Identification of plant communities. Plant indicators.

Przedmiot zaznajamia z metodami opisu oraz zakresu zróżnicowania zbiorowisk roślinnych Polski oraz z wykorzystaniem szaty roślinnej (gatunków i zbiorowisk roślinnych) jako wskaźnika cech abiotycznych środowiska przyrodniczego.

Celem zajęć jest zdobycie przez studentów wiedzy i umiejętności związanych z rozpoznaniem i metodami opisu zbiorowisk roślinnych oraz z uwarunkowaniami siedliskowymi lub antropogenicznymi występowania pojedynczych gatunków roślinnych oraz zbiorowisk roślinnych i siedlisk przyrodniczych Natura 2000.

Przedmiot może być prowadzony w zróżnicowany sposób - przewidywane są zajęcia o charakterze wykładu, ćwiczeń, ewentualnie ćwiczeń terenowych, związane z wygłaszaniem referatów oraz omawianiem i dyskusją wyznaczonych przez prowadzącego tematów.

Zakres tematów realizowanych w trakcie wykładów

1. Podstawy fitosocjologicznej klasyfikacji zbiorowisk roślinnych, a w tym: pojęcia podstawowe, Identyfikacja syntaksonów, inwentarz zbiorowisk. Zasady korzystania z dichotomicznego klucza do oznaczania zbiorowisk roślinnych, a w tym: uwagi wstępne, próba generalna.

2. Zasady rozpoznawania zespołów leśnych i zaroślowych oraz fitosocjologiczna identyfikacja leśnych siedlisk przyrodniczych Natura 2000.

3. Zasady rozpoznawania lądowych zbiorowisk zielnych i krzewinkowych oraz fitosocjologiczna identyfikacja odpowiadających im siedlisk przyrodniczych Natura 2000.

4. Identyfikacja klas i niższych jednostek (do związków) w grupie zbiorowisk segetalno-ruderalnych.

5. Identyfikacja klas i niższych jednostek (do związków) w grupie zbiorowisk wodnych i przywodnych oraz fitosocjologiczna identyfikacja odpowiadających im siedlisk przyrodniczych Natura 2000.

6. Fitoindykacja – podstawy teoretyczne i metodyczne.

Zakres realizowanych ćwiczeń:

1. Opcjonalnie, o ile pogoda na to pozwoli, poglądowe rozpoznawanie zbiorowisk roślinnych w terenie (Puszcza Kampinoska lub inne).

2. Identyfikacja syntaksonomiczna zbiorowisk leśnych na podstawie oryginalnych zdjęć fitosocjologicznych z Puszczy Białowieskiej.

3. Badanie warunków występowania ekosystemów leśnych poprzez analizy składu florystycznego przy pomocy tzw. „liczb wskaźnikowych Ellenberga”.

4. Analiza specyfiki ekologicznej wybranych zbiorowisk roślinnych na podstawie bioindykacji gatunków charakterystycznych.

Nakład pracy studenta:

30h - obecność na zajęciach (wykład, ćwiczenia)

60h - praca własna (powtarzanie materiału, zapoznanie się z zalecaną literaturą, przygotowanie się do zajęć i zaliczeń, opracowywanie wyników ćwiczeń)

90h - ogółem

• Dzwonko Z., 2007. Przewodnik do badań fitosocjologicznych (seria Vademecum Geobotanicum), Sorus i IB UJ, Poznań - Kraków.

• Ellenberg H., Weber H.E., Düll R., Wirth V., Werner W., 2001. Zeigerwerte von Pflanzen in Mitteleuropa, Scripta Geobotanica XVIII (third edition).

• Matuszkiewicz J.M., 2007. Zespoły leśne Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa..

• Matuszkiewicz W., 2008. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

• Matuszkiewicz W. i in. (red.), 2012. Zbiorowiska roślinne Polski – lasy i zarośla, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

• Ratyńska H., Wojterska M., Brzeg A. Multimedialna encyklopedia zbiorowisk roslinnych Polski, ver. 1.1. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Instytut Edukacyjnych Technologii Informatycznych - na płytce CD.

• Richling A. (red.), 2007. Geograficzne badania środowiska przyrodniczego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

• Roo-Zielińska E., 2004. Fitoindykacja jako narzędzie oceny środowiska fizycznogeograficznego Podstawy teoretyczne i analiza porównawcza stosowanych metod. IGiPZ PAN, Prace geograficzne Nr 199, Warszawa.

• Roo-Zielińska E., 2014. Wskaźniki ekologiczne zespołów roślinnych Polski. IGiPZ PAN i Wydawnictwo Akademickie "Sedno", Warszawa.

• Rutkowski L., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2013.

• Wysocki Cz., Sikorski P., 2009. Fitosocjologia stosowana w ochronie i kształtowaniu krajobrazu, Wydawnictwo SGGW, Warszawa.

• Zarzycki K. i in., 2002. Ecological indicator values of vascular plants of Poland (Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski), Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, Kraków.

Efekty kierunkowe: K_W01, K_W05, K_W19, K_U01, K_U02, K_U04, K_U05, K_U10

Efekty specjalnościowe: S3_W01, S3_W05, S3_W14, S3_U01, S3_U02, S3_U05, S3_U06, S3_U07

Student:

WIEDZA

1. wskazuje podstawowe gatunki - bioindykatory wybranych cech siedliska (wilgotności, odczynu, trofizmu) oraz stopnia i rodzaju antropopresji.

2. rozróżnia podstawowe metody opisu zbiorowisk roślinnych,

3. wskazuje podstawowe źródła bibliograficzne opisujące zbiorowiska roślinne,

4. określa dla podstawowych typów zbiorowisk: gatunki wskaźnikowe, charakterystyczne cechy siedliska, sprzyjające formy działań człowieka,

UMIEJĘTNOŚCI:

1. potrafi wykonać proste opisy roślinności różnymi metodami (m.in. metodą zdjęcia fitosocjologicznego),

2. potrafi korzystać ze zrozumieniem z fitosocjologicznych charakterystyk jednostek roślinności,

3. potrafi dokonać wyboru metody bioindykacyjnej odpowiadającej analizowanemu problemowi,

4. potrafi wykorzystać gatunki - bioindykatory wybranych cech siedliska (wilgotności, trofizmu, odczynu) i stopnia i rodzaju antropopresji w celu określenia abiotycznych cech środowiska przyrodniczego

5. potrafi wykorzystać gatunki - bioindykatory stopnia i rodzaju antropopresji – do opracowania diagnozy stanu środowiska oraz oceny skutków oddziaływań antropopresji,

6. potrafi zidentyfikować siedliska przyrodnicze Natura 2000.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE:

1. docenia wagę i rolę szaty roślinnej w funkcjonowaniu środowiska geograficznego, w tym szczególnie siedlisk przyrodniczych Natura 2000,

2. rozumie swoją rolę (w sferze praktycznych działań jaki i w sferze kształtowania idei) w gospodarowaniu szatą roślinną,

3. rozumie uwarunkowania ochrony różnorodności biologicznej w ramach ochrony przyrody.

Zaliczenie do rozpoczęcia sesji zimowej.

Zaliczenie wykładów w formie pisemnej.

Na zaliczeniu studenci otrzymają indywidualne zestawy 5 pytań, na które dawać będą pisemną odpowiedź (kilka, kilkanaście zdań). Ocena (w zarysie) wynikać będzie z liczby poprawnych i wyczerpujących odpowiedzi. Odpowiedzi niepełne (jeśli nie błędne) mogą otrzymać ½ punktu. Minimum na zaliczenie (3 punkty - ocena 3,0) – poprawna i wyczerpująca odpowiedź na 3 pytania (lub jedna poprawna i cztery niepełne).

Lista pytań zostanie udostępniona nie później niż na ok. 14 dni przed terminem sprawdzianu (ostatnich zajęć przed rozpoczęciem sesji).

Zaliczenie ćwiczeń

Na podstawie obecności na zajęciach oraz ocen uzyskanych za przygotowanie raportów z poszczególnych (3) ćwiczeń.

Ocena końcowa jest średnią z ocen z zaliczenia wykładu (50%) oraz oceny za ćwiczenia (50%), z przewagą wykładu.

Pisemne zaliczenie wykładów - test, pytania zamknięte i otwarte.

Zaliczenie ćwiczeń na podstawie obecności na zajęciach, bieżącego przygotowania, aktywności (uczestnictwa w dyskusji), ocen uzyskanych z referatów, prezentacji i innych prac wykonywanych w trakcie zajęć.

Ocena końcowa jest średnią z ocen z zaliczenia wykładu (50%) oraz oceny za ćwiczenia (50%).