(in Polish) Najnowsze kierunki badań medialnych: słowo, obraz, performans

Celem zajęć jest prezentacja najnowszych teorii, ujęć, koncepcji i problemów z zakresu badań medialnych w obszarze słowa i praktyk językowych, badań performatywnych oraz obrazu i kultury wizualnej. Zajęcia podzielone są na dwa bloki.

Celem zajęć jest prezentacja najnowszych teorii, ujęć, koncepcji i problemów z zakresu badań medialnych w obszarze słowa i praktyk językowych, badań performatywnych oraz obrazu i kultury wizualnej. Zajęcia podzielone są na dwa bloki.

W pierwszym bloku (prowadzonym przez dr. hab. Pawła Rodaka) omawiane i dyskutowane z doktorantami będą najnowsze ujęcia związane z badaniami słowa i praktyk językowych. Punkt wyjścia będzie stanowiła antropologia słowa, rozwijana w Instytucie Kultury Polskiej UW od wielu lat, wraz z jej najnowszymi postaciami. Antropologia słowa uwrażliwia, po pierwsze, na zróżnicowaną postać słowa w kulturze oraz typów kultury kształtujących się każdorazowo wraz z jego kolejnymi odmianami (oralność, pismo, druk, słowo elektroniczne); po drugie na funkcjonalny charakter słowa w kulturze i jego związek z kontekstem funkcjonowania (napięcie pomiędzy słowem jako znaczeniem i słowem jako działaniem); po trzecie na historyczną zmienność praktyk językowych. Wszystkie te trzy zagadnienia/problemy będą powracały na zajęciach w odniesieniu do konkretnych najnowszych teorii, ujęć, propozycji badawczych. Program kolejnych zajęć przedstawia się następująco (bliższe informacje w wykazie literatury): I. Wprowadzenie. Antropologia słowa jako perspektywa badawcza; II. Kategorie: tekst; III. Kategorie: praktyka językowa, praktyka piśmienna; IV. Teorie: narratywizm; V. Teorie: Krytyka genetyczna; VI. Teorie: Historia książki, historia lektury; VII. Tekst, książka, lektura, sieć; VIII. W stronę antropologii literatury. Ostateczny program i lektury zostaną ustalone z doktorantami na pierwszych zajęciach.

Drugi blok (prowadzony przez dr hab. Iwonę Kurz, cztery spotkania) będzie dotyczył najnowszych tendencji w badaniach performatywnych i badaniach kultury wizualnej oraz na ich przecięciu. Media – hybrydyczne, łączące to, co fizyczne, z tym, co wirtualne, wielozmysłowe i niejednorodne technologicznie – rozumiane są nie jako nośniki uprzednich wobec nich treści, ale „oprogramowanie” definiujące warunki nie tylko komunikacji, ale całości życia społecznego. W codziennej komunikacji trudno właściwie oddzielić użycia mediów podstawowych: słowa, obrazu, gestu. Podczas zajęć skupimy się przede wszystkim na przełomie cyfrowym i tym, co wnosi on w medialne doświadczenie współczesności, że szczególnym naciskiem na doświadczenie wizualne i performatywne. Teksty teoretyczne będą odnoszone do dzieł sztuki, traktowanych również jako narzędzie namysłu nad współczesnością – swoiste laboratorium medialne – oraz do aktualnych wydarzeń medialnych.

BLOK I, zajęcia 1–7

I. Wprowadzenie. Antropologia słowa jako perspektywa badawcza

Andrzej Mencwel, Antropologia słowa i historia kultury, w tegoż, Wyobraźnia antropologiczna. Próby i studia, Warszawa 2006.

Grzegorz Godlewski, Antropologia słowa, siostra przyrodnia antropologii lingwistycznej, w tegoż, Luneta i radar. Szkice z antropologicznej teorii kultury, Warszawa 2016.

* (po gwiazdce literatura dodatkowa)

Laura M. Ahearn, Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2013.

II. Kategorie: tekst

Ryszard Nycz, W stronę innowacyjnej humanistyki polonistycznej: tekst jako laboratorium. Tradycje, hipotezy, propozycje, w tegoż, Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistki, Warszawa 2017.

John Bryant, Płynny tekst. Teoria zmienności tekstów i edytorstwa w dobie książki i ekranu, przeł. Łukasz Cybulski, Warszawa 2020.

*

Ryszard Nycz, Poetyka doświadczenia. Teoria – nowoczesność – literatura, Warszawa 2012.

Michał Paweł Markowski, Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki, Kraków 2013.

Łukasz Cybulski, Krytyka tekstu na rozdrożach. Anglo-amerykańska teoria edytorstwa naukowego w drugiej połowie XX w., Warszawa 2017.

III. Kategorie: praktyka językowa, praktyka piśmienna

Grzegorz Godlewski, Antropologia praktyk językowych: wprowadzenie, w tomie: Antropologia praktyk językowych, red. G. Godlewski, A. Karpowicz, M. Rakoczy, Warszawa 2016.

Laura M. Ahearn, Praktyki piśmienne, w tejże, Kultura Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2013.

Michel de Certeau, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania (fragmenty), przeł. K. Thiel-Jańczuk, Kraków 2008.

Daniel Chandler, The Act of Writing. A Media Theory Approach, Aberystwyth 1995.

*

Philippe Lejeune, Dziennik osobisty – wprowadzenie do rozumienia pewnej praktyki, w tegoż, „Drogi zeszycie...”, „drogi ekranie...” O dziennikach osobistych, przeł. A. Karpowicz, M. i P. Rodakowie, wybór, wstęp i oprac. P. Rodak, Warszawa 2010.

Paweł Rodak, Dziennik pisarza: między codzienną praktyką piśmienną a literaturą, w tegoż, Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku (Żeromski, Nałkowska, Dąbrowska, Gombrowicz, Herling-Grudziński), Warszawa 2011.

IV. Teorie: Narratywizm

Narracja jako sposób rozumienia świata, red. J. Trzebiński, Gdańsk 2002.

Galen Strawson, Against Narrativity, “Ratio” (new series), XVII, nr 4, December 2004.

*

Paul John Eakin, Living Autobiographically. How We Create Identity in Narrative, Ithaca and London 2008 (fragmenty).

Mike Bal, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, przekład zbiorowy, Kraków 2013.

Dawid Parker, Narracja autobiograficzna i języki dobra, przeł. Anna Skucińska, „Konteksty Kultury” 2021, nr 1 (18), s. 4-31.

Paweł Rodak, Problemy z narracją. Kilka uwag po lekturze Dawida Parkera, „Konteksty Kultury” 2021, nr 1 (18), s. 59-80.

V. Teorie: Krytyka genetyczna

Piere-Marc de Biasi, Genetyka tekstów, przeł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa 2015 (fragmenty).

*

Krytyka genetyczna w XXI wieku, numer tematyczny pisma „Wielogłos” 2019, nr 1 (39).

Archiwa i bruliony pisarzy. Odkrywanie, red. M. Prussak, P. Bem, Ł. Cybulski, Warszawa 2017.

Louis Hay, La Littérature des écrivains. Questions de critique génétique, Paris 2002.

Almuth Grésillon, Eléments de critique génétique. Lire les manuscripts modernes, Paris 1994.

Almuth Grésillon, La Mise en ouevre. Itinéraires génétiques, Paris 2008.

L’œuvre comme processus, sous la dir. de P.-M. de Biasi et A. Herschberg Pierrot, Paris 2017.

VI. Teorie: Historia książki, historia lektury

Roger Chartier, Od historii książki do historii kultury piśmiennej, przeł. M. Rodak, w tegoż, Czy książki wywołują rewolucje? Szkice z historii książki, lektury i kultury piśmiennej, red. naukowa i posłowie P. Rodak, Warszawa 2019.

Robert Darnton, The Case For Books. Past, Present and Future, New York 2009 / Apologie du livre. Demain, aujord’hui, hier, Paris 2011 (fragmenty).

*

Roger Chartier , Czy książki wywołują rewolucje?, przeł. A. Leyk, w tegoż, Czy książki wywołują rewolucje? Szkice z historii książki, lektury i kultury piśmiennej, red. naukowa i posłowie P. Rodak, Warszawa 2019.

Roger Chartier , Od historii książki do historii lektury, w : Paweł Rodak, Pismo, książka, lektura. Rozmowy : Le Goff, Chartier, Hébrard, Fabre, Lejeune, przedmowa K. Pomian, Warszawa 2009.

Leah Price, How to Do Things with Books in Victorian Britain, Princeton 2012.

VII. Tekst, książka, lektura, sieć

Nicolas Carr, Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg, przeł. Katarzyna Rojek, Gliwice 2013.

*

Jerome McGann, Nowa Republica Litteraria. Pamięć i nauka w wieku cyfryzacji, przeł. Paweł Bem, Łukasz Cybulski, Olga Mastela, Jan Prusak, Warszawa 2016.

Maciej Maryl, _życie literackie w sieci. Pisarze, instytucje i odbiorcy wobec przemian technologicznych, Warszawa 2015.

VIII. W stronę antropologii literatury

Grzegorz Godlewski, Literatura i „literatury”, w tegoż, Słowo – pismo – sztuka słowa. Perspektywy antropologiczne, Warszawa 2008.

*

Jaka antropologia literatury jest dzisiaj możliwa?, red. P. Czapliński, A. Legeżyńska, M. Telicki, Poznań 2010.

Wolfgang Iser, Czym jest antropologia literatury? Różnica między fikcjami wyjaśniającymi a odkrywającymi, przeł. A. Kowalcze-Pawlik, „Teksty Drugie” 2006, nr 5.

Jean Jamin, Littérature et anthropologie, Paris 2018.

BLOK II, zajęcia 8–14

 Philip Auslander, Liveness. Performance in a Mediatized Culture, Routledge, New York–London 1999.

 Mieke Bal, Wędrujące pojęcia w humanistyce, przeł. M. Bucholc, NCK, Warszawa 2013 („Obraz”, „Performatyka”).

 Piotr Celiński, Postmedia. Cyfrowy kod i bazy danych, Wyd. UMCS, Lublin 2013, http://www.postmedia.umcs.lublin.pl/#20

 Nathan Jurgenson, Fotka. O zdjęciach i mediach społecznościowych, przeł. Ł. Zaremba, Karakter, Kraków 2021.

 Lev Manovich, Język nowych mediów, przeł. P. Cypryanski, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006.

 Nicholas Mirzoeff, The Appearance of Black Lives Matter, [NAME], Miami 2017.

 Nicholas Mirzoeff, Podmiot kultury wizualnej, w: Perspektywy współczesnej historii sztuki. Antologia przekładów „Artium Quaestiones”, przeł. M. Bryl, UAM, Poznań 2010.

 RE//MIX. Performans i dokumentacja, red. D. Sajewska, T. Plata, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.

 Samuel Weber, Teatralność jako medium, przeł. J. Burzyński, WUJ, Kraków 2009.

Wiedza: zna i rozumie

P8S_WG.1 w stopniu umożliwiającym rewizję istniejących paradygmatów - światowy dorobek, obejmujący podstawy teoretyczne oraz zagadnienia ogólne i wybrane zagadnienia szczegółowe - właściwe dla danej dyscypliny naukowej lub artystycznej

P8S_WG.2 główne tendencje rozwojowe dyscyplin naukowych lub artystycznych, w których odbywa się kształcenie

P8S_WG.3 metodologię badań naukowych

P8S_WK.1 fundamentalne dylematy współczesnej cywilizacji

Umiejętności: potrafi

P8S_UW.1 wykorzystywać wiedzę z różnych dziedzin nauki lub dziedziny sztuki do twórczego identyfikowania, formułowania i innowacyjnego rozwiązywania złożonych problemów lub wykonywania zadań o charakterze badawczym, a w szczególności:

- definiować cel i przedmiot badań naukowych, formułować hipotezę badawczą,

- rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować,

- wnioskować na podstawie wyników badań naukowych

P8S_UK.1 komunikować się na tematy specjalistyczne w stopniu umożliwiającym aktywne uczestnictwo w międzynarodowym środowisku naukowym

P8S_UK.4 uczestniczyć w dyskursie naukowym

P8S_UK.5 posługiwać się językiem obcym na poziomie B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia w stopniu umożliwiającym uczestnictwo w międzynarodowym środowisku naukowym i zawodowym

Kompetencje społeczne: jest gotów do

P8S_KK.3 uznawania znaczenia wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych

P8S_KR.1 podtrzymywania i rozwijania etosu środowisk badawczych i twórczych, w tym:

- prowadzenia działalności naukowej w sposób niezależny,

- respektowania zasady publicznej własności wyników działalności naukowej, z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej

opis wymagań związanych z uczestnictwem w zajęciach, w tym dopuszczalnej liczby nieobecności podlegających usprawiedliwieniu

Dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze; przekroczenie limitu wymaga zaliczenia pisemnego. Pięć nieobecności uniemożliwia zaliczenie.

zasady zaliczania zajęć i przedmiotu (w tym zaliczania poprawkowego)

Zaliczenie odbywa się na podstawie obecności i udziału w zajęciach.