Historia kultury Bałkanów

fakultatywne

Student powinien posiadać podstawową wiedzę z zakresu historii powszechnej, a także antropologii kultury, powinien umieć rozróżniać pojęcia takie, jak „ideologia”, „mit”, „utopia”, „pamięć”, „tradycja”, „kanon literacki”, „kanon narodowy”.

Tematem wykładu są Bałkany rozumiane, jako całość historyczna i mentalna, co jest pochodną ich lingwistycznej jedności.

Zakres tematyczny pierwszych dwu semestrów obejmuje także dzieje Półwyspu Bałkańskiego sprzed wejścia Osmanów, przede wszystkim późny okres Bizancjum ze względu na konieczność pokazania kulturotwórczej roli imperium, a także procesów i dróg chrystianizacji. Omawiana jest także problematyka kształtującego się kanonu chrześcijaństwa wschodniego, i towarzysząca temu procesowi dyskusja zarówno wokół dopuszczalności wizerunków, jak i ruchów religijnych (chrześcijańskich i niechrześcijańskich) uznawanych w różnym okresie za heretyckie jako jednego z kluczowych wyróżników późniejszych Bałkanów kulturowych. W trzecim semestrze prezentowane są drogi i charakter procesów islamizacji, tworzenia się pograniczy chrześcijańskich i osmańskich, jako granic Bałkanów historycznych. W czwartym semestrze omawiany jest początek i rozwój procesów narodotwórczych na Bałkanach, a także tworzenie się państw narodowych od XIX wieku po wiek XX. W tej części wykładu omawiany jest wpływ idei słowiańskiej wzajemności, jak i rosyjskiego słowianofilstwa na kształt ideologii narodowych na Bałkanach. Osobnym tematem jest kwestia kształtujących się separatyzmów narodowych począwszy od XIX wieku, poprzez okres wojen bałkańskich i drugiej wojny światowej, aż po ostanie wojny na Bałkanach w końcu XX wieku. Problematyka wykładu obejmuje zatem okres od średniowiecza po czasy rozpadu Jugosławii w końcu XX wieku.

Seminarium licencjacko – magisterskie, które towarzyszy wykładowi od początku jest poświęcone lekturze tekstów cytowanych na wykładzie. Kontekstem teoretycznym dla lektury tekstów jest problematyka pamięci, tradycji, kształtujących się kanonów narodowych na Bałkanach, kresów i pogranicz oraz tzw. literatur i kultur mniejszych. Seminarium przeznaczone jest dla studentów przygotowujących bałkanistyczne licencjaty i prace magisterskie.

Seminarium jest powiązane z tematyką wykładu i stanowi uzupełnienie pierwszego, ale lektury analizowane w ciągu roku obejmują także znacznie szerszy, europejski kontekst problematyki relewantnej dla Bałkanów jako regionu. Na seminarium omawiane są teksty cytowane na wykładzie, ale także teksty, które wykraczają poza Bałkany, ale dobrze wyjaśniają ich specyfikę.

LEKTURY ANALIZOWANE NA SEMINARIUM

1. Regiony, regionalizm – pojęcia i rzeczywistość, pod red. Kwiryna Handke, Warszawa 1993.

2. J.Topolski (red.) Studia nad świadomością historyczną Polaków, Poznań 1994.

3. Mitchell W.J.T. “What do Pictures “Really” Want?” October vol. 77 1996 pp. 71-82.

4. B.Anderson, Wspólnoty wyobrażone, Warszawa 1997.

5. Kresy. Pojęcie i rzeczywistość, red. Kwiryna Handke, Warszawa 1997.

6. J.Bartmiński, Zmiany stereotypu Niemców Polsce. Profile i ich historyczno-kulturowe uwarunkowania w: Profilowanie w języku i w tekście, red. J.Bartmiński, R.Tokarski, Lublin 1998, s. 225 – 232.

7. A.Niewiara, Wyobrażenia o narodach w pamiętnikach i dziennikach z XVI – XIX wieku, Katowice 2000.

8. Ricoeur P., Nadużycia pamięci naturalnej: pamięć powstrzymywana, pamięć manipulowana, pamięć narzucona, przeł. W. Bońkowski, „Konteksty” 2003, nr 1-2.

9. Jan Pomorski, Punkt widzenia we współczesnej historiografii, Punkt widzenia w języku i kulturze, Lublin 2004, s. 11 – 32.

10. A,D. Smith, The Antiquity of Nations, Polity Press Cambridge 2004.

11. Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, opracowali, Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz, Andrzej Mencwel, Paweł Rodak, redakcja A. Mencwel, Warszwa 2005.

12. Turner V., Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie, tłum. Wojciech Usakiewicz, Kraków 2005.

13. J. Bartmiński, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006, ss. 11- 31; 76- 97; 131 – 148.

14. Ricour P., Pamięć, historia, zapominanie, Kraków 2006.

15. Traba R., Wschodniopruskość, Olsztyn 2007.

16. Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konfliktów, pod red. A.Szpocińskiego, Warszawa 2009.

17. G. Didi-Huberman, Obrazy mimo wszystko, Kraków2008.

18. J.Sujecka, Stereotyp pogranicza w bałkańskiej optyce kulturowej. Casus Macedonii w: Stereotypy bałkańskie. Księga jubileuszowa Profesor Ilony Czamańskiej, red. J. Paszkiewicz, Z. Pentek, Poznbań 2011, s. 179- 189.

19. Sujecka Jolanta, Konceptualizacje Bałkanów w : Ukraińskie transgresje XX-XXI wieku. Uwolnić przyszłość od przeszłości. Uwolnić przeszłość od przyszłości. Kultura - Historia – Polityka. Panu Profesorowi Telesforowi Poźniakowi w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, red. naukowa Agnieszka Matusiak, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław-Lwów, 2012,62-71.

20. Józef Kwaterko, Literatura mniejsza: koncept, ideologia, możliwość tekstu w: Literatury mniejsze Europy romańskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012, s. 13-23.

21. Katarzyna Thiel-Jańczuk: Literatury mniejsze: miedzy literacka „niepoprawnością” a polityczną poprawnością”? w: op. cit., s. 25-34.

22. Piotr Sadkowski, Proza Piotra Rawicza jako przykład pisarstwa francusko-żydowskiego w świetle (post)kafkowskich koncepcji „literatury mniejszej” i zjawiska „nieświadomości językowej w: op. cit. s. 77-86.

23. Falski M., “Continuity and Discontinuity in the Cultural Landscape of Capital Cities: Paris and Skopje” Colloquia Humanistica 1 , Warsaw 2012, pp. 45-63.

24. Sawicka I. “A crossroad Between West, East and Orient – The Case of Albanian Culture” Colloquia Humanistica 2 Warsaw 2013, pp. 97-113.

25. Łukaszyk E., “Is there Tunisian Literature? Emergent Writing and Fractal Proliferation of Minor Voices” op. pp. 79-93.

26. LEKTURY UZUPEŁNIAJACE

27. A.Walicki, W kręgu konserwatywnej utopii. Struktura i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Warszawa 1964.

28. T.Wasilewski, W.Felczak, Historia Jugosławii, Wrocław 1985.

29. R.J.Crampton, A Short History of Modern Bulgaria, Oxford 1987

30. T.Wasilewski, Historia Bułgarii, Wrocław 1988.

31. Henry Pozzi, Black Hand over Europe, Zagreb 1994 (first edition published may 1935)Nedret Kuran Burçoğlu (edited by)

32. Joanna Rapacka, Godzina Herdera. O Serbach, Chorwatach i idei jugosowiańskiej, Warszawa 1995.

33. J.Sujecka, Bułgarska idea narodowa i jej okcydentalistyczno- słowianofilskie konteksty. Na przykładzie twórczości Iwana Wazowa. Z polskich studiów slawistycznych, Warszawa 1995.

34. Joanna Rapacka, Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa 1997

35. Maria Todorova, Imagining the Balkans, Oxford University Press, Inc. New York, 1997

36. T. Dąbek – Wirgowa, Pogranicze historii i mitu. Współczesne aktualizacje XIX-wiecznych mitów narodowych na obszarze bułgarskim i macedońskim (w:) Współcześni Słowianie wobec własnych tradycji i mitów, pod red. M. Bobrownickiej, L. Suchanka i F. Ziejki, Karaków 1997.

37. Banac, Ten National Question in Yugoslavia. Origins, History,Politics. 1918-1945, Cornell University Press, IIthaca and London 1998.

38. Барбара.Јелавич, Историја на Балканот. Осумнаесети и деветнаесети век, т. 1, 2, Скопје 1999. [Barbara Jelavić, History of the Balans Eighteenth and Nineteenth Centurie, volume I, II ]

39. The Image of the Turk in Europe from the Declaration of the Republic in 1923 to the 1990S, Istambul 2000.

40. J.Sujecka, Ikona domu, Instytut Slawistyki PAN,Warszawa 2000.

41. M. Mazower, The Balkans. A short History, Weidenfeld & Nicolson 2000.

42. I.Stawowy-Kawka, Historia Macedonii, Wrocław 2001.

43. M. Glenny, The Balkans. Nationalism, War and Great Powers, 1804-1999, London (1999) 2001.

44. N. Malcolm, Kosovo. A short History, London (1996) 2002.

45. N. Malcolm, Bosnia. A short History, London (1998) 2002.

46. The national Idea as a Research Problem, edited by Jolanta Sujecka, SOW, Warsaw 2002

47. Sanimir Resic & Barbara Törnquist-Plewa (eds.), The Balkan in Focus. Cultural Boundaries in Europe, Nordic Academic Press 2002, pp. 234.

48. M.Tanty, Bałkany w XX wieku. Dzieje polityczne, 2003.

49. E. Znamierowska- Rakk, Federacja Słowian Południowych w polityce Bułgarii po II wojnie światowej. Korzenie, próby realizacji, upadek , Warszawa 2005.

50. Pål Kolstø (ed.), Myth and Boundaries in South – Eastern Europe, London 2005, pp. 357.

51. G.Szwat-Gyłybowa, Haeresis Bulgarica w bułgarskiej świadomości kulturowej XIX i XX wieku, Instytut Slawistyki PAN Warszawa 2005.

52. M. Mazower, Salonica. City of Ghosts. Christians, Muslims and Jews 1430-1950, London 2005.

53. W. Konarski, A. Koseski (redakcja), Bałkany. Etnokulturowe podloże konfliktów, Pułtusk 2006.

54. Territorialism and Identity, ed. by Jolanta Sujecka with assistance W.J.Burszat, J.Serwański, special issue „Sprawy Narodowościowe” 2007, zeszyt 31.

55. Božidar Jezernik, Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, Kraków 2007.

56. Sujecka J.,“The Continuity and Discontinuity. The Question of Territorialism and Double Identity from the Perspective of 20th Century Macedonia” Colloquia Humanistica 1, Warsaw 2012, pp. 33-43.

57. Macedonia: Land, Region, Borderland, Conception and academic editing: Jolanta Sujecka, Warsaw 2013.

Wykład poświęcony jest historii Bałkanów, jako całości historycznej i kulturowej , co umożliwia zrozumienie, genezy konfliktów etnicznych i religijnych, a także dzisiejszej skomplikowanej sytuacji regionu, ale również bogactwa kulturowego, będącego następstwem wielu wpływów kulturowych.

Seminarium przygotowuje do napisania prac licencjackich i magisterskich w ramach modułu bałkańskiego.

Student w zakresie wiedzy ma podstawową wiedzę o rodzajach oraz specyfice przedmiotowej i metodologicznej dyscyplin, które dotyczą studiów nad kulturą, zna podstawową terminologię z zakresu literaturoznawstwa i kulturoznawstw, zna podstawową terminologię z zakresu historii sztuki, ma uporządkowaną wiedzę na temat kultury i języka wybranego regionu Śródziemnomorza, zna najważniejszych twórców kultury europejskiej, zna klasycznych autorów filozoficznych oraz ich idee. ma podstawową wiedzę na temat współczesnego życia kulturalnego w Polsce oraz w wybranym kraju Śródziemnomorza.

Student w zakresie kompetencji społecznych ma świadomość dynamicznego rozwoju kultury i pojawiania się nowych metod i paradygmatów badawczych., ma świadomość znaczenia dziedzictwa antyku w kulturze Europy, rozumie wagę zachowania bogactwa, integralności oraz świadomości dziedzictwa kulturowego Europy, w tym poszczególnych tradycji Śródziemnomorza.

W trakcie wykładu przewidziane są kolokwia sprawdzające rozumienie terminologii używanej na wykładzie, przedmiot kończy się egzaminem pisemnym w formie testu z całego materiału. Pytania testowe wymagają rozbudowanych odpowiedzi.

Seminarium uczy rozumienia tekstów i ich krytycznej analizy. Podstawą zaliczenia seminarium jest prezentacja lektur, udział w dyskusji i dwie prace pisemne, które są sprawdzianem z lektur i odbywają się w trakcie seminarium.

BRAK