Humanizm w kulturze europejskiej. Idee – nurty - paradygmaty. Seminarium doktoranckie

fakultatywne

Humanizm w kulturze europejskiej. Idee – nurty - paradygmaty

Seminarium oferowane doktorantom Wydziału „Artes Liberales” oraz otwarte dla studentów II stopnia studiów jako seminarium uzupełniające

Jest związane z pracami naukowymi Pracowni „Humanizm w kulturze śródziemnomorskiej”. Współprowadzą go profesorowie: Alina Nowicka-Jeżowa, Maciej Abramowicz, Małgorzata Borowska, Maria Kalinowska, Jolanta Sujecka.

Przedmiotem seminarium jest humanizm jako idea formująca kulturę europejską od czasów starożytnych do współczesności.

W centrum obserwacji będzie się sytuować projekt antropologiczny humanitas, który kształtował postawy indywidualne i zbiorowe, wyznaczał system wartości, oddziaływał na twórczość literacką i artystyczną.

Celem będzie określenie podstawowego – wspólnego kulturze europejskiej - paradygmatu kulturowego, a następnie obserwacja jego ewolucji i zróżnicowania historycznego i terytorialnego.

Wykłady i dyskusje seminaryjne wyznaczą dwie perspektywy: diachroniczną (długie trwanie idei zachowującej swą tożsamość) oraz synchroniczną (konkretyzacja idei w określonych historycznie okolicznościach kulturowych).

Rozważania będą dotyczyć kolejno:

- fundamentalnych dla kultury europejskiej projektów starożytnych: greckiej - paidei (w ujęciu Platona i jego następców) oraz rzymskiej humanitas (szczególnie w wersji sformułowanej przez Cycerona);

- skomplikowanych relacji humanizmu i chrześcijaństwa w dobie średniowiecza i renesansu;

- nowych formuł humanizmu w okresach renesansu (z uwzględnieniem mitów antropologicznych, ideologii, retoryki, filologii oraz estetyki) i oświecenia (w aspekcie sporów o model edukacji [Bildung]);

- konfrontacji dziedzictwa humanistycznego z romantyzmem, pojętym jako idea i antropologia;

- odpowiedzi humanistów europejskich XX wieku na doświadczenia wojen i zagłady;

- kondycji idei humanistycznej w okresie naporu koncepcji posthumanistycznych i transhumanistycznych.

Podstawą dyskusji będą wskazane przez wykładowców teksty źródłowe i literatura przedmiotu.

Proponowana wstępnie lista tematów (która może ulec zmianie na skutek zainteresowań uczestników):

- Paideia. Projekty Platona i jego następców

- Cycerońska koncepcja humanitas

- Pisarze wczesnochrześcijańscy wobec idei starożytnej

- Humanitas i christianitas. Konfrontacje w dobie średniowiecza

- Humanizm jako źródło kultury renesansowej. Mity antropologiczne - ideologia – retoryka i filologia – estetyka

- Humanizm XVIII stulecia. Spory o model edukacji

- Wiek XIX. Tradycja humanistyczna wobec romantyzmu

- Słowiańszczyzna między humanizmem zachodnim a ideami Wschodu

- Humanizm pod presją doświadczeń XX wieku. Odpowiedzi myślicieli francuskich, włoskich, niemieckich, polskich

- W dobie posthumanizmu i transhumanizmu

Szczegółowe informacje dotyczące literatury źródłowej i literatury przedmiotu dotyczącej poszczególnych zagadnień zostaną podane przez wykładowców.

Opracowania ogólne i wprowadzające (do swobodnego i dowolnego wykorzystania):

Neil Badmington, Posthumanism, New York 1969.

Harold John Blackham, Humanism, 2nd ed., Hassocks 1976.

The Cambridge Companion to Renaissance Humanism, ed. J. Kraye, Cambridge 2005.

E. Cassirer, M. Heidegger, Wykłady i dysputa w Davos, tłum. A.J. Noras, „Edukacja filozoficzna”, t. 17: 1994.

Jacques Derrida, Kres człowieka, tłum. P. Pieniążek, w idem, Pismo filozofii, Kraków 1992, s. 129-160.

Juliusz Domański, Początki humanizmu, Wrocław 1982.

Juliusz Domański, O dwu Cycerońskich znaczeniach humanitas jako „człowieczeństwa kwalifikowanego”, w: Wielkość i piękno filozofii, red. J. Lipiec, Kraków 2003, s. 157 n.

Vito R. Giustiniani, Homo, humanus and the Meaning of „Humanism”, „Journal of the History of Ideas”, vol. 46: 1985, n. 2, s. 167-195.

Katherine Hayles, How we became Posthuman. Virtual Bodies in Cybernetics, Literature and Informatics, Chicago 1999.

M. Heidegger, List o humanizmie, tłum. J. Tischner, w: idem, Znaki drogi, tłum. S. Blandzi, Warszawa 1995, s. 129-168.

The Humanism Alternative. Some Definitions of Humanism, ed. P. Kurtz, Buffalo-London 1973.

Humanitas grecka i rzymska, red. R. Popowski, Lublin 2005.

Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej. Część pierwsza: Paradygmaty – tradycje – profile historyczne, red. Naukowa A. Nowicka-Jeżowa. Neriton: Warszawa 2009-2010. (Tu szczególnie studia Juliusza Domańskiego, Wiesława Pawlaka). Część druga: Inspiracje filozoficzne projektów antropologicznych (tu studium P. Dybla).

Humanity and Divinity in Renaissance and Reformation. Essays in Honor of Charles Trinkaus, ed. J.W.O’Malley et a., Leiden 1993.

Humanizm. Historie pojęcia, red. A. Borowski, Neriton: Warszawa 2009.

Paul Oscar Kristeller, Humanizm i filozofia. Cztery studia, tłum. G. Blachowicz, L. Szczucki, M. Szymański, Warszawa 1985.

Werner Jaeger, Humanizm i teologia, tłum. S. Zalewski, Warszawa 1957.

Jacques Maritain, True Humanism, New York 1938.

Ronald Modras, Ignatian Humanism. A Dynamic Spirituality for the 21st century, Chicago 2004.

Richard William Southern, medieval Humanism and Other Studies, Oxford 1970.

Peter Sloterdijk, Reguły dla ludzkiego zwierzyńca. Odpowiedź na Heideggera list o humanizmie, tłum. A. Żychliński, „Przegląd Kulturoznawczy”, 2008, nr 4, s. 40-62.

Jean Paul Sartre, Egzystencjalizm jako humanizm, tłum. J. Krajewski, Warszawa 1998.

Todorov Tzvetan, Ogród niedoskonały. Myśl humanistyczna we Francji, tłum. Hanna Abramowicz, J.M. Kłoczowski, Warszawa 2003.

W zakresie wiedzy:

- orientacja w zakresie tradycji studiów humanistycznych i oraz zdefiniowanych w przeszłości dyscyplin humanistycznych,

- poznanie głównych nurtów humanistyki współczesnej,

- zapoznanie się z wybranymi rozprawami, reprezentującymi omawiane zagadnienia,

- zyskanie wiedzy o procedurach interdyscyplinarnych i i porównawczych.

W zakresie umiejętności:

- krytyczna ocena propozycji badawczych, zawartych w literaturze przedmiotu i przedstawianych przez mistrzów,

- umiejętność wyboru i zastosowania wybranej metodologii w studiach indywidualnych,

- organizacja i doskonalenie warsztatu badawczego,

- współpraca w zespole badawczym, w którym uczestniczą profesorowie i doktoranci.

W zakresie kompetencji społecznych:

- kształcenie naukowych i społecznych postaw badacza - humanisty.

Aktywna obecność na seminariach. Przygotowanie wypowiedzi dotyczącej wybranego przedmiotu, a następnie opracowanie jej w formie eseju, kwalifikowanego do publikacji.

Na ocenę składają się:

- ocena aktywności na seminariach: znajomości literatury przedmiotu, zrozumienia i ustosunkowania się do wykładu, dyskusji (w jej aspektach merytorycznym i retorycznym),

- ocena wypowiedzi indywidualnej oraz opracowanego na jej podstawie eseju. Każdy esej będzie oceniany przez dwóch lub trzech profesorów, uczestniczących w seminarium.