Monitoring i ochrona środowiska

obowiązkowe

Podstawowe wiadomości z przedmiotów fizycznogeograficznych (klimatologia, gleboznawstwo, hydrologia, geomorfologia), ekologii, biologii i chemii.

w sali

Globalne i regionalne problemy środowiskowe. Rozwój idei ochrony środowiska. Międzynarodowe inicjatywy i programy w ochronie przyrody i środowiska. Zarządzanie ochroną środowiska w Polsce. Podstawy prawne ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu. Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ). Podstawowe wskaźniki i dopuszczalne normy stanu środowiska. Zanieczyszczenia pyłowe i gazowe, pobór wód, ścieki, odpady, odcieki ze składowisk odpadów. Zagrożenia, ochrona i monitoring powietrza, gleb, wód powierzchniowych, podziemnych, Morza Bałtyckiego i lasów. Strategia ochrony przyrody Unii Europejskiej - Natura 2000, Ramowa Dyrektywa Wodna, dyrektywa azotanowa. Regulacje prawne ochrony przyrody w Polsce. Ochrona powietrza, ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, formy obszarowej ochrony przyrody, ochrona gatunkowa. Ochrona krajobrazu - Europejska Konwencja Krajobrazowa. Studium Ochrony Krajobrazu. Ochrona krajobrazu w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Celem wykładu jest przekazanie wiedzy dotyczącej:

1. wybranych, globalnych problemów środowiskowych,

2. międzynarodowych inicjatyw (programów, porozumień, raportów, strategii i in.) w dziedzinie ochrony środowiska

3. zagrożeń środowiska związanych z działalnością człowieka w Polsce i krajach UE,

4. stanu prawnego regulującego ochronę środowiska, przyrody i krajobrazu (ustawy, rozporządzenia, dyrektywy UE, konwencje międzynarodowe i in.)

5. zarządzania ochroną środowiska

6. organizacji i funkcjonowania systemu Państwowego Monitoringu Środowiska.

W trakcie wykładu szczegółowo prezentowane są główne źródła zanieczyszczeń powietrza, wód, przyczyny degradacji gleb, lasów, flory i fauny, krajobrazu oraz przekształcenia powierzchni ziemi Omawiane są konsekwencje poszczególnych zagrożeń środowiska począwszy od poziomu ekosystemu aż do skali globalnej. Wskazywane są alternatywne rozwiązania czystych technologii i metod pozwalających poprawić jakość podstawowych komponentów środowiska.

Szczególna uwaga zwrócona jest na system monitoringu środowiska, w tym cele i zasady stosowania monitoringu środowiska, podstawowe wskaźniki i dopuszczalne normy stanu środowiska, techniki pomiarowe, zasady sporządzania ocen i prognoz, biomonitoring środowiska. Szczegółowo omawiane są zadania Inspekcji Ochrony Środowiska i Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, a także Państwowy Monitoring Środowiska i jego wybrane podsystemy: monitoring powietrza, wód podziemnych i powierzchniowych, Bałtyku, gleb, przyrody, lasów i Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego.

Celem ćwiczeń jest opanowanie przez studentów praktycznych umiejętności w zakresie:

1. metod wskaźnikowych oceny jakości środowiska przyrodniczego (głównie bioindykacyjnych)

2. podstawowych techniki pomiaru jakości wybranych elementów środowiska (powietrza, gleb, materiału roślinnego),

3. interpretacji danych w odniesieniu do obowiązujących norm

4. sporządzania ocen i raportów

Zakres tematyczny wykładów:

1. Globalne i regionalne problemy środowiskowe, rozwój idei ochrony środowiska; międzynarodowe inicjatywy i programy w ochronie przyrody i środowiska; międzynarodowe porozumienia i konwencje

2. Zarządzanie ochroną środowiska w Polsce, podstawy prawne ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu w Polsce, Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ)

3. Zagrożenia, ochrona i monitoring powietrza i opadów atmosferycznych

4. Zagrożenia, ochrona i monitoring wód powierzchniowych; gospodarka wodno-ściekowa

5. Zagrożenie, ochrona i monitoring wód podziemnych

6. Zagrożenie, ochrona i monitoring Morza Bałtyckiego

7. Zagrożenia, ochrona i monitoring gleb;

8. Gospodarka odpadami, rekultywacja terenu

9. System ochrony przyrody

10. Zagrożenia, ochrona i monitoring flory i fauny

11. Zagrożenia, ochrona i monitoring lasów

12. Zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego

13. Zagrożenia i ochrona krajobrazu

14. Ochrona i kształtowanie środowiska ekosystemu miejskiego

15. Ocena stanu zagrożenia środowiska Polski na tle Europy w świetle danych płynących z systemu monitoringu środowiska

Zakres tematyczny ćwiczeń:

1. Biomonitoring stanu środowiska wybranych śródmiejskich rezerwatów przyrody

2. Pomiary terenowe jakości gleb, powietrza atmosferycznego, szaty roślinnej (biotesty, pomiary manualne)

3. Ocena stanu przekształcenia środowiska badanego terenu

4. Raport końcowy wg metody ocen zintegrowanych DPSIR

Nakład pracy studenta:

Godziny zorganizowane:

wykład - 30 godzin

ćwiczenia - 15 godzin

Samodzielna praca:

przygotowanie do zajęć - 5 godzin

opracowanie danych pomiarowych - 10 godzin

przygotowanie do zaliczenia - 20 godzin

Razem ok. 80 godzin.

Bednarek R., Dziadowiec H., Pokojska U., Prusinkiewicz Z. 2004. Badania ekologiczno-gleboznawcze. PWN, Warszawa.

Bell JNB, Treshow M. 2004, Zanieczyszczenie powietrza a życie roślin. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa.

Górski M. (red.), 2009 - Prawo ochrony środowiska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.

Jaszczak R., 1999. Monitoring lasów, Wydawnictwo Akademii Rolniczej w Poznaniu.

Karaczun Z., Indeka L., 1999 – Ochrona środowiska. ARIES, Warszawa.

Ochrona Środowiska. Rocznik statystyczny GUS. Warszawa.

Poskrobko B. 2007. Zarządzanie środowiskiem, PWE, Warszawa

Pullin A., 2005 – Biologiczne podstawy ochrony przyrody, PWN, Warszawa.

Szklarczyk M., 2001 - Ochrona atmosfery, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn

Żarska B., 2003 – Ochrona krajobrazu, Wyd. SGGW, Warszawa.

www.gios.gov.pl: Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2010-2012, Raport o stanie środowiska Polski, Raport o stanie środowiska Europy

www.wios.warszawa.pl: Raport o stanie środowiska województwa mazowieckiego

www.natura2000.mos.gov.pl: System obszarów chronionych Natura 2000

Po ukończeniu przedmiotu student:

WIEDZA

1. definiuje podstawowe pojęcia ekologiczne;

2. zna najważniejsze źródła emisji zanieczyszczeń powietrza, wody

3. zna najważniejsze przyczyny degradacji gleb, lasów, flory, fauny, krajobrazu;

4. zna skalę oraz tendencje zmian w ostatnich latach zagrożeń środowiska w Polsce i na świecie;

5. zna podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu

6. zna funkcjonowanie systemu Państwowego Monitoringu Środowiska

7. zna wybrane metody biomonitoringu środowiska

UMIEJĘTNOŚCI

1. potrafi stosować różnorodne techniki pomiarowe

2. umie przedstawić warunki i konsekwencje występowania głównych zagrożeń środowiska

3. umie stosować metody bioindykacyjne i interpretować ich wyniki

4. potrafi interpretować dane pomiarowe w odniesieniu do obowiązujących norm

5. potrafi sporządzać oceny stanu środowiska zgodne ze zintegrowanym modelem DPSIR.

wykład - zaliczenie pisemne w postaci testu złożonego z ok. 25 pytań zamkniętych obejmujących wiadomości zdobyte przez studenta w ramach realizacji przedmiotu

ćwiczenia - kontrola obecności, ocena ciągła bieżącego przygotowania do zajęć i aktywności, udział w pracach terenowych i kameralnych, praca semestralna będąca opracowaniem wyników badań

brak