Geologia Tatr, Pienin i Podhala w terenie

ogólnouniwersyteckie

Przedmiot do wyboru adresowany przede wszystkim do studentów na kierunkach przyrodniczych oraz wszystkich, którzy są zafascynowani górami Polski i chcą pogłębić wiedzę na temat ich budowy. Wymagana jest znajomość podstaw geografii.

Przedmiot dedykowany dla studentów kierunków przyrodniczych i ścisłych, poświęcony historii geologicznej Karpat, a w szczególności wydarzeniom i procesom naturalnym, które ukształtowały budowę wgłębną i formę powierzchniową Tatr, Pienin oraz Podhala i Spiszu. Przedmiot jest realizowany w formie kursu terenowego - wycieczek pieszych wzdłuż transektów geologicznych oraz zajęć w odsłonięciach skał.

Zajęcia prezentują wiedzę z zakresu przyrody nieożywionej w ujęciu regionalnym, a jej uczestnicy nabywają podstawowe umiejętności jej analizy w terenie. Przedmiot może stanowić przygotowanie do prowadzenia w Karpatach badań lub obserwacji z zakresu różnych nauk przyrodniczych.

W trakcie zajęć uczestnicy wykonują samodzielnie lub w podgrupach dokumentację procesów, obiektów i okazów geologicznych. Dokumentacja, w postaci raportów, jest podstawą zaliczenia kursu i wystawienia oceny.

Przedmiot jest poświęcony głównym elementom budowy geologicznej oraz ewolucji strukturalnej masywu Tatr, pienińskiego pasa skałkowego oraz niecki podhalańskiej. Celem zajęć jest pokazanie oraz wyjaśnienie na przykładach terenowych zróżnicowania budowy obszaru Tatr, pienińskiego pasa skałkowego oraz Podhala i Spiszu pod względem wieku i wykształcenia litologicznego utworów oraz głównych struktur tektonicznych. Przedmiot w znacznej części ma charakter zajęć praktycznych, polegających na:

- terenowym rozpoznawaniu skał i składników skał,

- terenowym opisywaniu i interpretacji zjawisk tektonicznych,

- podstawowej interpretacji map geologicznych i przekrojów,

- wykonywaniu elementarnych pomiarów geologicznych

- terenowej dokumentacji obiektów i okazów geologicznych,

- lokalizowaniu w panoramie przebiegu głównych jednostek strukturalnych,

- umiejętności określania przynależności skał w odsłonięciu do jednostek tektonicznych w oparciu o profil litologiczny,

- dostrzeganiu związku pomiędzy litologią, procesami geologicznymi, a morfologią,

- rekonstrukcji warunków powstawania skał w oparciu o litologię, struktury sedymentacyjne i skamieniałości,

- umiejętność odtwarzania procesów deformacyjnych na podstawie charakteru struktur.

Zasady organizacyjne:

Kurs odbywa się na przełomie czerwca i lipca, lub na początku lipca (szczegóły dotyczące terminu w uwagach).

Dojazd na zajęcia oraz do punktów początkowych tras wycieczek terenowych, powrót do miejsc zakwaterowania oraz przemieszczanie się w trakcie zajęć na trasach innych niż piesze, jest realizowany indywidualnie przez uczestników zajęć własnymi środkami lokomocji, lub też środkami transportu zbiorowego na koszt własny. Koszty zakwaterowania pokrywają uczestnicy zajęć i nie podlegają one refundacji. Prowadzących zajęcia mogą pomóc rezerwacji i organizacji wspólnego zakwaterowania dla wszystkich uczestników w standardzie budżetowym z możliwością przygotowywania własnych posiłków; wymagane jest wcześniejsze wpłacenie zaliczki. Miejscem zakwaterowania w ciągu pierwszych 2-3 dni zajęć jest Zakopane lub jego okolica. Zakwaterowanie w kolejnych dniach jest organizowane w okolicach Szczawnicy lub Jaworek.

Ze względu na terenowy charakter zajęć z koniecznością udziału w pieszych, całodniowych wycieczkach górskich, z odcinkami stromych podejść oraz możliwością przejścia poza szlakiem, uczestnicy muszą wykazywać pełną sprawność ruchową i dobrą kondycję fizyczną. Trasy wycieczek w Tatrach będą prowadziły głównie w piętrze regli, na pewnych odcinkach również wyżej. Trasy nie będą jednak obejmowały terenu wysokogórskiego w piętrze alpejskim ani innego terenu z niebezpieczną ekspozycją. Uczestnicy muszą być przygotowani do zajęć w terenie przy zmiennych warunkach pogodowych - muszą być wyposażeni w obuwie turystyczne wysokie (ponad kostkę) z twardą podeszwą, długie spodnie, koszulę lub bluzę z długim rękawem, sweter lub kurtkę polarową, czapkę oraz kurtkę nieprzemakalną, latarkę. Na trasie większości wycieczek pieszych nie ma punktów gastronomicznych ani sklepów.

W razie zaistnienia niekorzystnych warunków pogodowych w Tatrach (obfite opady, burza, silny wiatr), zastrzega się możliwość zastąpienia wycieczek tatrzańskich dodatkowymi trasami na Podhalu i/lub w Pieninach, lub zmiany kolejności wycieczek na kursie.

Zajęcia odbywają się w godzinach 8.00 - 16.00, z możliwością przedłużenia przy zaistnieniu niekorzystnych czynników pogodowych lub innych okoliczności nieprzewidzianych planem zajęć. W godzinach wieczornych przed g. 19.00 prowadzący dodatkowo mogą wymagać obecności uczestników kursu na 30-minutowej prezentacji wprowadzającej do zajęć w kolejnym dniu.

Wskazane jest zabranie na kurs laptopów, w celu bieżącego przeglądu dokumentacji terenowej, wykonania wstępnych wersji raportów oraz wglądu do materiałów pomocniczych. Konieczne będzie wykorzystanie w terenie aparatów fotograficznych.

Przewodnik geologiczny po pienińskim pasie skałkowym. K. Birkenmajer 1977.

Przewodnik geologiczny po Tatrach. Z.Kotański 1971.

Tatry Polskie. Przewodnik geologiczny dla turystów. M. Bac-Moszaszwili, M. Gąsienica-Szostak. 1992.

Wycieczki geologiczne w Tatry. M. Bac-Moszaszwili & E. Jurewicz. 2010

Jurewicz E. 2005. Geodynamic evolution of the Tatra Mts. and the Pieniny Klippen Belt (Western Carpathians): problems and comments. Acta Geologica Polonica, 55 (3): 295-338.

Student posiada obszerną wiedzę dotyczącą budowy geologicznej omawianych obszarów. Umie powiązać wykształcenie skał z rzeźbą oraz charakter struktur tektonicznych z warunkami deformacji. Wie, jak przebiega ewolucja od basenu sedymentacyjnego do jednostki tektonicznej. Wie, czym są płaszczowiny i jaki był mechanizm przemieszczania na znaczne odległości tworzących je olbrzymich mas skalnych. Student ma wiedzę na temat roli zlodowaceń w ukształtowaniu morfologii Tatr. Na drodze analizy porównawczej potrafi rozróżnić struktury powstałe w skutek działania grawitacji od powstałych pod wpływem innych czynników tektonicznych. Umie przedstawić na przekroju przez Karpaty pozycję Tatr, Pienin i Podhala. Potrafi identyfikować elementy budowy geologicznej w panoramie. Zna historię badań i rozwoju poglądów na budowę Tatr i Pienin. Ma wyrobione własne zdanie na temat różnic w poglądach dotyczących tektogenezy Karpat.

Wymagane jest uczestnictwo w całym kursie.

Oceniany jest raport zawierający dokumentację wykonaną dla zajęć terenowych w Tatrach, Pieninach oraz na Podhalu, według instrukcji przedstawianej na początku kursu. Raporty są wykonywane jednoosobowo lub w grupach max. 3 osobowych. Ocena wynika z jakości przedstawionej dokumentacji, t.j. dopasowaniu kadru zdjeć i kontakstu do ilustrowanego zjawiska/obiektu, obecności kadrów przybliżających, umieszczeniu skali, orientacji zdjęć w terenie i względem stron świata, szczegółowości i poprawności merytorycznej opisów, objętości i kompletności dokumentacji.

brak