Metodologia i współczesne kierunki badań geograficznych-2

obowiązkowe

Metodologia i współczesne kierunki badań geograficznych-1 1900-9AMWKBG-1

Student powinien być zainteresowany rozwojem nauki (w szczególności geografii) oraz kształtowaniem własnych umiejętności i kariery naukowej

w sali

Przedmiot prowadzony przez 14 wykładowców, specjalistów w wybranych dziedzinach. Celem jest zapoznanie słuchaczy z różnorodnością badań z zakresu szeroko pojętej geografii oraz najnowszymi geograficznymi problemami badawczymi w świecie, w Polsce i na WGSR.

Kolejne wykłady prowadzą: dr hab. M. Dąbski, dr hab. A. Magnuszewski, dr J. Wawer, dr E. Malinowska, dr inż. I. Karsznia, dr J. Korycka-Skorupa, prof. dr hab. F. Plit, dr A. Jarocińska,dr hab. B. Zagajewski, dr hab. M. Solarz, prof. dr hab. P. Swianiewicz, dr hab. I. Łęcka, dr T. Wites, prof. dr hab. A. Lisowski, prof. dr hab. A. Kowalczyk

Dr hab. M. Dąbski

Zmiany pokrywy lodowej na świecie

Celem wykładu jest przedstawienie skali oraz istoty procesów polegających na zmianie zasięgu lodowców, pokrywy lodowej Oceanu Arktycznego oraz wieloletniej zmarzliny w świetle globalnego ocieplenia klimatu. Podkreślony zostanie wpływ wspomnianych procesów na gospodarkę człowieka. Na wykładzie poruszone zostaną następujące zagadnienia:

Lodowce górskie i lądolody: rozmieszczenie; zmieniający się bilans masy lodowców; współczesne tempo topnienia; szanse i zagrożenia dla infrastruktury; zasygnalizowanie historii zlodowaceń w świetle danych paleoklimatycznych;

Zlodzenie Oceanu Arktycznego: tempo topnienia lodu, spory terytorialne, walka o dostęp do surowców w dnie oceanu; ekspansja przemysłu na obszary Arktyki;

Wieloletnia zmarzlina: zasięg i termika zmarzliny, warstwa czynna, procesy termokrasowe, zagrożenia inżynieryjne;

Globalne ocieplenie klimatu – prawda, czy fałsz.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Dr hab. A. Magnuszewski, prof. UW

Modelowanie obszarów zalewowych na przykładzie Wisły w Warszawie

Przedmiotem wykładu jest modelowanie procesów hydrologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem modelowania przepływu i transportu osadów w korytach rzecznych. Omówione są dane przestrzenne zawarte w bazie danych krajowej infrastruktury przestrzennej, przydatne w modelowaniu hydrologicznym, a także zapisane w rozproszonych światowych bazach danych. Podstawą modeli hydrodynamicznych są siatki obliczeniowe i odpowiednio zdefiniowane warunki brzegowe i początkowe. Przedstawiono sposób konstruowania siatek trójkątnych i prostokątnych i przygotowania danych do obliczeń. Przedstawiono sposób pomiarów rumowiska wleczonego i zawiesiny, a następnie sposób wyznaczania parametrów takich jak średnica miarodajna, porowatość, koncentracja zawiesiny, intensywność wleczenia. Zaprezentowano przykład wykorzystania modelu CCHE2D do symulacji przepływu wód wielkich przez tzw. gorset warszawski, a także przez Jezioro Włocławskie i Jezioro Zegrzyńskie. Zostanie omówiona przydatność modeli hydrodynamicznych do oceny zagrożeń naturalnych.

---------------------------------------------------------------------------------------

Dr J. Wawer

Warunki klimatyczne dużych aglomeracji

Przekazanie wiedzy o klimacie obszarów zurbanizowanych, (w szczególności dużych aglomeracji) i jego cechach, począwszy od przyczyn do skutków swoistego klimatu miejskiego, oraz jakie są możliwości poprawy niekorzystnych cech wywołanych urbanizacją. Przedmiot badań klimatologii urbanistycznej. Przyczyny zróżnicowania warunków klimatycznych w mieście. Deformacja (modyfikacja) warunków solarnych, termicznych, wilgotnościowych, nefologicznych, opadowych, wiatrowych w obszarach zurbanizowanych. Warunki bioklimatyczne w obszarach miejskich. Możliwości poprawy niekorzystnych cech klimatu miejskiego – różnymi zabiegami, w tym rola zieleni. Podkreślenie metod badań i opracowań materiałów z zakresu klimatologii urbanistycznej.

---------------------------------------------------------------------------------------

Dr E. Malinowska

Ewolucja krajobrazów-zapis antropopresji

Zagadnienia poruszane w trakcie wykładu:

1. Definicja krajobrazu

2. Ewolucja krajobrazów naturalnych – zmiany długo i krótkookresowe, progresywne i konserwatywne komponenty krajobrazu, stabilność krajobrazu,

3. Ewolucja krajobrazów kulturowych – zmiany użytkowania terenu, zmiany cech elementów krajobrazu w warunkach antropopresji, odporność krajobrazu

4. Metody badania ewolucji krajobrazu - geoindykatory i bioindykatory naturalnych i antropogenicznych zmian w krajobrazie, wskaźniki geobotaniczne, glebowe, metryki krajobrazowe

5. Przykłady zastosowania wybranych metod - Płocki Zespół Miejsko-Przemysłowy, dolina Narwi, Warszawa

6. Krytyczna ocena metod indykacji krajobrazu

---------------------------------------------------------------------------------------------

Dr inż. I. Karsznia

Wprowadzenie do generalizacji informacji geograficznej. Omówienie modeli generalizacji. Generalizacja cyfrowego modelu krajobrazu (DLM) a generalizacja kartograficzna (DCM). Możliwości automatyzacji procesu generalizacji. Pojęcie operatora, algorytmu i parametru generalizacji i relacje między nimi. Klasyfikacje i zastosowanie operatorów generalizacji. Przykłady implementacji automatycznych procedur generalizacji w wybranych agencjach kartograficznych. Prezentacja badan dotyczących automatyzacji generalizacji z wykorzystaniem technik uczenia maszynowego.

---------------------------------------------------------------------------------------------

Dr J. Korycka-Skorupa

Małoskalowe mapy tematyczne w środkach masowego przekazu, efektywność prezentacji kartograficznej – problematyka badawcza

Poznanie kierunków badań oraz roli grafiki, a w szczególności małoskalowej mapy tematycznej w podręcznikach, artykułach naukowych, prasie i Internecie. Wykład poświęcony jest omówieniu kierunków badań nad specyficzną grupą map tematycznych i innymi rodzajami informacji graficznej tzw. „infografikami" ukazującymi się w środkach masowego przekazu. Badania te dotyczą m.in. określenia roli map w przekazie informacji, wpływu technologii na postać graficzną i zakres treści map efektywności prezentacji kartograficznej. Na przykładach map zaczerpniętych z podręczników, artykułów, prasy, portali internetowych komentowane są rozwiązania metodyczne i graficzne z oceną ich poprawności (z pokazaniem właściwych lub lepszych rozwiązań).

------------------------------------------------------------------------------------------

Prof. dr hab. F. Plit

Badania środowiska naturalnego w krajach rozwijających się

Zaznajomienie z kluczowymi problemami środowiskowymi w krajach rozwijających się stanowiącymi zarówno przedmiot badań ze względu na wpływ na zachowania ekonomiczne ludności i na gospodarkę w ogóle. Charakterystyka głównych środowiskowych problemów badawczych w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej. Ich miejsce w badaniach przyrodniczych, w tym znaczenie klęsk żywiołowych. Wybrane kwestie ochrony środowiska i przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych.

------------------------------------------------------------------------------------------

Dr A. Jarocińska, dr hab. B. Zagajewski

Wykorzystanie teledetekcji do kartowania roślinności

Współczesne badania środowiska wymagają pozyskiwania wiarygodnych i aktualnych informacji o środowisku. Teledetekcja dostarcza szczegółowych danych m.in. o roślinności. Ostatnie lata przyczyniły się do rozwoju teledetekcji hiperspektralnej, która poprzez rejestrację ciągłego widma elektromagnetycznego w wielu wąskich zakresach pozwala uchwycić unikalne cechy poszczególnych procesów fizjologicznych, budowy anatomicznej i morfologicznej. Cechy te są unikatowe dla poszczególnych gatunków i zbiorowisk. Powoduje to szeroki zakres wykorzystania teledetekcji w badaniach środowiska, w tym roślinności. Jednakże zastosowanie narzędzi wymaga wykonania ściśle określonych procedur. Są to: korekcja danych teledetekcyjnych, stworzenie terenowych wzorców do klasyfikacji i weryfikacji obrazów poklasyfikacyjnych, procedury klasyfikacji oraz redakcji map. W ramach wykładu zaprezentowane zostaną szczegółowe informacje o kolejnych etapach pozyskania i przetwarzania danych. Szczególna uwaga położona zostanie na teledetekcję hiperspektralną, teledetekcyjne wskaźniki roślinności oraz modele transferu promieniowania w baldachimie roślinności. Dokładnie omówiona zostanie analiza oceny dokładności uzyskiwanych wyników. Końcowa część wykładu zawiera przykłady klasyfikacji obrazów hiperspektralnych do monitoringu poszczególnych komponentów środowiska.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Dr hab. M. Solarz, prof. UW

Podczas zajęć studenci poznają definicję, pola zainteresowań, funkcje, podziały wewnętrzne etc. geografii politycznej jako subdyscypliny geografii człowieka. Poznają historię światowej i polskiej geografii politycznej, a także główne polskie narracje i spory geograficzno-polityczne. Poznają główne problemy geografii politycznej Polski. W czasie zajęć poruszane są także zagadnienia o charakterze globalnym z pogranicza geografii politycznej, społecznej i toponomastyki jak kwestia delimitacji grup krajów ze względu na poziom rozwoju i używanej w tym względzie terminologii. Zapoznają się ze współczesnymi kierunkami badań geografii politycznej i społecznej m.in. na przykładzie badań prowadzonych w Zakładzie Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych WGSR UW.

---------------------------------------------------------------------------------------------

Prof. dr hab. P. Swianiewicz

Polityka i rozwój regionalny i lokalny

Nowe interpretacje teoretyczne polityki miejskiej

Wykład wskazuje na zmianę paradygmatu polityki miejskiej jaka miała miejsce w ciągu ostatnich 10-15 lat. Odnosi się ona tak do koncepcji wspierania lokalnego rozwoju gospodarczego (w tym: promocji miasta) przez władze miejskie (w tej części nawiązuje do tzw. nowych czynników lokalizacji) jak i do funkcjonowania władz miejskich jako instytucji politycznych. Poruszone będą następujące koncepcje teoretyczne:

- lokalnego współrządzenia

- roli klasy kreatywnej (w ujęciu Floridy) w rozwoju miast wraz z pochodną koncepcją miasta jako maszyny rozrywki wg T.N. Clarke’a

- scen miejskich

- reterytorializacji

- zarządzania wielopoziomowego

Przedmiotem dyskusji będzie także w jakim stopniu i w jakiej formie koncepcje te zmieniają obraz polityki miejskiej w Polsce.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Dr hab. I. Łęcka

Konferencje krajowe i międzynarodowe usprawniające karierę naukową

Wskazane są główne nurty badawcze w wybranych czołowych ośrodkach geograficznych na świecie oraz prowadzone przez nie flagowe konferencje, uczestnictwo, w których daje szanse na „wpisanie” swoich badań w szerszy kontekst naukowy. W ramach wykładów omawiana będzie następująca tematyka:

1. Główne nurty badawcze w geografii w wybranych ośrodkach w Polsce;

2. Główne nurty badawcze w geografii w wybranych ośrodkach na świecie;

3. Kluczowe konferencje krajowe w Polsce;

4. Kluczowe konferencje na świecie;

5. Repozytoria prac doktorskich.

Ocena szans zawodowych z perspektywy uczestnictwa w określonych konferencjach krajowych i zagranicznych.

----------------------------------------------------------------------------------------------

Dr T. Wites

Problemy metodologiczne w badaniach ludnościowych na przykładzie azjatyckiej części Rosji

Przedstawienie etapów postępowania badawczego w realizacji pracy z zakresu geografii ludności. Wskazanie problemów metodologicznych i poszukiwanie ich rozwiązań w następujących etapach:

- zasadność podjęcia badania, ustalenie problemu badawczego;

- skala badania, regionalizacja, problemy związane z nazewnictwem geograficznym;

- formułowanie hipotez i ich weryfikacja;

- wybór metod badawczych, zasadność użycia metod ilościowych i jakościowych;

- dobór materiałów statystycznych, wiarygodność danych; krytyczna ocena wybranych wskaźników;

- studium przypadku – zasadność przeprowadzenia, przygotowanie i realizacja badań;

----------------------------------------------------------------------------------------------

Prof. dr hab. A. Lisowski

Współczesne procesy suburbanizacji

Pojęcie suburbanizacji. Urbanizacja i decentralizacja przestrzenna. Suburbanizacja w mieście przemysłowym i informacyjnym. Formy procesu. Skutki ekologiczne, ekonomiczne i społeczne. Ład przestrzenny i rozwój zrównoważony w warunkach żywiołowej suburbanizacji. Polityka miejska i regionalna wobec skutków procesu suburbanizacji.

Wykład jest próbą syntezy wiedzy z zakresu uwarunkowań i skutków współczesnego procesu suburbanizacji; łączy elementy teorii i praktyki (zapobieganie negatywnym skutkom suburbanizacji).

---------------------------------------------------------------------------------------------

Prof. dr hab. A. Kowalczyk

Turystyka zrównoważona – aspekty przyrodnicze i kulturowe

1. Definicja i zakres pojęcia „turystyka zrównoważona” (poglądy filozoficzne na relacje człowiek-środowisko, koncepcja rozwoju zrównoważonego, definicja „turystyki zrównoważonej”).

2. Koncepcje teoretyczne związane z turystyką zrównoważoną (koncepcje: rozwoju lokalnego, cyklu ewolucji miejscowości turystycznej, przestrzeni turystycznej, chłonności turystycznej, terytorialnego systemu rekreacyjnego, strefowania przestrzennego, zintegrowanego ośrodka turystycznego)

3. Wybrane formy turystyki zrównoważonej związane z walorami przyrodniczymi (turystyka geologiczna, turystyka ekologiczna)

4. Wybrane formy turystyki zrównoważonej związane z walorami kulturowymi (turystyka etniczna, turystyka literacka, turystyka winiarska)

5. Wybrane formy turystyki zrównoważonej związane z turystyką aktywną

(turystyka golfowa, turystyka rowerowa, turystyka żeglarska)

6. Zagospodarowanie turystyczne uwzględniające założenia turystyki zrównoważonej

7. Planowanie i zarządzanie obszarami chronionymi (koncepcje ROS, LAC, EIA i CEA oraz VIM, TOMM, VAMP i VERP)

---------------------------------------------------------------------------------------------

Benn, D.I., Evans, D.J.A. 1998. Glaciers and glaciation. Arnold, London.

French, H.M. 1996. The periglacial environment. Longman, Sigapore.

-----------------------------------------------------------------------------------------------

---

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Landsberg H.E., 1981, The Urban climate, Academic Press

Laskowski L., 1987, Wybrane zagadnienia fizyki miasta, COIB Warszawa

Lewińska J., 2000, Klimat miasta. Zasoby. Zagrożenia. Kształtowanie, IGPiK, Kraków

-----------------------------------------------------------------------------------------------

Ewa Roo-Zielińska, Jerzy Solon, Marek Degórski, 2007 - Ocena stanu i przekształceń środowiska przyrodniczego na podstawie wskaźników geobotanicznych, krajobrazowych i glebowych. Monografie IGiPZ PAN, Warszawa

Model Funkcjonalny Systemu Krajobrazowego, 2012, Richling A., Lechnio J. (red.). Wydział Geografii i St. Reg. UW, Warszawa

Z problematyki funkcjonowania krajobrazów nizinnych 2005,. Richling A., Lechnio J. (red.) Wydział Geografii i St. Reg. UW, Warszawa

-----------------------------------------------------------------------------------------------

W. Ostrowski, 2008, Semiotyczne podstawy projektowania map topograficznych na przykładzie zabudowy, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa.

Chrobak T., 2007, Podstawy cyfrowej generalizacji kartograficznej, Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne, Kraków.

Mackaness W., Ruas A., Sarjakoski T., 2007, Generalisation of Geographic Information. Cartographic Modelling and Applications, Elsevier.

-------------------------------------------------------------------------------------------

Korycka-Skorupa J., 2015. Efektywność metod prezentacji stosowanych na małoskalowych mapach tematycznych w prasie i Internecie, Polski Przegląd Kartograficzny, T. 47, nr 1, pp. 7-20

Kowalski P., Ostrowski W., 2007, Graficzne zasady redagowania w praktyce kartograficznej [Graphic principless of map compilation in cartographic practice]. W: Żyszkowska W., Spallek W. (red.) Kartograficzne programy komputerowe, konfrontacja teorii z praktyką, Główne problemy współczesnej kartografii 2007, s. 19–30, Wrocław

Kowalski P., 2005, Koncepcja mapy prasowej – połączenie ilustracji z informacją [Concept of press map – a combination of illustration and information] W: Pawlak W., Spallek W. (red.) Co się zwie koncepcją mapy. Główne problemy współczesnej kartografii, Hektor, Wrocław, 183–191

---------------------------------------------------------------------------------------------

----

---------------------------------------------------------------------------------------------

-----

---------------------------------------------------------------------------------------------

M.W. Solarz (red.), Polska geografia polityczna wobec problemów i wyzwań współczesnej Polski i świata. Wybrane problemy, Toruń 2012.

M.W. Solarz, Spór Wacława Nałkowskiego i Eugeniusza Romera o Polskę, „Geografia w szkole” 2012, nr 1.

M.W. Solarz, The Language of Global Development. A Misleading Geography, Routledge 2014, 2016.

M.W. Solarz, The Rise, Fall and Rebirth of Polish Political Geography, „Geopolitics” 19 (3) 2014.

---------------------------------------------------------------------------------------------

Swianiewicz, P. (2005) Nowe interpretacje teoretyczne polityki miejskiej, Studia Regionalne i Lokalne nr 4/2005, s. 6-26.

Swianiewicz, P. (2008) „Nowe koncepcje zarządzania i polityki miejskiej w świadomości liderów lokalnych w Polsce” [w:] S. Michałowski (red.) Przywództwo lokalne a kształtowanie demokracji partycypacyjnej, UMCS, Lublin, s. 473-483.

--------------------------------------------------------------------------------------------

---

--------------------------------------------------------------------------------------------

---

--------------------------------------------------------------------------------------------

Lisowski A., Grochowski M., 2008, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, formy i konsekwencje, [w:] Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2008-2003, KPZK PAN –Ministerstwo Rozwoju Regionalnego T.1, 217-280

Lisowski A. Suburbanizacja w Obszarze Metropolitalnym Warszawy 2010, [w:] Ciok S. Migoń P. (red.) Przeksztalcenia struktur regionalnych – aspekty społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, IGiRR Uniwersytet Wrocławski, Wrocław

Kowalewski A. i inni, 2014, Raport o ekonomicznych stratach i społecznych kosztach niekontrolowanej urbanizacji w Polsce , Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej; Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN

---------------------------------------------------------------------------------------------

Kowalczyk A., Derek M., 2010, Zagospodarowanie turystyczne, WN PWN, Warszawa

Kowalczyk A., 2008, Współczesna turystyka kulturowa - między tradycją a nowoczesnością, (w:) Kowalczyk A. (red.), Turystyka kulturowa. Spojrzenie geograficzne, „Geografia Turyzmu 1”, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa, 9-57.

----------------------------------------------------------------------------------------------

W efekcie doktorant po zakończeniu kursu:

- w ramach wiedzy:

1. zna główne kierunki badawcze i osiągnięcia współczesnej geografii

2. ma szczegółową wiedzę niezbędną do wyjaśnienia specjalistycznych problemów badawczych z zakresu szeroko pojętej geografii, gospodarki przestrzennej i studiów regionalnych

3. zna zaawansowane metody i techniki pozwalające mierzyć, wykorzystywać i kształtować potencjał środowiska przyrodniczego w jego relacjach z działalnością człowieka;

4. rozumie, charakteryzuje i w razie konieczności potrafi poszukiwać i proponować rozwiązania złożonych procesów społecznych, ekonomicznych, politycznych i kulturowych w zbiorowościach terytorialnych

5. rozumie wzajemne zależności między środowiskiem przyrodniczym a działalnością człowieka oraz skutki lekceważenia tych relacji

- w ramach umiejętności:

6. potrafi wyszukać, wyselekcjonować i wykorzystać najnowsze osiągnięcia nauki w zakresie prowadzonych badań naukowych oraz publicznie zaprezentować wyniki tych badań

7. rozumie znaczenie prezentacji graficznej w pracy naukowej

8. umie zaproponować i kontrolować wdrażanie zasad zagospodarowania przestrzennego w skali lokalnej i regionalnej zgodnie z zasadami ładu przestrzennego i rozwoju zrównoważonego

9. potrafi właściwie wybrać miejsca i sposoby prezentacji wyników pracy badawczej

- w ramach kompetencji społecznych:

10. rozumie wartość różnorodności kulturowej świata i akceptuje zasady zachowania wynikające z szacunku i życzliwości wobec przedstawicieli innych kultur

11. potrafi uświadamiać społeczeństwu wrażliwość środowiska przyrodniczego, jego ciągłą ewolucję i konieczność zachowywania równowagi w warunkach wzmożonej antropopresji

Sposób weryfikacji zdefiniowanych efektów kształcenia – egzamin pisemny zawierający pytania otwarte i zamknięte wyczerpujące całość zamierzonych efektów kształcenia.

Test końcowy.

Nie obowiązują