Stany nadzwyczajne w państwie

obowiązkowe

Od studentów oczekuje się wiedzy na temat zasad funkcjonowania państwa oraz znajomości siatki pojęciowej z zakresu bezpieczeństwa, w tym dotyczącej zagrożeń.

w sali

W ramach przedmiotu analizowana jest problematyka stanów nadzwyczajnych w aspekcie teoretycznym, historycznym oraz prawnym. Zajęcia dostarczają wiedzy na temat specyfiki stanu nadzwyczajnego, jego rodzajów, struktury, praktyki, zasad działania organów władzy publicznej oraz dopuszczalnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

W ramach przedmiotu analizowana jest problematyka stanów nadzwyczajnych w aspekcie teoretycznym, historycznym oraz prawnym. Zajęcia dostarczają wiedzy na temat specyfiki stanu nadzwyczajnego, jego rodzajów, struktury, praktyki, zasad działania organów władzy publicznej oraz dopuszczalnych ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. W związku z tym, zakres tematyczny konwersatorium obejmuje następujące grupy zagadnień:

1.

Organizacja zajęć, w tym wymagania formalne. Charakterystyka przedmiotu i literatury.

2.

Teoretyczne podstawy stanu nadzwyczajnego: stan nadzwyczajny a stany nadzwyczajne; elementy konstrukcyjne: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, środki nadzwyczajne, tryb zniesienia.

3-4.

Granice stanu nadzwyczajnego: zarządzanie kryzysowe, stan wojny, stan wyższej konieczności

5-6.

Historia i praktyka stanów nadzwyczajnych: geneza i ewolucja stanu nadzwyczajnego, periodyzacja stanów nadzwyczajnych w Polsce, stany nadzwyczajne w konstytucjach z dn. 17 marca 1921 r. oraz z dn. 23 kwietnia 1935 r., praktyka stanów nadzwyczajnych w II RP, stany nadzwyczajne w okresie 1944-1952, stany nadzwyczajne w konstytucji z dn. 22 lipca 1952 r., stan wojenny 1981-1983, stany nadzwyczajne w okresie 1989-1997.

7.

Konstytucjonalizacja stanów nadzwyczajnych: stany nadzwyczajne a konstytucja, zasady stanów nadzwyczajnych w konstytucji z dn. 2 kwietnia 1997 r.

8.

Prawo międzynarodowe a stany nadzwyczajne: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

9-10.

Stan klęski żywiołowej: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, tryb zniesienia, środki nadzwyczajne

11-12.

Stan wyjątkowy: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, tryb zniesienia, środki nadzwyczajne

13-14.

Stan wojenny: tryb wprowadzenia, cel wprowadzenia, przesłanki zastosowania, zakres terytorialny, czas obowiązywania, tryb zniesienia, środki nadzwyczajne, obecne i uniwersalne różnice między stanem wojennym a stanem wyjątkowym

15. Zal./oc.

- M. Brzeziński, Stany nadzwyczajne w polskich konstytucjach, Warszawa 2007

- M. Brzeziński, Sytuacja kryzysowa w rozumieniu ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym – analiza pojęcia, ,,e-Politikon. Kwartalnik Naukowy Ośrodka Analiz Politologicznych Uniwersytetu Warszawskiego” 2013, nr VI

- K. Wojtyczek, Konieczność jako legitymizacja działań władzy w demokratycznym państwie prawnym, ,,Państwo i Prawo” 1994, nr 9

- W.J. Wołpiuk, Państwo wobec szczególnych zagrożeń. Komentarz wybranych przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2002

- L. Mażewski, Stany nadzwyczajne w Polsce w latach 1918 1989. Szkic ustrojowopolityczny, Toruń 2006

- L. Mażewski, Bezpieczeństwo publiczne. Stany nadzwyczajne w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1918 2009, Toruń 2010

- J. Stembrowicz, Z problematyki stanu nadzwyczajnego w państwie burżuazyjno-demokratycznym, ,,Studia Nauk Politycznych” 1983, nr 3

- K. Działocha, Rozdział XI, [w:] L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, Warszawa 2005.

- K. Prokop, Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Białystok 2005

- K. Prokop, Modele stanu nadzwyczajnego, Białystok 2012

- K. Eckhardt, Stan nadzwyczajny jako instytucja polskiego prawa konstytucyjnego, Przemyśl-Rzeszów 2012

- L. Garlicki, Ponadnarodowa kontrola stanów nadzwyczajnych (na tle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka), [w:] S. Bożyk (red.), Prawo, parlament i egzekutywa we współczesnych systemach rządów. Księga poświęcona pamięci profesora Jerzego Stembrowicza, Białystok 2009

- M. Brzeziński, Odrębność stanu wojennego od pozostałych stanów nadzwyczajnych, ,,Studia Politologiczne” 2018, vol. 49, s. 140-155

Dokumenty:

- Krajowy Plan Zarządzania Kryzysowego (rcb.gov.pl)

- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2009 r. (Sygn. Akt K 50/07), Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego. Zbiór Urzędowy 2009/4A/51

- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzURP 1997, nr 78, poz. 483, ze zm.)

- Ustawa z dnia 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela (DzURP 2002, Nr 233, poz. 1955, ze zm)

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z dnia 19 grudnia 1966 r. (DzUPRL 1977, nr 38, poz. 167).

- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z dnia 4 listopada 1950 r. (DzURP 1993, nr 61, poz. 284, ze zm.).

- Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (DzURP 2017, poz. 1897)

- Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (DzURP 2017, poz. 1928)

- Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (DzURP 2019, poz. 2418)

- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej (DzURP 2017, poz. 1932)

Wiedza

K_W02

- zna charakter szczególnych zagrożeń, wskazanych w przesłankach zastosowania stanów nadzwyczajnych, w szczególności stopień ich ingerencji w istniejące więzi społeczne

K_W04

- posiada wiedzę na temat specyfiki stanu nadzwyczajnego, zna jego rodzaje (stan klęski żywiołowej, stan wyjątkowy, stan wojenny) strukturę (elementy konstrukcyjne) oraz poglądy na temat jego istoty, w tym różnice z innymi instytucjami

K_W06

- posiada wiedzę o odmiennym funkcjonowaniu państwa w warunkach stanów nadzwyczajnych, w szczególności o nowych zasadach działania organów władzy publicznej, ich wzajemnych relacjach i uprawnieniach

K_W07

- ma wiedzę o szczególnych zagrożeniach dla współczesnego państwa i społeczeństwa, umożliwiających sięgnięcie po odpowiedni rodzaj stanu nadzwyczajnego (stan klęski żywiołowej, stan wyjątkowy, stan wojenny); zna różnice występujące między tymi zagrożeniami oraz ich odrębność od pozostałych, tzw. zwykłych zagrożeń

K_W08

- posiada wiedzę o ograniczeniach wolności i praw człowieka i obywatela stosowanych w stanach nadzwyczajnych, a także o różnicach w tym zakresie występujących między stanem klęski żywiołowej, stanem wyjątkowym i stanem wojennym; ma wiedzę o zabezpieczeniach chroniących przed nadużywaniem ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela funkcjonujących w prawodawstwie krajowym i międzynarodowym

Umiejętności

K_U01

- dostrzega kontrowersyjność stanów nadzwyczajnych, zwłaszcza niejednoznaczność szczególnych zagrożeń określanych w przesłankach zastosowania tych stanów

Kompetencje

K_K01

- jest gotów do określania przeznaczenia stanów nadzwyczajnych (stanu klęski żywiołowej, stanu wyjątkowego, stanu wojennego) adekwatnie do sytuacji szczególnego zagrożenia oraz do definiowania podstawowych priorytetów wyznaczających sposób przeciwdziałania szczególnym zagrożeniom

K_K05

- jest gotów do dostrzegania związków zachodzących praktyką (stosowaniem) stanów nadzwyczajnych a reżimem politycznym

Podstawowym warunkiem zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności). Przekroczenie liczby dopuszczalnych nieobecności skutkuje dodatkową pracą, np. koniecznością zaliczenia zajęć na dyżurze dydaktycznym lub pisemnym wypracowaniem. Nieobecność na ponad połowie spotkań skutkuje niezaliczeniem przedmiotu (student nie jest klasyfikowany).

Ocena końcowa wynika z:

1. oceny ciągłej dokonywanej na podstawie bieżącego przygotowywania się do zajęć i aktywności w ich trakcie (umożliwia dodanie 1 lub 2 punktów do liczby punktów uzyskanych z testów).

2. dobrowolnych prac pisemnych (umożliwia dodanie 1 lub 2 punktów do liczby punktów uzyskanych z testów).

3. liczby punktów uzyskanych z dwóch testów cząstkowych.

Algorytm oceny końcowej

2 do 50%

3*** powyżej 50%, ale nie więcej niż 60%

3,5 powyżej 60%, ale nie więcej niż 70%

4 powyżej 70%, ale nie więcej niż 80%

4,5 powyżej 80%, ale nie więcej niż 90%

5 powyżej 90%

*** Student opanował wszystkie efekty kształcenia ujęte w sylabusie.

Nie dotyczy