Geologia historyczna (dla geologii poszukiwawczej)

obowiązkowe

Znajomość tabeli stratygraficznej, znajomość podstawowych cech morskich i lądowych środowisk sedymentacji. Ogólna znajomość paleogeografii Europy i Polski w fanerozoiku. Ogólna znajomość teorii geotektonicznych tłumaczących budowę i zjawiska zachodzące w skorupie ziemskiej.

Dwusemestralny wykład i stowarzyszone z nim ćwiczenia mają na celu przedstawienie geologicznej historii Ziemi, w tym dziejów samej planety i historii życia. Systematyczne omówienie historii Ziemi poprzedza wprowadzenie dotyczące zasad datowania skał i procesów oraz klasyfikacji stratygraficznej. Omawiane jest powstanie układu słonecznego i Ziemi, zaś charakterystyka prekambru skupia się na wczesnej ewolucji skorupy ziemskiej, atmosfery i hydrosfery oraz początkach ewolucji biologicznej. Fanerozoiczna historia Ziemi na tle tektoniki płyt ukazuje dalsze przekształcenia paleogeografii światowej, prowincje facjalne i biogeograficzne, zdarzenia tektoniczne i ewolucję basenów sedymentacyjnych. Rozwój kontynentów ilustrują głównie przykłady z Europy i Ameryki Północnej. Historia życia przedstawia główne etapy ewolucji i ekspansji biologicznej, radiacje i kryzysy, zmiany paleogeografii oraz ich powiązanie z fizyczną dynamiką planety.

Wykład ma za zadanie przedstawienie teoretycznych podstaw interpretacji dziejów Ziemi w oparciu o dane paleontologiczne, paleomagnetyczne, geotektoniczne i facjalne. Zajęcia rozpoczynają się przedstawieniem przedmiotu i wprowadzeniem w zasady datowania skał i procesów. Fanerozoiczna historia Ziemi poprzedzona jest obszernym omówieniem prekambryjskiego etapu dziejów Ziemi, z uwzględnieniem wczesnej ewolucji planety, mechanizmów formowania się skorupy ziemskiej, prekambryjskich przekształceń paleogeograficznych, ewolucji atmosfery i hydrosfery. Prekambryjska historia życia omawia chemiczną fazę syntezy żywych organizmów, ewolucję i zapis paleontologiczny Monera i Protoctista oraz przedstawia teorie dotyczące organizmów ediakarańskich oraz początków Metazoa. Fanerozoiczna historia Ziemi przedstawiona jest w czterech głównych blokach stratygraficznych: wczesny paleozoik, późny paleozoik, mezozoik i kenozoik. W obrębie każdego z bloków omówione są: podstawy podziału stratygraficznego, przemiany paleogeografii światowej i główne zdarzenia geotektoniczne, ewolucja życia, paleontologiczne podstawy stratygrafii, regionalny zapis historii kontynentów oraz wykształcenie facjalne na obszarze dzisiejszej Europy i Ameryki Północnej. W bloku dotyczącym starszego paleozoiku prezentowana jest struktura zmian różnorodności biologicznej, kryzysy i radiacje, ze szczególnym naciskiem na kambryjską eksplozję ewolucyjną oraz radiację ordowicką. Prezentowana jest szczegółowa historia i budowa kaledonidów europejskich. Blok późnopaleozoiczny omawia zagadnienie zlodowaceń permsko-karbońskich oraz przyczyny i przebieg eustatycznych zmian poziomu morza. Ważnym zagadnieniem jest historia amalgamacji Pangei wraz z przedstawieniem historii i budowy łańcucha waryscyjskiego. Przedstawione są zróżnicowanie życia i struktura ekologiczna w morzach późnopaleozoicznych, rozwój ryb w dewonie, ekspansja życia na lądy oraz główne kryzysy faunistyczne w późnym paleozoiku: fran/famen i perm/trias. Mezozoiczna historia planety skupia się na omówieniu rozpadu Pangei i powstaniu oceanów: atlantyckiego i Tetydy. Prezentowane są najważniejsze etapy rozwoju życia w mezozoiku, w tym triasowa odnowa życia w morzach po wymieraniu perm/trias, ewolucja dinozaurów oraz kryzys kreda/paleogen. Kenozoiczna historia Ziemi prezentowana jest z naciskiem na procesy formowania się obecnej geografii światowej w paleogenie i zmiany klimatyczne w paleogenie i neogenie z uwzględnieniem plejstoceńskiej epoki lodowej. Ewolucja życia w kenozoiku skupia się na ewolucji flory lądowej i jej prowincjonalizmie, radiacji przystosowawczej ssaków, rozwoju życia w trakcie i po zlodowaceniach plejstoceńskich oraz ewolucji hominidów. Regionalny zapis kenozoicznej historii kontynentów i oceanów prezentowany jest ze szczególnym uwzględnieniem budowy i ewolucji łańcucha alpejskiego i jego basenów przedgórskich. Wykład kończy się prezentacją kontynentalnego i oceanicznego zapisu historii epoki lodowej.

Orłowski S. i Szulczewski M. 1990. Geologia historyczna, część pierwsza. Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa.

Stanley S.M. 2002. Historia Ziemi. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Po ukończeniu przedmiotu student potrafi wymienić w porządku stratygraficznym główne etapy historii Ziemi z uwzględnieniem przemian paleogeograficznych, biotycznych i facjalnych. Zna podstawowe etapy rozwoju życia na ziemi, główne radiacje i kryzysy oraz najważniejsze zespoły skamieniałości charakteryzujące skały wszystkich systemów fanerozoiku. Zna teoretyczne podstawy interpretacji zjawisk orogenicznych. Umie powiązać dane pochodzące z różnych dziedzin geologii w spójną całość umożliwiającą odtworzenie dziejów wybranych obszarów Europy w poszczególnych interwałach stratygraficznych.

K_W05 - zna, rozumie i interpretuje procesy oraz zjawiska rozgrywające się w przeszłości i współcześnie na powierzchni Ziemi i w jej wnętrzu

K_W12 - zna główne etapy historii Ziemi z uwzględnieniem przemian paleogeograficznych, biotycznych i facjalnych

K_W13 - posiada ogólną wiedzę o organizmach kopalnych (bezkręgowcach, kręgowcach, roślinach i mikroorganizmach), zna podstawowe skamieniałości charakterystyczne dla wszystkich systemów fanerozoiku

K_U17 - umie posługiwać się podstawowymi urządzeniami optycznymi, wykorzystywanymi w badaniach geologicznych

Obecność na wykładach weryfikowana sprawdzaniem listy obecności (do 20% oceny); egzamin pisemny w pierwszym i drugim terminie.

brak