Bóg. Poezja. Mickiewicz.

fakultatywne

Głośniej niźli w rozmowach Bóg przemawia w ciszy, I kto w sercu ucichnie, zaraz go usłyszy. Ze "Zdań i uwag".

W jakiego Boga wierzył Mickiewicz? Pytanie wydaje się absurdalne albo prowokacyjne, bo niby wiadomo. Otóż nie wiadomo. Mickiewicz pozostawał w konflikcie ze sługami kościoła katolickiego przez wiele lat. Księża zmartwychwstańcy uznali go za heretyka. Niektóre pisma Adama trafiły na indeks. Po zasięgnięciu opinii u znanego teologa monachijskiego Görresa, ks. Kajsiewicz zanotował: "Przecież to wszystko żydowszczyzna". Kajsiewicz we wszystkich wariantach swego pamiętnika powtarzał, że Mickiewicz "chętnie przestawał zawsze z rozmaitego rodzaju marzycielami, nawet z kabalistami żydowskimi, pomimo próśb i ostrzeżeń Witwickiego, Bohdana Zaleskiego i innych przyjaciół; to pokazuje kierunek stały jego umysłu do rzeczy ciekawych i nowych".

Zajęcia rozpoczynają się od rozważań o istocie myślenia. "Myślenie nie daje poznania. Poznanie przynosi nauka. Myślenie nie jest źródłem praktycznych umiejętności. Myślenie nie rozwiązuje zagadek świata. Myślenie nie sprawia, że działamy". Tak pisała Hannah Arendt w eseju "O myśleniu". Co przynosi myślenie? Co daje doświadczenie? Na przykład doświadczenie wtajemniczające, jak to się dzieje w wypadku misteriów? Czy żeby zobaczyć i doświadczyć, trzeba zamknąć oczy?

Bycie i wiara. O przeżywaniu świata "człowieka pierwotnego" oraz o nierozdzielności myślenia i wiary w społeczeństwach archaicznych. Przez czas bardzo długi ludzie nie rozróżniali wiary od bycia, myślenia od wierzenia, rozumu od "czucia". Przez wiele wieków mądrość i wiara tworzyły jedność, a przynajmniej wypływały z jednego źródła. Filozofia, czyli umiłowanie mądrości, nie jest tym samym co mądrość, bo rozdziela myślenie, wiarę i bycie. Gdzie tkwi źródło mądrości? Czym umiłowanie mądrości (filozofia) różni się od mądrości, a mądrość od mędrkowania?

O przekładalności imion bogów w religiach politeistycznych oraz o narodzinach monoteizmów: Echnaton – Mojżesz – Jezus – Mahomet. Czym był "kosmoteizm", czym politeizm, a czym monoteizm? Co religie monoteistyczne wniosły nowego, cennego i "rewolucyjnego" do kultury europejskiej i czym różnią się od politeizmów? Jaką cenę za monoteizm wypadło zapłacić? Przemyślimy rolę mitów wyznaczających porządek ludzkiego życia i egzystencji społeczności.

Co to jest mistycyzm? Kim jest mistyk? O mistycyzmie żydowskim i chrześcijanskim oraz o ich wzajemnym przenikaniu. Historia religii i filozofii pokazuje, że w ciągu wieków główne nurty mistycyzmu żydowskiego i chrześcijańskiego, a nawet islamskiego pozostawały ze sobą w związkach bliskich i w powinowactwach z wyboru. Niektórzy mistycy żydowscy przechodzili na katolicyzm, a niektórzy mistycy chrześcijańscy na judaizm. Dlaczego tak się działo? Na czym polega siła wzajemnego przyciągania różnych religii poprzez mistycyzm?

Magia, alchemia, hermetyka, chrześcijaństwo i kabała. Będziemy mówić o narodzinach alchemii w Egipcie i o jej rozwoju w Europie. O Magii i alchemii jako formach "totalnego doświadczenia kosmicznego". O religii i alchemii. O alchemii jako tajemnej wiedzy o miłości.

Dlaczego Mickiewicz uznał Jakoba Böhmego za największego filozofa wszechczasów? Kim był Jakub Bem (jak mawiał Mickiewicz) szewc ze Zgorzelca i kabalistyczno-alchemiczny mistyk chrześcijanski. Będziemy mówić o rozprawie o filozofii Böhmego, którą podyktowal Mickiewicz pod koniec życia swemu sekretarzowi Armandowi Lévy. Będziemy mówić o Mistrzach Mickiewicza: o Böhme, Oleszkiewiczu, Towiańskim.

Pisać coraz mniej: Mickiewiczowe "Zdania i uwagi" jako świadectwo doświadczenia mistycznego. "Zdania i uwagi", których tylko część Mickiewicz zgodził się drukować, stanowią punkt graniczny jego zmagań religijnych. Co zawierają, co zapowiadają?.

Hermentyzm, alchemia i kabała w dziełach Adama Mickiewicza. Elementy "nauk tajemnych" znajdują się w utworach Mickiewicza od wierszy filomackich, poprzez "Dziady" i "Pana Tadeusza", aż do liryków lozańskich i wykładów w Collège de France. Dlaczego owe motywy znalazły się w utworach Mickiewicza i jaką w nich pełnią rolę?

Co się zdarzyło w Collège de France? Mickiewicz jako poeta i prorok. Wykłady Mickiewicza stały się skandalem i rewelacją. Co Mickiewicz chciał osiągnąć, wyczyniając dziwne rzeczy w paryskiej uczelni? Dlaczego nie bał się skandalu i narażenia na śmieszność? Dlaczego tylko Słowacki, wielki przeciwnik Adama, zrozumiał doniosłość tych szalonych prób?

Stos dla Adama. Spór zmartwychwstanców z towiańczykami. Dlaczego "theologia" Mickiewicza wzbudziła tak silny opór części kleru katolickiego? Dlaczego został on uznany za heretyka i... potępiony? Ważne to kwestie dla dziejów religii i kultury polskiej w ogólności.

Hannah Arendt, "O myśleniu". Przeł. Hanna Buczyńska-Garewicz; Leszek Kolankiewicz, "Eleusis. Oczy szeroko zamknięte", w: "Między teatrem a literaturą. Księga ofiarowana Profesorowi Januszowi Deglerowi w 65 rocznicę urodzin". Wrocław 2004, s. 31-91; Włodzimierz Lengauer, "Eleusis", "Konteksty" 2005, nr 4, s. 75-92. Wiesław Juszczak, "Pani na żurawiach. Cz.I. Realność bogów", Kraków 2002; Giorgio Colli, "Narodziny filozofii". Przeł. Stanisław Kasprzysiak, Warszawa-Kraków 2001; Arnold van Gennep, "Obrzędy przejścia", Warszawa 2006; Walter Burkert, "Starożytne kulty misteryjne", Krakow 2007; Karl Kerényi, "Dionizos. Archetyp życia niezniszczalnego", Warszawa 1997. Jan Assmann. "Le prix du monothéisme", Paryż 2007; "Hymnes de la religion d'Aton", Paryż 1995; Werner Jaeger, "Wczesne chrześcijaństwo i grecka paidea", Bydgoszcz 2002. Gershom Scholem, "Mistycyzm żydowski", Warszawa 1997; Charles Mopsik, "Kabała", Warszawa 2001. Warto zajrzeć do: Serge Hutin, "Les alchimistes au Moyen Age", Paris 1995; Charles Mopsik, "Chemins de la cabale. Vingt-cinq études sur la mystique juive", Paryż-Tel-Aviv 2004; Moshe Idel, "Chaînes enchantées. Essai sur la mystique juive", Paryż 2006; Zdzisław Kępiński, Mickiewicz hermetyczny", Warszawa 1980; Ireneusz Kania, "Opowieści Zoharu. O kabale i Zoharze", Kraków 2005. Jakob Böhme, "Ponowne narodziny", Poznań 1993; Zdzisław Kępiński, "Mickiewicz hermetyczny", Warszawa 1980; Alexandre Koyré, "La philosphie de Jacob Boehme", Paryż 1929. Stanisław Pigoń, "Zdania i uwagi. Niektóre źródła", w: "Wśród twórców", Kraków 1947; Juliusz Kleiner, "Zdania i uwagi i fragmenty liryki mistycznej", w: "Studia inedita", Lublin 1964; Czesław Zgorzelski, "Jak pracował Mickiewicz nad tekstem “Zdań i uwag“? w: "O sztuce poetyckiej Mickiewicza. Próby zbliżeń i uogólnień", Warszawa 1976. Zdzisław Kępiński, "Mickiewicz hermetyczny", Warszawa 1980; Stuart Goldberg, "Konrad i Jakub. Hipotetyczny podtekst kabalistyczny w “Dziadach“ części III Adama Mickiewicza", w: "Polonistyka po amerykańsku", Wrocław 2006. Halina Filipowicz, "Mickiewicz – performer. Dramat jako problem w studiach performatywnych". Przeł. z ang. Grzegorz Ziółkowski, w: "Pamiętnik Teatralny, 2001, nr 1-4. (poświęcony Grotowskiemu), s. 347-369. Pierwodruk: "Slavic and Eas European Studies" vol. 43, 1999, nr 1, s.1-18. Krzysztof Rutkowski, "Stos dla Adama", Warszawa 1994; Antoni Ostrowski, "Ten biedny Mickiewicz. Zapiski z początków towiańszczyzny". Oprac. Elżbieta Wichrowska, Gdańsk 2006.

K_W05 zna zależności pomiędzy różnymi dyscyplinami humanistycznymi zajmującymi się badaniami dzieł sztuki w kulturze, socjologicznego kontekstu działalności kulturowej.

K_W08 ma uporządkowaną wiedzę o podstawowych kierunkach myśli filozoficznej i społecznej w perspektywie historycznej i współczesnej.

K_U04 posiada podstawowe umiejętności badawcze pozwalające na formułowanie problemów badawczych z zakresu humanistyki, filozofii, literatury i sztuki.

K_U09 potrafi przygotować prace pisemne: esej, rozprawka naukowa, recenzja, sprawozdanie naukowe w języku polskim oraz w jednym z języków kongresowych.

K_K04 potrafi organizować i współpracować z grupą oraz zajmować w niej różne role społeczne.

K_K09 czynnie uczestniczy w życiu kulturalnym i społecznym, wyzyskując wszelkie formy medialne, artystyczne i naukowe.

Aktywny udział w zajęciach, przygotowanie i prezentowanie wystąpień.