.

5. Tekst jako kategoria opisu kultury wyrażanych w różnorakim materiale semiotycznym. Pojęcie ramy i punktu widzenia.

6. Ewolucja rozumienia kultury w szkole tartusko-moskiewskiej; kultura jako zbiór tekstów lub reguł a kultura jako pamięć społeczna. Mózg i kultura.

7. Semiotyka folkloru. Podstawowe wyznaczniki tekstów folkloru.

8. Mit jako sposób myślenia i pojmowania świata (Freidenberg)

9. Mit jako język imion własnych (Uspieński, Łotman)

10. Mit jako narracja (Mieletinski, Eliade)

11. Poetyka mitu i jego rola w dzisiejszej kulturze i sztuce (literatura, film, teatr XX wieku).

12. Semiotyka i historia. Historia jako system komunikacji.

13. Car i bóg jako kategorii kultury w XVII Rusi

14. Antyzachowanie jako zjawisko kultury dawnej i analogiczne zjawiska w kulturze dzisiejszej

15. Historia i jej zapis. Słowo, wypowiedz w stosunku do czasu i wobec zdarzenia.

16. Historia jako ciąg zdarzeń i historia jako narracja. Jak pisze się historię?

17. Rola przypadku i konieczności w historii. Ujęcie semiotyczne.

18. Historia a mit. Przeszłość a tożsamość.

19. Fakt, zapis i interpretacja w procesie opisu dziejów

20. Poetyka pisarstwa historycznego według koncepcji Haydena White’a.

21. Semiotyka religii

22. Obraz jako komunikat.

23. Semiotyka filmu.

24. Semiotyka rysunku.

25. Semiotyka kultury masowej.

26. Semiologiczne aspekty fotografii i przedstawień ikonicznych.

27. Zdjęcie jako przekaz semiotyczny. Modelująca funkcja tytułu.

28. Nowe kanały komunikacyjne a przyszłość ksiązki.

29. Liberatura i Internet jako nowe instytucje kulturowe.

30. Kultura doświadczenia potocznego jako centrum kultury współczeswnej

Barthes R., Światło obrazu. Uwagi o fotografii. Warszawa 1995.

Barthes R.., Dyskurs historii. Pamiętnik Literacki 1984, z. 3.

Bogatyriew P., Semiotyka kultury ludowej. Warszawa 1978. Tu rozprawy:

Przyczynek do etnografii strukturalnej

Znaki teatralne

Folklor jako swoista forma twórczości

O wzajemnych związkach dwóch bliskich systemów semiotycznych

Pisanie miasta, czytanie miasta. Pod red. A. Zeidler-Janiszewskiej. Poznań 1997

Eco U., Superman w literaturze masowej. Warszawa 1998

Eco, U Nowe środki masowego przekazu a przyszłość książki. Warszawa 1996.

Frejdenberg O., Metafora (maszynopis powielony lub „Pamiętnik Literacki 1983, z.2) oraz O. Frejdenberg, O., Mif i lieratura drevnosti. Moskwa 1978, recenzja „Pamiętnik Literacki” 1981, z. 2.

Jakobson R., W poszukiwaniu istoty języka Wybór pism. Redakcja naukowa i wstęp M.R. Mayenowa Warszawa 1989, t. 1, t. 2. Tu rozprawy:

Język a inne systemy komunikacji

Kilka uwag o Peirce’ie poszukiwaczu dróg w nauce o języku

Metajęzyk jako problem językoznawczy

Semiotyka

Łotman J., O modelującym znaczeniu „końca” i „początku” W: Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa. Warszawa 1977.

Łotman J., O semiotyce pojęć „wstyd” i „strach” w mechanizmie kultury. W: Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa. Warszawa 1977.

Łotman J., Semiotyka filmu. Warszawa 1983.

Łotman J., Uspieński B., O semiotycznym mechanizmie kultury

Łotman, J.,O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących. „Pamiętnik Literacki” 1969, z. 1.

Mieletinski E., Poetyka mitu. Warszawa 1981.

Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa. Warszawa 1977.

Toporow W., Miasto i mit Gdańsk 2000.

Uspieński B., Historia i semiotyka. Gdańsk 1998.

Uspieński B., O systemie przekazu obrazu w rosyjskim malarstwie ikon

Uspieński B., Strukturalna wspólnota rożnych rodzajów sztuki.

Wallace P., Psychologia Internetu. Poznań 2001.

White H., Poetyka pisarstwa historycznego. Kraków 1999.

Zalizniak A, Iwanow W., Toporow W., O możliwościach strukturalno-typologicznych badań semiotycznych. W: Semiotyka kultury. Wybór i opracowanie E. Janus, M. R. Mayenowa.

Po ukończeniu przedmiotu student:

W zakresie wiedzy:

-ma pogłębioną wiedzę o rodzajach oraz zna specyfikę dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą.

- zna i rozumie zależności miedzy poszczególnymi dyscyplinami, które dotyczą studiów nad kulturą oraz innymi dyscyplinami z zakresu humanistyki i wybranych nauk społecznych.

- ma pogłębiona wiedze o języku jako podstawowej ekspresji i środku przekazu kultury i ma umiejętność interpretacji tekstów kultury.

W zakresie kształcenia:

- powinien posługiwać się podstawowymi kategoriami opisu kultury, takimi jak tekst, znak oraz mieć rozeznanie w XX wiecznych koncepcjach kultury.

- powinien potrafić zinterpretować w kategoriach semiotycznych zdarzenie kulturowe, tekst dawny lub współczesny

- powinien potrafić posługiwać się metodyką semiotyczną jako narzędziem interpretacyjnym.

W zakresie kompetencji społecznych:

-potrafi korzystać z najważniejszych dla kulturoznawstwa narzędzi wyszukiwawczych, aktywnie uczestniczyć w dyskusjach na tematy kulturoznawcze i odnosić się do poglądów na ten temat.

Ocena ciągła (przygotowanie do zajęć i aktywność) 20 %

Końcowe zaliczenie ustne lub egzamin ustny 30 %

Referat na jeden z tematów zajęć 50 %